Լայն հեռանկար. Եթե Իսրայելը ցանկանում է միջազգայնորեն ճանաչվել որպես ողջախոհության և օրինական բարոյականության ձայն, նա պետք է մի կողմ դնի էգոն և ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը, գրում է The Jerusalem Post-ի փոխխմբագիր Թամար Ուրիել-Բիրին:
Այս շաբաթ Հայաստանը միակողմանիորեն ճանաչեց Պաղեստինի Պետությունը՝ դառնալով ապրիլից ի վեր իններորդ երկիրը, որը դա արեց՝ ի պատասխան Իսրայելի և Համասի պատերազմի:
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, որ «Գազայում աղետալի հումանիտար իրավիճակը և շարունակվող ռազմական հակամարտությունը միջազգային քաղաքական օրակարգի գլխավոր հարցերից են, որոնք լուծում են պահանջում»։
Իսրայելի և Հայաստանի միջև հարաբերությունները բավական լարված են. Ի վերջո, դա պայմանավորված է մի քանի գործոններով:
Առաջինը Լեռնային Ղարաբաղի զինված հակամարտության համատեքստում Ադրբեջանին պաշտպանական համակարգերի միջոցով Իսրայելի կողմից աջակցության խնդիրն է։
Ստոկհոլմի Խաղաղության միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի 2021 թվականին հրապարակված զեկույցի համաձայն՝ զեկույցի հրապարակմանը նախորդող հինգ տարիներին Իսրայելը եղել է Ադրբեջանի զենքի ներմուծման 69%-ի աղբյուրը։
Ըստ Middle East Eye-ի, Ադրբեջանը կարողացել է օգտագործել նաև իսրայելական կալանիչ համակարգը հայկական «Իսկանդեր» բալիստիկ հրթիռը խոցելու համար։
Իսրայելում Հայաստանի դեսպան Արման Հակոբյանը անցյալ սեպտեմբերին՝ հոկտեմբերի 7-ի սպանդից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ, The Jerusalem Post-ին ասել էր, որ Ադրբեջանը օգտագործում է իսրայելական զենքը Լեռնային Ղարաբաղի վրա իր իշխանությունը պահպանելու համար, այդ թվում՝ խաղաղ բնակչության դեմ։
Այնուհետև նա թերթին ասել է, որ կարծում է, որ Իսրայելը Հայաստանը չի ներառել «իր օրակարգում»:
Իսրայելը մոռացե՞լ է Հայաստանի մասին
«Մենք շատ ռազմական համագործակցության ականատես եղանք. Ադրբեջանը միլիարդավոր դոլարների իսրայելական զենք է գնում, կա համագործակցություն ռազմական պաշտպանության և հետախուզության ոլորտում»,- ասել է նա։ «Ադրբեջանական Silk Way Airlines ավիաընկերությունը հաճախակի թռիչքներ է կատարում Իսրայել՝ զենք ներկրելու նպատակով։ Մինչ այս վերջին էսկալացիան, ինքնաթիռը Իսրայելից ուղիղ դեպի Գյանջա քաղաք էր շարժվում, որը գտնվում է Լեռնային Ղարաբաղից հյուսիս»,- ասել է նա։
«Ցանկացած երկիր կարող է զենք գնել և վաճառել։ Խնդիրն այն է, որ այդ զենքերը հայտնվում են մեր սահմաններում ու կրակում խաղաղ բնակչության վրա»:
Հետո նա նշել է, որ, իր կարծիքով, իսրայելական հասարակությունը Հայաստանի դեմ տրմադրված չէ. Նա իրավացի է, և սա հաջորդ կետն է: Իսկ գլխավորն այն է, որ ԻՍՐԱՅԵԼԸ պաշտոնապես չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:
Ցեղասպանության ճանաչման բացակայությունը հանգեցնում է հարաբերությունների լարվածության
1982 թվականի գարնանը Երուսաղեմում և Թել Ավիվում Հոլոքոստի և ցեղասպանության վերաբերյալ առաջին միջազգային համաժողովից առաջ Թուրքիան պահանջեց չեղարկել Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված վեց նիստերը և բացառել հայախոս մասնակիցներին։ Նրանք սպառնացել են դադարեցնել Իրանից և Սիրիայից փախած հրեաների պաշտպանությունը, եթե Իսրայելի կառավարությունը չենթարկվի իրենց պահանջին:
Թուրքիան վաղուց Իսրայելի դաշնակիցը չէ։ Թեև հարաբերությունները սրվել են, ինչը թեման զգայուն է դարձնում, Իսրայելն այժմ հեռու է Թուրքիայի բարեկամ լինելուց, հատկապես հաշվի առնելով Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ պետության կողմից արված արտառոց հայտարարությունները ՀԱՄԱՍ-ի օգտին:
Միևնույն ժամանակ, դա նշանակում է, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումից խուսափելը Թուրքիայի հետ դիվանագիտական ճակատում շահերի բախում չէ:
2023 թվականի տվյալներով՝ աշխարհի շուրջ 34 երկիր ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը։
Իսրայելը, որը բաղկացած է ցեղասպանությունից, ջարդերից և խոշտանգումներից վերապրած մարդկանցից, դեռ չի արել դա:
Իսրայելցի օրենսդիրներն ու ակտիվիստները տարիներ շարունակ պայքարել են այս ճանաչման համար։
Ընդունված է, որ Հայոց ցեղասպանության մեղավորները հիմնականում խուսափել են պատժից։ Ադոլֆ Հիտլերը կարծում էր, որ կարող է անհետևանք գործել իր վայրագությունները՝ որպես պատրվակ նշելով հայերի դեմ Թուրքիայի գործողությունների համար պատժի բացակայությունը։
Ժամանակն է, որ Իսրայելը միանա Արևմուտքին
Մի քանի տարի առաջ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից ԱՄՆ-ի ճանաչումից հետո Իսրայելը դանդաղ, բայց հաստատապես դառնում է փոքրամասնություն արևմտյան երկրների մեջ:
Ադրբեջանամետ հեղինակները հաճախ փորձում են Հայաստանը ներկայացնել որպես ադրբեջանցիների դեմ իրականացված վայրագությունների պատասխանատու՝ ցեղասպանության համար բազմաթիվ մեղադրանքների տեղիք տալով։ Երկու կողմերն էլ ձգտում են համոզել Իսրայելին և իսրայելական լրատվամիջոցներին ընդունել իրենց համապատասխան մեղադրանքները:
Պաղեստինի պետականության ճանաչման հարցի վերաբերյալ մեր լուսաբանումից հետո ընթերցողներից մեկը նշեց, որ «անպատկառություն է, որ Իսրայելը շարունակում է ժխտել Հայոց ցեղասպանությունը և օգտագործել 1,5 միլիոն հայերի մահը որպես դիվանագիտության և միջազգային հարաբերությունների քաղաքական պատյան»:
Նա, իհարկե, չի սխալվում: Ցեղասպանության ճանաչումը, որը նույնքան պարզ է բոլորի համար, ով ունի «ցեղասպանություն» հիմնական սահմանումը և Օսմանյան կայսրության ձեռքով սպանված միլիոնավոր մարդկանց հստակ արձանագրումը, չպետք է հավասարազոր լինի դիվանագիտական ոտքերի ծայրերի վրա քայլելուն:
Եթե Իսրայելը ցանկանում է միջազգայնորեն ճանաչվել որպես ողջախոհության և օրինական բարոյականության ձայն, նա պետք է գործի բարոյապես:
Մի կողմ դրեք ձեր էգոն. Ճանաչեք Հայոց ցեղասպանությունը»:
