Եվ այսպես. երեկ Եվրոպական խորհրդարանն Ադրբեջանի իշխանությունների վարած հակաժողովրդավարական քաղաքականությանն արժանի և խիստ գնահատական տվեց՝ ընդունելով դատապարտող բանաձև:
Փաստորեն, տխրահռչակ «ձկնկիթային դիվանագիտության» կամ նավթադոլարային կաշառման ադրբեջանական գործելակերպը միշտ չէ, որ «մութ տեղը լույս է տալիս»: Եվրոպական խորհրդարանը, պատկերավոր ասած, դեղնակարմիր քարտ ցույց տվեց Ադրբեջանի ղեկավարությանը՝ Իլհամ Ալիևի գլխավորությամբ: Եվրախորհրդարանի նիստում ծավալված բավականին սուր քննարկումից հետո պատգամավորների ձայների 365 «կողմ», 202 «դեմ» և 72 «ձեռնպահ» հարաբերակցությամբ ի վերջո ընդունվեց Ադրբեջանին վերաբերող բանաձև, որի յուրաքանչյուր դրույթ ինքնին բավական է՝ տվյալ երկրի քաղաքական պատասխանատուների նկատմամբ որոշակի սակցիաներ կիրառելու համար: Իսկ այստեղ մի ամբողջ մարգարտաշար է: Եվ էլի, թե տրված ձևակերպումների շարքը, թե դրանցից յուրաքանչյուրն առանձին վերցրած, պարզորոշ մատնանշում են, որ գործ ունենք ընդգծված բռնատիրական կարգերով պետական կազմավորման ու դրա գլուխ կանգնած բռնապետի հետ:
Ալիևյան կլանն, անտարակույս, այս դեպքում էլ է փորձել «յուղել» եվրոպական տարբեր գործիչների, որպեսզի նրանք խոչընդոտեն աննպաստ բանաձևի ընդունմանը: Դրա պարզ վկայությունը կարելի է համարել թեկուզ այն, որ ինչպես հաղորդել էր Եվրոպական խորհրդարանի նիստին տեղում հետևող panorama.am-ի թղթակիցը, ռումինացի պատգամավոր Քրիստիան Դան Պրեդայի գլխավորությամբ մի խումբ պատգամավորներ ստանձնել էին Ադրբեջանի ու, հասկանալի է՝ Ալիևի պաշտպանի դերը: Սակայն, ի վերջո, տապալվել է նրանց մղումը՝ օրակարգից հանել տվյալ բանաձևի քվեարկության հարցը:
Իսկ այն, թե ադրբեջանական իշխանությունները, իրենց հիշյալ «դիվանագիտության» հանգույն, որքան լուրջ միջոցներ էին ներդրել ու ջանքեր գործադրել, կարելի է պատկերացնել թեկուզ այն փաստից, որ բանաձևն օրակարգից հանելու դիրք էր գրավել նաև Եվրոպական խորհրդարանի Արտաքին հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Էլմար Բրոքը: Ի դեպ, բավականին լպրծուն մոտեցմամբ, թե որևէ մեկը չի կասկածում, որ Ադրբեջանը պետք է խստորեն քննադատվի մարդու իրավունքների խախտումների համար, բայց… բանաձևը պետք է հանել օրակարգից՝ իբր այն հանձնաժողովներում մի հատ էլ քննարկելու համար: Բայց, թերևս, հաշվարկը ճիշտ չէին արել, քանզի գործընթացը տորպեդահարելու այդ ակնհայտ փորձերը հակառակ ռեակցիա հարուցեցին Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորներից շատերի մոտ, ինչն էլ, ի դեպ, արձանագրվեց քվեարկության արդյունքներով:
Ամեն դեպքում, էականը բուն բանաձևի դրույթներն են, որոնցից մի քանի առավել ուշագրավներն առանձնացնենք: Մասնավորապես, նախ ընդգծված է, որ վերջին տարիներին Ադրբեջանում շարունակաբար վատացել է վիճակը մարդու իրավունքների առումով, աճել է հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարների, իրավապաշտպանների, լրագրողների և քաղաքացիական հասարակության այլ ներկայացուցիչների ահաբեկումները, հալածանքները և քրեական հետապնդման պրակտիկան:
Ամենից հետաքրքիր արձանագրումներից մեկն այն է, որ Ադրբեջանում վերջին 10 տարիներին տեղի է ունեցել ժողովրդավարական կառավարման ամենամեծ անկումը Եվրասիայի ամբողջ տարածքում:
Բավականին տպավորիչ է բանաձի այն ձևակերպումը, որ Եվրոպական խորհրդարանը հրաժարվել է դիտորդական առաքելություն ուղարկել Ադրբեջանում առաջիկա նոյեմբերին նշանակված խորհրդարանական ընտրություներին, քանի որ գտնում է, որ «հիմքեր չկան՝ ազատ և արդար ընտրություններ անցկացնելու համար»: Սա ուղղակիորեն քաղաքական, ըստ որում՝ միջազգային քաղաքական ապտակ է:
Եվրոպական խորհրդարանը, հասկանալի է, լուրջ մտահոգություն է արտահայտել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների հետ կապված վիճակի շարունակական վատթարացման համար և կոչ է արել անհապաղ և առանց նախապայմանների ազատ արձակել բոլոր քաղաքական բանտարկյալներին, իրավապաշտպաներին, լրագրողներին և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին: Ու բանաձևում բավականին երկար ու տպավորիչ անվանացանկ է նշվել:
Եվրոպական խորհրդարանը բանաձևով նաև խստորեն դատապարտում է Ադրբեջանում քաղաքացիական հասարակության նկատմամբ աննախադեպ հալածանքները, Ադրբեջանի իշխանություններին կոչ է անում վերջ դնել կառավարությանը քննադատող լրագրողների և իրավապաշտպանների ընտրովի քրեական հետապնդումներին և ձերբակալություններին: Նաև կոչ է անում Ադրբեջանին հարգել և իրականացնել Եվրոպայի խորհրդի առաջ ստանձնած պարտավորությունները:
Եվրոպական խորհրդարանը նաև դատապարտում է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից շարունակական գործողությունները, որոնք նպատակաուղղված են Հայաստանի և Ադրբեջանի քաղաքացիական հասարակության խմբերի, երիտասարդ ակտիվիստների և մտավորականների շփումները սանձելուն:
Արտաքին քաղաքական առումով կան բավականին ծանր գնահատականներ ու ձևակերպումներ: Մասնավորապես՝ Եվրոպական խորհրդարանի բանաձևում նշվում է, որ Ադրբեջանի հետ ստրատեգիական գործընկերության համաձայնագիրը պետք է անմիջապես կասեցվի, քանի դեռ տվյալ երկրի կառավարությունը կոնկրետ քայլեր չի կատարել մարդու համընդհանուր իրավունքների հարգման առումով:
Մյուսն կետն ավելի ծանր է, քանզի Եվրամիության պաշտոնյաներին կոչ է արվում, ուշադրություն, մանրամասն հետաքննություն անցկացնել նախագահ Իլհամ Ալիևի և նրա ընտանիքի անդամների նկատմամբ կոռուպցիոն մեղադրանքների հետ կապված, որոնք բացահայտվել են հետաքննող լրագրող Խադիջա Իսմայիլովայի կողմից: Ավելին՝ կոչ է արվում Եվրամիության խորհրդին՝ թիրախային սանկցիաներ և վիզային արգելքներ սահմանել բոլոր քաղաքական գործիչների, պաշտոնյաների և դատավորների նկատմամբ, ովքեր ներգրավված են քաղաքական հետապնդումների մեջ:
Հետաքրքրական է նաև այն կետը, որով Եվրախորհրդարանը վերահաստատում է իր որոշումը՝ Ադրբեջան ուղարկել Եվրոպական խորհրդարանի պատվիրակություն և ընդգծում է դա հնարավորինս արագ անելը, որպեսզի Ադրբեջանի իշխանությունների հետ քննարկվեն այնպիսի հրատապ հարցեր, «ինչպիսիք են մարդու իրավունքները և Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը»:
Շատ հետաքրքիր է այստեղ Արցախի հիշատակումը: Մեզ մնում է հուսալ, որ Եվրոպական խորհրդարանի ներկայացուցիչները չեն ընկնի այն հիմար ծուղակը, որ շարունակ հրամցնում է ալիևյան վարչակազմը, թե Ադրբեջանում ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների վիճակը վատ է, որովհետև Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը լուծված չէ և այդպես շարունակ: Եթե խիստ հակիրճ, ապա արժե նկատել ու նույն եվրոպական գործիչներին մեկ անգամ ևս ցույց տալ, որ թեկուզ չճանաչված, բայց ինքնիշխան Արցախին նույն այդ հակամարտության կարգավորված չլինելն ու, ավելին, ադրբեջանական հակահայ վարչակազմի շարունակական ագրեսիվ գործողությունները ոչ մի կերպ չեն խանգարել եվրոպական մոդելին հնարավորինս համահունչ ժողովրդավարական զարգացում արձանագրելու հարցում:
Վերադառնալով բուն բանաձևի սպանիչ գնահատականներին՝ կարելի է նշել, որ Եվրոպան դինաստիական բռնապետ Ալիևի երեսին վերջապես նետեց. «Your caviar is rotten, mister Aliev!» (բառացի՝ ձեր ձկնկիթը նեխած է, պրն Ալիև):
Բայց այս ամենի հետ մեկտեղ ուշագրավ են նաև այն աշխարհաքաղաքական հետաքրքրություններն ու գլոբալ զարգացումները, որոնք «բացեցին» Եվրոպական խորհրդարանի աչքերն, ու վերջապես նրանք տեսան այն, ինչը ոչ միայն հայտնի էր, այլև հնարավոր չէր թաքցնել Բաքվում անցկացված ցուցադրական ու ձևական միջոցառումների՝ «Եվրոպական առաջին օլիմպիադայի» կամ «Եվրատեսիլի» շղարշի տակ: Իսկ թե ինչո՞ւ Եվրոպայում հատկապես հիմա տեսան ու հիշեցին, որ Ալիևը բռնապետ է, արդեն այլ անդրադարձի նյութ է:
Առայժմ արձանագրենք. հակառակորդն արտաքին-քաղաքական ծանր հարված է ստացել, և մեզ մնում է կարողանալ խելամտորեն օգտվել իրավիճակից ու օգնել եվրոպական գործիչներին, որ առնվազն ամրագրեն ակնհայտ ճշմարտությունը. դե ֆակտո անկախ ու ժողովրդավարության աստիճանով նույնպես լեռնային, այսինքն՝ անհամեմատելի առաջ գնացած Արցախը չի կարող ու չպետք է Ադրբեջանի նման բռնատիրական հասարակարգի ու պետական կազմավորման հետ թեկուզ 3 ժամով ինչ-որ ճանապարհ անցնի: Ավելի ճիշտ, միակ «ճանապարհը», որ կարող է անցնել՝ Արցախի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության ճանաչումն է:
