Ադրբեջանը՝ որպես Թուրքիայի օպերատոր պանթյուրքական գաղափարների իրականացման ծրագրերում

Օրերս Ղրղզստանի Չոլփոն-Աթա հանգստարանային քաղաքում կայացել է Թյուրքալեզու երկրների հատուկ ծառայությունների (TÜRKON) 24-րդ համաժողովը, որին մասնակցել են Թուրքիայի ազգային հետախուզական կազմակերպության ղեկավար Հաքան Ֆիդանը, Ադրբեջանի պետական անվտանգության ծառայության ղեկավար Ալի Նաղիևը, արտաքին հետախուզության կազմակերպության պետի տեղակալ Սամիր Իսմաիլովը, Ղրղզստանի և Ղազախստանի ազգային անվտանգության պետական կոմիտեների ղեկավարները, Ուզբեկստանի պետական անվտանգության ծառայության պետը։

Հանդիպմանը քննարկված հիմնական հարցերի շարքում առանձնացվել են մի շարք տարածաշրջաններում արձանագրված միջազգային ահաբեկչական, անջատողական սպառնալիքների աճը, միջազգային բնույթի հանցագործությունների կանխմանն առնչվող հարցեր և այլն։

Այս համատեքստում, բնականաբար, ադրբեջանցի պաշտոնյաներն ընդգծել են որոշ հարևան երկրներից բխող արմատական և ռևանշիստական շրջանակաների սպառնալիքների մասին՝ թիրախավորելով ենթադրաբար Հայաստանը և Իրանը։

Այդուհանդերձ, չնայած TÜRKON-ը գործում է 1998 թ.-ից, այնուամենայնիվ վերջին շրջանում նաև այս ոլորտում թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության ակտիվացումը որոշակիորեն նպատակային քաղաքական ուղեգիծ է դարձել։ Այս հանգամանքը կարելի է պայմանավորել նաև Թուրքիայի հավակնություններով և դրանց իրականացման ճանապարհին արձանգրվող որոշ ինստիտուտցիոնալ խնդիրներով, որոնք արձանագրվեցին նաև ընթացիկ տարվա սկզբին Ղազախստանում տեղի ունեցած զարգացումների ընթացքում, երբ թյուրքական պետությունները միավորող որևէ կառույց չկարողացավ միջամտել գործընթացներին՝ զիջելով հնարավորությունը ՀԱՊԿ-ին։

Այս համատեքստում ընթացիկ տարվա ընթացքում նկատվում է թյուրքական պետությունների համախմբան ոլորտում հատկապես թուրք-ադրբեջանական ջանքերի ակտիվացում, այդ թվում նաև անվտանգային-հետախուզական ոլորտում։ Չնայած, որ դեռևս 2021թ. նոյեմբերի 12-ին Ստամբուլում կայացած Թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի գագաթնաժողովին կառույցը վերանվանվել էր Թյուրքական պետությունների կազմակերպության՝ դրանից բխող բովանդակային կազմակեպա-իրավչական և գործառույթների շրջանակների ընդլայնման իրողությամբ։

Ընդ որում, առանձնակի սերտացում է նկատվում հատկապես Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերություններում, որոնք դրսևորվում են նաև հետախուզական, անվտանգային ոլորտներում երկկողմ իրավական բազայի ընդլայման իրողությամբ։

Ընդ որում, այս ուղղությամբ Բաքուն կարծես ստանձնել է Անկարայի հատուկ օպերատորի դերը՝ ստանձնեով և կիսելով որոշ նախաձեռնողական պարտավորություններ։ Գուցե նաև սա է պատճառը, որ Չոլփոն-Աթայում Ադրբեջանը ներկայացված էր միաժամանակ 2 ոլորտային պաշտոնյաների տեսքով։

Ըստ էության, նաև այս ուղղությամբ թուրք-ադրբեջանական ջանքերի ակտիվացումը բնական և կանխատեսելի ուղեգիծ է` հաշվի առնելով հատկապես ներկա աշխարհաքաղաքական իրողություններով պայմանավորված նոր «բևեռ» ձևավորելու Անկարայի ծրագրերը, որոնք առանձին խնդիրների դեպքում կարող են ծառայեցվել նաև կազմակերպության անդամ երկրների նեղ խնդիրները լուծելու օրակարգերին։