«Լրջանալու պահը. պատերազմի ու խատառակության մեջ խայտառակություն ընտրողը միշտ ստանում է հա՛մ պատերազմ, հա՛մ խայտառակություն». Կոնստանտին Տեր-Նակալյան

Հեսա մի քիչ հետո պառկելու եմ՝ քնեմ, իսկ երբ արթնանամ, կմնա 24 ժամից էլ քիչ առաջնագիծ վերադառնալուս։ Ով տեղյակ չէ, երկու օր առաջ 3 օրով Երևան էի իջել հերթափոխով ու որոշել էի մինչև գնալս ոչինչ չգրել, ոչ մի նկար չփոսթել։ Երկրորդն ավելի հեշտ էր, որովհետև հեռախոսումս ոչ մի նկար էլ չունեմ առաջնագծի անցկացրած 28 օրերիցս, մենակ էս մեկը «Ադեկվադ»-ի էջից քաշեցի, իսկ առաջինը պրոբլեմ էր, չդիմացա։

Թույլ տվեք մի երկու բան ասել, ու միանգամից ասեմ՝ ներքաղաքական հարցերով ոչինչ չեմ ասելու։ Քանի դեռ կռիվը չի ավարտվել, դրա ժամանակը չէ։ Այ, կռվից հետո թող աղոթեն իրենց աստվածներին, որովհետև պատասխաններ տալու են շատերը ու շատ խիստ պատասխան, բայց դա, կրկնում եմ, կռվից հետո։

Հիմա կիսվեմ իմ ապրումներով։

Ազնիվ խոսք, ժամերն եմ հաշվում, թե երբ եմ վերադառնալու մեր դիրքը։ Երբ եմ 20 հոգի տեղավորող մի 25-30 քառակուսի մետր մակերեսով բլինդաժում գրկելու մեր կամավորական ջոկատի իմ եղբայրներին։ Երբ եմ երեկոյան բարձրանալու պոստ ու 20 տարեկան Ժոռի ու Վահեի հետ խոսելու կյանքից, կռվից, զենքից, մարտից։ Երբ եմ մեր վաշտի հրամանատար կապիտան Բաբուջյանի ու ՄՈԲ-ով եկած կամավոր-լեյտենանտ Վահանի հետ խոսելու ավելի բարդ բաներից, փորձելու հասկանալ, թե էլ ինչով կարող ենք ես ու մեր ջոկատը օգտակար լինել դիրքի ժամկետային անձնակազմի ու հրամկազմի համար։ Անկեղծ եմ ասում՝ այնտեղ ավելի լավ է, քան այստեղ՝ Երևանում։

Ձեզ ասե՞մ, թե ոնց է այս ամենը երևում 28 օր առաջնագծի խրամատից դուրս չեկածի համար։ Շատ բան չասեմ, մի երկու բան նկարագրեմ զուտ, որոնց առերեսվելուց ձեռքս ինքնաբերաբար գնում էր զենքիս, որովհետև մոռանում էի, որ այն հանձնել եմ։

Դու Արցախից դուրս գալիս չես անցնում էն նախկին դրոշներով պոստով, որովհետև խփել են։ Դու գնում ես ինչ-որ գռունտովկայով, իսկ հետո՝ Տեղ գյուղի մոտ, դու տեսնում ես ռուսական դրոշ ու մի քանի ռուս զինվորների։ Երևի շատերդ գիտեք, որ ակտիվ ֆեյսբուքցիներից դժվար է գտնել ավելի պրոռուսական հայացքների տեր մարդու, բայց ես ինձ նվաստացած զգացի։ Մի՞թե ազգիս արգանդն այնքան է չորացել, որ չենք կարողանում բավարար թվով պլոճիկով տղա հանել դաշտ, որ ստիպված ենք մեր ռուս եղբայրների դրոշով ՀՀ սահմանը պատսպարել։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչեցի։

Հետո դու 5 հատ ռազմական ոստիկանության ու ԱԱԾ-ի պոստ ես անցնում։ Բարեբախտաբար, գոնե 3-ում ինձ միանգամից ճանաչեցին ու շատ ջերմ էին։ Բայց մի՞թե էդքան շատ են մեր մեջ վախկոտներն ու փոքրոգիները, որ մինչև Երևան 5 հատ պոստ ա պետք դնել, որ հերիք չի՝ փախի-փախի անողների դեմն առնեն, մի բան էլ՝ դրանց մի մասը հետը զենք ա բերում։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչեցի։

Հետո դու մտնում ես ու տեսնում ես, որ արդեն հարյուրավոր զոհեր ու հազարավոր վիրավորներ տված, Արցախի գրեթե ողջ հարավը կորցրած հասարակությունդ դրած քննարկում է ինչ-որ երաժշտական տեսահոլովակ ու դրա մոնտաժը։ Ասում են՝ ես էլ եմ դրա մեջ եղել։ Ներողություն եմ խնդրում, եթե էդ փաստը ինչ-որ մեկին վիրավորել է, ես դրա մասին չեմ իմացել։ Առհասարակ, մի տեսակ զարմանքով հայտնաբերեցի, որ, պարզվում է, ահագին էլ շատ լուրջ բայևիկներ ունենք, որոնք հա՛մ բեսամթ կռիվ են անում, հա՛մ առաջնագծում են, հա՛մ էլ ֆոտոներ ու վիդեոներ գցելու համար ինտերնետ ունեն։ Ինձ համար դա զարմանալի էր, որովհետև, օրինակ, Աղդամում մենք ինտերնետի երես 28 օր չենք տեսել։

Ինչևէ, ես պարզեցի, որ ինչ-որ կլիպում ինչ-որ մարդկանց լինել-չլինելը, փաստորեն, առնվազն ոչ պակաս օրհասական թեմա էր, քան ռազմաճակատում ստեղծված դրությունը։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչեցի։

Հետո ես տեսա, թե ինչպես են հրճվելով տարածում ինչ-որ աղջկերքի թողած գրություններ զինվորներին, որոնք առաջարկում էին կռվից հետո սմերչի պես մխրճվել իրենց մեջ ու/կամ անվճար սեքս։ Փաստորեն, պուտանկա ու հեշտամոլ աղջիկների առկայության փաստն էլ կարող է հրճվանք առաջացնել մեր հասարակության ինչ-որ մասի մոտ։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչեցի։

Հետո ես տեսա, որ Գլենդել-Նա-Դոնուի սաստավը ռեալ հանրային կարծիք ա ձևավորում Ֆեյսբուքում, ու ասենք, Հալաջյան Քրիստիկի պես բոզի ծնունդները ամերիկաներից նստած чуть ли не մարտի են ուղարկում ու պետական կառավարում են իրականացնում։ Էդ գրոտեսկի պիկն ա, իսկ մեղմիկ գրոտեսկը էն ա, որ ազգս օրգազմ ա ապրում, որ հազարավոր հայեր, որոնց մեջ շատերը իմ տարիքի տղերք են, մի տեղ ճամփա են փակում, մի տեղ՝ կամուրջ, մի տեղ պիկետ են անում։

Էդ, իհարկե, շատ պուպուշ ա, բայց արդեն մոտ 1000 հոգի օֆիցիալ հաստատված զոհ ունենք։ Մի հատ նայեք, թե քանիսն են, որ Հայաստանից չեն։ Կան դրսից եկած եղբայրներ, ովքեր մեր երկրին ու էս հասարակությանը տվեցին ամեն ինչ ու իրենց կյանքը, բայց մի հատ նայեք թվերը։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչեցի։

Հետո ես տեսա, որ մինչև հիմա քննարկում են, թե ինչու է թավիշը շատ կամ քիչ, ինչու սրա-նրա տղեն ֆրոնտում չի, ինչու սա զոհվել է, իսկ մյուսը՝ սաղ մնացել։ Տեսա նաև, թե ինչպես են ահավոր վատ վիդեոներ տարածում ու փորձում շահարկման առարկա դարձնել, թե բա՝ վաաաայ, էս դավաճաններն ովքեր են, կամ էլ, թե բա՝ վաաաայ, էս ո՞նց եք բանակ պահում։

Աչոնիկներ ու տղուլիկներ, էդ ձեր բուռն ֆեյսբուքյան բատալիաները, իհարկե, հույժ կարևոր են, բայց հեչ մտածե՞լ եք, թե ֆեյսբուքյան էդ դատարկախոսություններից քանի՞ հատ ադրբեջանական դրոն է պայթել կամ դիրքում կանգնած զինվորի մոտ ի՞նչ դրական բան է փոխվել։ Չե՞ք ամաչում։ Ես ամաչում եմ։

Ամոթանքներից անցնենք կառուցողական օրակարգի։

Ես չգիտեմ, թե գլխանց ով ինչ է պայմանավորվել, բայց ես գիտեմ, որ ես ու իմ եղբայրները՝ կամավոր ու ժամկետային, ոչ մեկի հետ չենք պայմանավորվել, որ, անկախ նրանից, թե ինչ կլինի, դա համարելու ենք հաղթանակ։ Նաև վստահեցնում եմ, որ կռվողներիս մոտ չի համարվելու հաղթանակ «Արցախի ոչ ամբողջական գրավումը»։

Ես գիտեմ նաև, որ հաղթանակը հնարավոր է ու լինելու է, եթե․

1. Դադարեք մեղավորների փնտրտուքը հիմա, ու ամեն մեկդ անձամբ ձեր մասով անեք այն, ինչ պետք է, իսկ եթե չեք կարողանում, գոնե չխանգարեք նրանց, ովքեր դա են անում։

2. Հատկապես տղամարդիկ, ովքեր չունեն իրական առողջական խնդիրներ, թող մի հատ հարցնեն իրենց, թե ի՞նչ են պատրաստ տալ նրա համար, որ վաղը քարտեզին նայելիս իրենց ստորացված չզգան։ Ավելի պարզեցնեմ էս հարցը. ի՞նչ եք ասելու վաղը ձեր որդուն, եթե նա հարցնի, թե ուր էիք ու ինչ էիք անում, երբ Հայաստանի քարտեզը փոքրանում էր։

3. Վճռականորեն մերժել ցանկացած տեսակի լոյալություն ու սոլիդարություն դասալիքների նկատմամբ։ Ով ուզում է, լինի, ինչ ուզում է, արած լինի նախկինում, մարտի ժամանակ իրա պոստը առանց հրամանի թողնողը դավաճանություն է գործում իր կողքը մարտը շարունակող մարտիկի ու ստորաբաժանման նկատմամբ։ Ես որոշողը լինեի՝ արդեն վաղուց պատերազմի կանոնը գործարկվել էր, ու հավատացնում եմ՝ դա էական բան կփոխեր։

Ես զուտ հիշեցնեմ, որ մեր պապերի ժամանակ, ումով դուք այդքան հպարտանում եք, վախկոտության ու փոքրոգիության համար ռազմական տրիբունալը հստակ գնդակահարություն էր սահմանում։

4. Գոտեպնդվե՛ք։ Շատ զոհեր ենք տվել, ցավոք, էլի ենք տալու, բայց եթե հիմա թեկուզ էդ 1000, 2000, 5000, թե 10000 զոհի գնով Արցախը չպահենք, ապա կորցնելու ենք ոչ միայն Արցախը, այլև Հայաստանը։ Եկեք իրերն իրենց անուններով կոչենք. եթե մեր ազգն այնքան է փչացել, որ անգամ հազարավոր զոհերի գնով չի ուզում սեփական պետությունն ու մնացած 3 միլիոնին պահել, ուրեմն ինքը արժանի չէ սեփական պետություն ունենալու։

Իմ ու իմ եղբայրների համար էդ դիլեման չկա. եթե ընտրությունն անգամ սեփական կյանքի գնով Արցախը պահելու և ցեղասպանված ազգի հառաչանքները սերնդեսերունդ փոխանցելու և թոռներին մեր Շուշիի, Ստեփանակերտի, Մարտունու, Հադրութի մասին պատմելն է, ինչպես մեզ պատմում էին Վանի, Բիթլիսի, Էրզրումի ու Կարսի մասին, ապա մենք գերադասում ենք խուսափել էդ խայտառակությունից, ինչ գնով էլ որ լինի։

5. Կամավորագրվե՛ք։ Եթե ռազմական որևէ մասնագիտություն չունես, գնա հետևակ։ Եթե ունես կամ էլ ունակ ես յուրացնելու, ապա գնա ու զինկոմիսարիատի դուռը էնքան կոտրի, մինչև քեզ հավաքագրեն։ Կներեք, տղաներ, բայց էս օրերին այդքան լսածս «դե, վոյենկոմատը տեղս գիտի» ֆուֆլոն միայն տխուր ժպիտ է առաջացնում։

Եթե չեք կարողանում ձեր կռուգով ջոկատ ձևավորել, որովհետև պարզում եք, որ ձեր կռուգի տղերքի մեջ չի դզվում մի 20-30 հոգի, որը չի համարում, որ ինքը իրա մամային ավելի շատ ա սիրում, քան ես ու իմ եղբայրները, իր կինն ավելի է անհանգստանալու, քան իմ ու իմ եղբայրների կանայք, որ ինքը թիկունքում ավելի օգտակար կլինի, քան ես ու իմ եղբայրները, ապա դիմեք արդեն գործող կամավորական ջոկատներին, որոնք բոլորն էլ հերթափոխի կարիք ունեն, այդ թվում՝ մեզ (Ադեկվադի էջին գրեք)։

Էս ա, ժողովուրդ։ Եթե այս ամենի գիտակցությունը լինի, հաղթանակն անխուսափելի է լինելու՝ անկախ նրանից, թե ինչ ցավոտ փոխզիջումներով են վախեցնում ձեզ, անկախ նրանից, թե երբ կհասկանան, որ մինչև նավթային ենթակառուցվածքին չհարվածենք, բեկում չի լինի, անկախ նրանից, թե ում եք դուք սիրում և ում եք դուք ատում։

Ինձ համար խոսելը հեշտ է, ես էս նկարը գցել եմ, որովհետև ինքը մասամբ ցույց է տալիս, թե ինչու է էդ ամենը հեշտ. ով քո կողքն է, քո եղբայրն է։ Թշնամին դիմացդ է։ Թիկունքումդ թշնամի որոնելու ժամանակը չէ։ Իմացեք միայն, որ էս կռվում մեր հաղթանակը մենակ թիկունքից հարվածը կարող է կանխել, եթե հայ ազգը ԵՎՍ մի քանի հազար ՏՂԱ ունի։

Թերևս այսքանը։ Պատիվ ունեմ։

Կամավոր Տեր-Նակալյան