Kiss.am-ը գրում է.
Կլեոպատրայի մնայուն կերպարը իբրև հեշտանքի թունդ մարմնավորում ձևավորվել է դեռ անտիկ շրջանում: Միջնադարում Դանթեն նրան անվարան տեղադրում է դժոխքում` Շամիրամի ու գեղեցիկ Հելենայի կողքին: Պուշկինի «Եգիպտական գիշերներ»-ի Կլեոպատրան երեկոները հանձնվում է իրեն տենչողներին` պայմանով, որ լուսաբացին կսպանվեն: Նրա կերպարին բազմիցս անդրադարձել են պատմաբաններ, գրողներ, արվեստագետներ: Նրա մասին արտահայտվել են նախատինքով, վրդովմունքով, անհաշտ թշնամանքով, բայց և ակամա հիացմունքով` արժանին մատուցելով նրա վառ անհատականությանը: Այո`, այդ կինն իսկապես կարող էր լինել դաժան, գոռոզ, նենգ, չարաճճի, քնքուշ, խորամանկ, սակայն ոչ երբեք` ձանձրալի ու պարզունակ:
Ի՞նչ է նրա մասին վկայում մեզ պատմությունը:
Կլեոպատրան ծնվել է մ.թ.ա. 69թ և մահացել 30թ.-ին: Նա սերում էր Պտղոմեոսների արքայական տոհմից, որի հիմնադիրը Ալեքսանդր Մակեդոնացու զինակիցն էր: Վեջինս մեծ զորավարի մահից հետո ժառանգեց փլուզվող կայսրության մասը կազմող Եգիպտոսը: ՈՒստի Կլեոպատրան իր նախնիների նման ոչ թե եգիպտուհի էր, այլ հույն:
Հոր մահից հետո նա, ըստ կտակի, պետք է ամուսնանար եղբոր հետ և նրա հետ միասին ղեկավարեր երկիրը: Մինչդեռ անչափահաս արքայազնի խնամակալների բանսարկություններով աղջիկը մեղադրվում է եղբոր դեմ դավեր նյութելու մեջ: Պատժի սպառնալիքը կանխելու համար Կլեոպատրան թաքնվում է, դառնում վտարանդի:
Այդ ժամանակ պատմական բեմի վրա հայտնվում է մի նոր գործող անձ` Հռոմի դիկտատոր Հուլիոս Կեսարը, որին պատերազմը բերել էր Եգիպտոս: Կլեոպատրան որոշում է իր բախտը հանձնել մեծն հռոմեացուն: Որպեսզի չարակամները չխանգարեն իրենց հանդիպմանը, նա դիմում է մի հնարքի. փաթաթվելով գորգերի մեջ` պառկում է նավակի հատակին: Հավատարիմ ծառաները գորգերը հասցնում են Կեսարի նստավայրը և տարօրինակ բեռը դնում նրա առջև: Շվարած հռոմեացին դիտում է, թե ինչպես ալեկոծվող գորգերից դուրս է պրծնում մի աղջիկ:
Կլեոպատրայի 20-ը նոր էր լրացել, Կեսարը` հիսունն անց էր: Արքայադուստրը, ի դեմս Կեսարի, ձեռք բերեց զորեղ պաշտպան, որը գահի համար բռնկված պայքարում ապահովեց սիրուհու հաղթանակը: Կլեոպատրան ձերբազատվեց թշնամի եղբորից (նա զոհվեց կռվում) և դարձավ Եգիպտոսի միահեծան տիրուհին:
Կյանքի աշունը թևակոխած Կեսարի համար իր նոր սիրուհու մատաղ հասակի թարմությունն ու աշխուժությունը բախտի մի պարգև էր: Նրանց մտերմությունը գնալով խորանում է և ընդհատվում միայն Կեսարի սպանությամբ:
Տարիներ անց ճակատագիրը Կլեոպատրային կրկին մի մեծանուն հռոմեացու հետ է կապում` եռապետ Մարկոս Անտոնիոսի: Գալով Կիլիկիա` նա հրամայում է Կլեոպատրային ներկայանալ ու պատասխան տալ քաղաքական մեղադրանքներին: Եգիպտուհին հայտնվում է, բայց ոչ մեղադրյալի տեսքով, այլ խրոխտ կեցվածքով` նման դիցուհի Աֆրոդիտեին: Վստահ իր թովչանքին` նա մոտենում է իր դատավորին, որն առաջին իսկ հայացքից հրապուրվում է և դառնում ամբաստանյալի երկրպագուն:
Կլեոպատրան իսկույն նկատում է, որ Կեսարի համեմատությամբ Անտոնիոսն ավելի հասարակ է և հակված հախուռն վայելքների: Որպեսզի Անտոնիոսն ավելի ամուր կապվի իրեն, խորամանկ կինը չի զսպում, ընդհակառակը` սեփական մասնակցությամբ հրահրում է նրա շվայտ վարքը: Անվերջանալի խրախճանքների մասնակիցները սիրահար զույգի գլխավորությամբ կազմում են «Աննմանների դաշինք», որի անդամները մրցում են խենթ կատակներ հնարելու արվեստում: Ճարպիկ կինն ընկերակցում էր Անտոնիոսին անգամ զուտ տղամարդկանց վայել զվարճանքներում` զառ էր խաղում, մասնակցում որսի:
Իսկ ինչպիսի՞ն էր Կլեոպատրայի արտաքինը: Գուցե դա հիասթափեցնի ոմանց, բայց աշխարհի մեծերին հափշտակող այդ կինն ամենևին էլ գեղեցկուհի չէր` բառի սովորական իմատով: Անտիկ գրողները նշում են, որ նրա դիմագծերն անթերի չէին: Դա սակայն, ոչ միայն չէր խանգարում նրա սիրային հաղթանակներին, այլև նույնիսկ ինչ-որ անմեկին հմայք էր հաղորդում նրան:
Լիբիական քանդակ, Բեռլինի թանգարան
Թագուհին ուներ պաղպատափայլ աչքեր, զգայական բերան: Նրա հայացքը, դիմախաղը, ժպիտը, շարժուձևերը բնորոշ էին կանացի այն տիպին, որին անվանում են պիկանտ, այսինքն` ծակող, ախորժագրգիռ: Կլեոպատրայի կեցվածքում, ճկուն, քայլվածքում` մեկ սահուն ու նազելի. մեկ սրընթաց ու կայծակնային շարժումներով, օձային ինչ-որ բան կար: Նրան ճշմարիտ համեմատում էին առասպելական կախարդ երգչուհի Սիրենայի հետ: Նրա երգաձայն բազմերանգ խոսքը հմայում էր, իսկ սրամտությունն ու բնատուր պերճախոսությունն առինքնում և համոզում էին զրուցակիցներին:
Սակայն այս կնոջ մտերմությունը ոչ միայն սիրո հաճույքներ ու խնդություն էր բերում: Նրա խորհրդավոր հմայքը սիրահարին դարձնում էր անխոհեմ ու մոլոր: Նա, ով կապվեր Կլեոպատրային, դատապարտված էր սայթաքելու, կատարելու ճակատագրական սխալներ` վտանգի ենթարկելով իր հեղինակությունը, պատիվը, կյանքը:
Պատմիչներն ափսոսանքով ու դառնությամբ են նշում, որ անցյալում առույգ ու տոկուն ռազմիկ Անտոնիոսը դառնում է եգիպտուհու «պոչը» և «փեշից բռնած» կրկնում նրա քայլերը: Անտոնիոսն օգնում է թագուհուն վերացնելու երկրորդ` կրտսեր եղբորը: Իր արշավանքների ավարը` գանձարաններ, քաղաքներ, կղզիներ, որ պետք է հռչակվեր Հռոմի սեփականություն, նա տալիս է սիրուհուն: Պատմում էին, որ մի անգամ քեֆի ժամանակ Անտոնիոսը հանկարծ, ի զարմանս ներկաների, ծնկում է և սկսում շփել Կլեոպատրայի ոտքերը: Պարզվում է, որ նա կատարում է տանուլ տված մի գրազի պայման:
Կլեոպատրային վիճակված չէր ճաշակել ամուսնական առագաստի բերկրանքը: Ունենալով Կեսարից մեկ, իսկ Անտոնիոսից` երկու երեխա` նա այդպես էլ չճանաչվեց օրինական կին` չնայած ճոխ հարսանեկան նվերներին: Սեփական երջանկությունը նա կարող էր կառուցել միայն ուրիշների բախտի ավերակների վրա: Իսկ երբ սիրային եռանկյունին կազմում են պետությունների տիրակալներ, ապա անձնական կրքերի բախումն արձագանքում է խմորումներով ու պատերազմներով:
Հրատապ գործերը կանչում են Անտոնիոսին տուն, և Կլեոպատրան ակամա բաց է թողնում սիրեկանին ճանկերից: Իտալիայում Անտոնիոսը կարգավորում է հարաբերությունները եռապետ Օկտավիանոսի հետ, և քանի որ իր բացակայության ժամանակ կինը մահացել էր, ընդունում է Օկտավիոնոսի առաջարկը և ամուսնանում նրա քրոջ հետ: Սակայն գործերն Անտոնիոսին կրկին բերում են Եգիպտոսի մերձակա տարածք, որտեղ նա նորից ենթարկվում է երբեմնի սիրուհու ձգողական ուժին:
Անտոնիոսը Կլեոպատրայի գրկում ուրանում է հայրենիք ու ընտանիք: Օկտավիանոսը, որ առանց այդ էլ դժգոհ էր իր դաշնակցի վարքից, չի ներում քրոջը պատճառած վիրավորանքը: Բռնկված ծովային պատերազմում ուխտադրուժ Կլեոպատրան դուրս է բերում իր նավերը մարտից, լքում Անտոնիոսին և նպաստում թշնամու հաղթանակին: Իսկ պարտությունից հետո դիմում է ևս մի նենգ արարքի: Վախենալով ընկերոջ զայրույթից` կարգադրում է սուտ լուր հասցնել Անտոնիոսին` իր ինքնապանության մասին: Կեղծ բոթը դրդում է Անտոնիոսին վերջ տալու իր կյանքին:
Իմանալով իր խորամանկության ողբերգական հետևանքի մասին և զղջալով արածը` թագուհին իր ապարանքն է տեղափոխում մահամերձին և արցունքներով ողողում նրա արյունոտ վերքերը: Անտոնիոսը մահանում է սիրուհու գրկում:
Քիչ անց հայտնվում է հաղթական Օկտավիանոսը: Նա ներում է շնորհում Կլեոպատրային, բայց որոշում է տանել Հռոմ, որպեսզի թագուհին, իբրև հաղթանակի պատերազմի ավար, զարդարի տրիումֆի շքերթը:
Հպարտ եգիպտուհին գերադասում է մահը: Նա հրամայում է բերել մի թունավոր օձ: Պատմում էին, որ վտանգավոր սողունը խաղաղ էր տրամադրված և միայն երկար գրգռելուց հետո խայթեց կնոջ ձեռքը:
Անտիկ կիսանդրի (Բրիտանական թանգարան, Լոնդոն)
Դրամի վրա
