Թուրքիայում տեղի ունեցող իրադարձությունները երկրի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության և այդ քաղաքական ուժի առաջնորդ վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի քաղաքականության արդյունքն են: Մեկնաբանելով Թուրքիայում վերջին օրերին տեղի ունեցող իրադարձությունները` այսպիսի կարծիք panorama.am-ի լրագրողի հետ հեռախոսազրույցում հայտնեց թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը: Հիշեցնենք, որ մի քանի օր առաջ Ստամբուլի բնապահպանական ակցիան ոստիկանների կողմից ցրելուց հետո Թուրքիայի մի քանի քաղաքներում բռնկվեցին նոր բողոքի ակցիաներ և զանգվածային անհնազանդության գործողություններ:
«Չի կարելի ասել, որ այս ամենը զուտ մի քանի ծառերի պատճառով է: Կարող ենք հիշեցնել ալկոհոլի օգտագործման արգելքի խստացումը, Ստամբուլի տարբեր հատվածներում կառուցապատումները, լրագրողների ձերբակալությունները և սպանությունները: Պարզապես այս դեպքը դժգոհության բաժակում վերջին կաթիլն էր դարձել: Հետևաբար, այս ամենը սկսվեց չորս բնապահպան ակտիվիստների մի ակցիայից և շատ շուտ ազգայնականներից` համասեռամոլներից մինչև ֆուտբոլային ակումբների ֆանատներ միացան այս շարժմանը: Ներկայումս Թուրքիայի 67 քաղաքներից հազարավոր մարդիկ փողոցում են», – ասաց նա` ներկայացնելով շարժման պատճառներն ու սկիզբը:
Ըստ մեր զրուցակցի` շարժման հեռանկարն այսօր դեռ անկանխատեսելի է մի քանի պատճառներով, նախևառաջ` իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության կոշտ դիրքորոշման համար:
«Ամեն դեպքում` Էրդողանն անդրդվելի է. նա հայտարարել է, որ աշխատում են ըստ ծրագրի և շարունակելու են շարժվել դրանով, թեև չբացառեց, որ Թաքսիմի հրապարակում առևտրային կենտրոնի փոխարեն կարող է մզկիթ կառուցվել: Հաշվի առնելով Էրդողանի բնավորությունը` կարելի է ասել, որ նա ավելի շատ կփորձի ոչ թե մեղմել ընդդիմադիրների շարքերը, այլ` իր կողմնակիցներին կհանի փողոց` ցույց տալու, թե ինքն ավելի շատ աջակիցներ և կողմնակիցներ ունի: Փաստացի, Թուրքիայում ամառը թեժ է լինելու», – ասաց բանախոսը:
Թուրքագետի կարծիքով` մեր հարևան երկրում տեղի ունեցածը մասնակի կարելի է բնութագրել որպես աշխարհիկ – դեմոկրատական և իսլամիստ – ազգայնական ճամբարների միջև լուրջ բախման մի դրսևորում: «Թուրքիայում աշխարհիկ հասարակարգի կողմնակիցները փորձում են օգտագործել բնապահպանական այս շարժումը` համախմբվելու և ընդհանուր բողոքը հայտնելու համար, բայց, և այս «բայցը» շատ կարևոր է, որ այս միջոցառումներից հետո նրանք չունեն միասնական առաջնորդ, որին կկարողանան հակադրել Էրդողանին: Եթե գա իշխանությունը կիսելու պայքարը, ապա ձախերը, քրդերը, ազգայնականներն ու քեմալիստները փորձելու են վերմակը քաշել ամեն մեկն իր կողմը, և արդյունքում լավ դիրքերում կհայտնվեն ավելի համախմբված իսլամիստները, և ավելի միասնական կողմնակիցներ ունեցող Էրդողանը կհաղթի այս պայքարում», – ասաց Ա.Շաքարյանը:
Անդրադառնալով այս գործընթացում բանակի չեզոքությանն այն դեպքում, որ քեմալական համակարգը հիմնվում էր հենց զինված ուժերի վրա, և բանակն էր դեմոկրատական բարեփոխումների իրականացնողը 1964 և 1980 թվականների զինվորական հեղաշրջումներից հետո, թուրքագետը նկատեց, որ այն բավականին թուլացել է «Էրգենեկոնի» դատավարության արդյունքում: Հիշեցնենք, որ թուրքական բանակի որոշ բարձրաստիճան սպաներ, նախկին հրամանատարներ` ընդհանուր թվով 400 մարդ մեղադրվում են զինվարական հեղաշրջման կազմակերպման մեջ: Դատավարությունն ընթանում է 2007 թվականից:
«Վերջին 10 տարվա մեջ Էրդողանը բավական թուլացրել է զինվորականությանը: Եվ այսօր, երբ ասում ենք «թուրքական զինվորականություն», ապա այլևս չենք տեսնում այն բացառապես աշխարհիկ կարգերը պահպանող զինվորականությանը, այս տարիների ընթացքում զինվորականների շարքերը շատ իսլամիստներ են ներթափանցել:
«Էրգենեկոնի» գործը հիշելով՝ զինվորականները գիտեն, որ որևէ քայլ ձեռնարկելու դեպքում դատավարության շրջանակներում կարող են նոր հետապնդումներ լինել: Այս դեպքում նրանք վաղաժամկետ են համարում իրենց ներգրավվածությունը և կսպասեն հստակության: Եթե վերջնախաղը մոտենա դեպի ազգայնականների հաղթական արդյունքի` միայն այդ դեպքում նրանք կմտածեն», – պարզաբանեց թուրքագետը:
Ինչ վերաբերում է Թուրքիայում բնակվող քրիստոնյաներին`մասնավորապես` հայերին, ապա Արտակ Շաքարյանը, հաշվի առնելով թուրքական պատմության դասերը, կոչ է անում զգոն լինել: «Թուրքիայից ամեն ինչ սպասելի է. կարծում եմ, որ քրիստոնյա բնակչության ջարդերի հավանականություն կա: Պետք է նաև հաշվի առնել, որ Թաքսիմը հայկական գերեզմանատան մի մասն է եղել», – ասաց փորձագետը:
