Մեռելները քնել են, այս գիշեր ցուրտ է Իսպանիայում: Ձյունը թափվում է ձիթենիների պուրակների վրա, ծածկում է ծառերի արմատները: Ձյունը նստում է գերեզմանատներին, գլխավերևների փոքրիկ անվանատախտակին: Ձիթենիները կանգնել են սառնաշունչ քամու դիմաց, մերկ ու նիհարկ, որովհետև ներքևի ճյուղերը կտրել են ու դրանցով տակները քողարկել, իսկ մեռելները քնել են խարամայի գետափնյա բլրալանջերին, պաղ հողում: Ցուրտ էր և այն փետրվարին, երբ նրանք ընկան այդտեղ և դրանից հետո նրանք չեն նկատել տարվա եղանակների փոփոխությունները:
Երկու տար է անցել այն օրից, երբ Լինքոլնի անվան գումարտակը չորս ու կես ամիս պահում էր Խարամայի երկայնքի բարձրունքները, և այդտեղ ընկած առաջին ամերիկացիները վաղուց արդեն իսպանական հողի մասնիկներն են դարձել:
Մեռելները քնել են, այս գիշեր ցուրտ է Իսպանիայում, նրանք կքնեն ամբողջ ձմեռը, քանի նրանց հետ քնած կլինի և հողը: Բայց գարնան անձրև կգա, հողը վերստին կկենդանանա: Հարավ քամին մեղմ կփչի սարի լանջին: Սևաթույր ծառերը կյանք կառնեն, կերևան փոքրիկ կանաչ տերևենրը, կծաղկեն խնձորենիները խարամայի ափին: Գարնանը մեռելները կզգան հողի վերակենդանացումը:
Մեր մեռելները հիմա իսպանական հողի մասնիկներն են դարձել, իսկ իսպանական հողը երբեք չի մեռնի: Ամեն ձմեռ կթվա, որ մեռնում է, և ամեն գարուն կվերակենդանանա: Մեր մեռելները հավիտյան կապրեն նրա հետ:
Ինչպես, որ հողը երբեք չի մեռնի այդպես էլ նրանք, ովքեր երբևէ ազատ են եղել, ստրուկ չեն դառնա: Գյուղացիները, որոնք մշակում են այն հողը, որտեղ թաղված են մեր մեռելները, գիտեն թե հանուն ինչի ընկան նրանք: Պատերազմի ընթացքում բավական ժամանակ կար, որ նրանք այս ամենը հասկանային և այսուհետև միշտ կհիշեն:
Մեր մեռելներն ապրում են իսպանիայի գյուղացիների, իսպանացի աշխատավորների սրտերի ու հոգիների մեջ, բոլոր այն պարզ ու պարկեշտ մարդկանց, որոնք հավատում էին Հանրապետությանը և կռվում էին հանուն նրա: Եվ քանի դեռ կապրեն մեր մեռելներն իսպանական հողում, իսկ նրանք կապրեն այնքան ժամանակ, ինչքան կապրի իսպանական հողը, ոչ մի բռնապետություն ծնկի չի բերի Իսպանիային:
Ֆաշիստները կարող են քայլել երկրի ճամփաներով՝ շաչեցնելով ուրիշ երկրներից բերված ծանր մետաղը: Դավաճանների ու վախկոտների օժանդակությաբ նրանք կարող են առաջ շարժվել: Նրանք կարող են քաղաքներ ու գյուղեր քանդել, նրանք կարող են փորձել ժողովրդին ստրկության մեջ պահել: Բայց ստրկության մեջ չես կարող պահել ոչ մի ժողովրդի:
Իսպանական ժողովուրդը նորից ոտքի կկանգնի, ինչպես որ կանգնել է սրանց ռաջ՝ բռնապետությունների դեմ:
Մեռելները կարիք չունեն կանգնելու: Նրանք հիմա մասնիկներն են հողի, իսկ հողը երբեք չի նվաճվի: Որովհետև հողը հավերժական է: Նա կգերապրի բոլոր բռնապեռտությունները:
Նրանք, ովքեր պատվով մտան այդ հողը, իսկ ավելի պատվով ոչ ոք չի մտել այդ հողը, քան Իսպանիայում զոհվածները, նրանք անմահության հասան:
Էռնեստ Հեմենգուեյ
Փետրվարի 14, 1939թ.
