Իմ իմաստուն աստղերին հիշելիս… Երեք տարի առաջ <<Ոսկե Ծիրան>> փառատոնը հարգանքի տուրք մատուցեց ֆրանսիացի հայտնի կինոռեժիսոր, մեծ հայ Անրի Վերնոյին: Այդ առիթով Փարիզում հարցազրույց ունեցա աշխարհահռչակ դերասան Օմար Շարիֆի հետ, ով պատմեց Վերնոյի ու մի քիչ էլ իր մասին: Հարցազրույցը ցուցադրվել է Հանրային հեռուստատեսությամբ 2010-ի ամռանը:
ՕՄԱՐ ՇԱՐԻՖ. ԱՆՐԻ ՎԵՐՆՈՅԻ ԵՐԿՎՈՐՅԱԿ ԵՂԲԱՅՐԸ, ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ԿԻՆՈՅԻ ԱՍՏՂԸ ԵՎ ԱՐԵՎԵԼՔԻ ԻՄԱՍՏՈՒՆԸ
Ձեր կարիերայի ընթացքում հանդիպել եք բազմաթիվ հեղինակավոր ռեժիսորների հետ, բայց Անրի Վերնոյի հետ համագործակցությունը վերածվեց մեծ բարեկամության պատմության…
Մենք, ասես, երկվորյակ եղբայրներ լինեինք: Վերնոյը նման էր իմ երիտասարդությանը: Այնպիսին էր, ինչպիսին ինքս եմ: Ունեինք նույն աշխարհընկալումը, նույն շռայլությունը` տալ մարդկանց այն, ինչ ունենք : Կյանքիս լավագույն տարիներն եմ անցկացրել Անրիի հետ: Մենք միշտ մնացինք բարեկամներ:
Ինչու՞ նա հենց Ձեզ վստահեց իր հոր դերը <<Մայրիկ>> ֆիլմում:
1970-ին նկարահանում էինք <<Կողոպտիչները>> ֆիլմը Բելմոնդոյի մասնակցությամբ: Նկարահանման հրապարակում մոտեցավ ինձ, թե ՙՄի օր է նկարելու եմ Թուրքիայից տեղահանված ընտանիքիս պատմությունը: Կցանկանայի, որ դու խաղաս հորս դերը՚: Դա 1970-ին էր: Ասացի` լա’վ: 1990 թ-ին զանգահարեց, թե նկարահանում եմ ընտանիքիս պատմությունը, ուզում եմ դու’ լինես հայրս… Քսան տարի պահանջվեց, որ նա ինձ ասի` արի’, խաղա հորս դերը: Դա ճիշտ ընտրություն էր. Այն ժամանակ տարիքով էի, նրա հայրն էլ էր տարիքն առած, երբ Ֆրանսիա եկավ:
Հեշտությա՞մբ մտաք հայկական ընտանիքի հոր կաշվի մեջ:
Ես մեծացել եմ Եգիպտոսում, որտեղ այն ժամանակ շատ հայեր կայինն: Հայ ընկերներիս հետ շատ էի խաղում, հատկապես, բիլիարդ : Միասին էինք խաղում, միասին ապրում: Նասերի գալուց հետո հայերը սկսեցին կամաց-կամաց լքել Եգիպտոսը :
Վերնոյը << դժվա՞ ր>> ռեժիսոր էր, ինչպես անում են :
Նա իրեն համարում էր արեւելքցի, ոչ թե արեւմուտքցի: Ես էլ եմ Արեւելքից, եւ դա հեշտացնում էր մեր գործը: Նա ինձ միշտ տանում էր Փարիզի հայկական ռեստորան, ասում էր` սա կե’ր այս մեկը` ոչ: Այնքան շատ եմ հայերի հետ շփվել, թվում է` հայկական արյուն ունեմ : Երբ երիտասարդ էի հայերեն արտահայտություններ էլ գիտեի` եկուր հոս…/ ժպտում է/ :
Բայց ռեժիսորները հաճախ նյարդային մարդիկ են, բռնկուն …
Մեծ սիրտ ուներ Անրի Վերնոյը, շա~տ մեծ սիրտ : Մեծահոգի էր: Պաշտում էր մարդկանց, հատկապես, նրանց , ում հետ աշխատում էր: Նկարահանման հրապարակում բոլորը նրա ընտանիքի անդամներն էին: Կլաուդիա Կարդինալեին նա համարում էր իր ընտանիքի անդամ : Տեխնիկական աշխատողները, լուսանկարիչները, բոլորը, ովքեր աշխատում էին, նրա ընտանիքն էին:
Մինչեւ Վերնոյի հետ աշխատելը, ի՞նչ գիտեիք նրա մասին:
Երեխա ժամանակ Եգիպտոսում նայում է Վերնոյի ֆիլմերը: Դե նա շատ վաղուց է աշխատում : Կահիրեում ֆրանսիական կինոթատրոն ունեինք, որ կոչվում էր ՙՍինեմա ֆեմինէն՚ : Ամեն երկուշաբթի գնում էի, որովհետեւ այդ օրը ծրագիրը փոխվում էր : Ժամանակ առ ժամանակ Վերնոյի ֆիլմերից էր լինում : Միշտ մտքիս մեջ ճանաչել եմ Վերնոյին: Ու երբ հանդիպեցի, երջանիկ էի, որովհետեւ ամերկացի ռեժիսորների, անգլիացիների, ֆրանսիացի հետ ինձ կատարելապես լավ չեմ զգում . մշակույթները տարբեր են: Այնինչ Վերնոյի հետ ինձ զգացի, որպես համերկրացի:
Ազնավուրն ասում է` ինքը հարյուր տոկոսով ֆրանսիացի է եւ հարյուր տոկոսվ հայ: Վերնոյը իրեն ավելի շատ ֆրանսիացի ՞ էր համարում, թե՞ հայ :
Մեր հարաբերությունների ամբողջ ընթացքում, նա ինձ հետ անընդհատ խոսում էր իր ընտանիքի մասին: Ափոսում էր’ ընտանիքի հետ անարդար վարվելու համար: Անրին, երբ եկել է Ֆրանսիա, երեխա է եղել: Ազգային ողբերգությամբ փոքրիկին չբարդույթավորելու համար ծնողները ցանկացել են, որ նա ֆրանսիացի դառնա, ինտեգրվի ֆրանսիացի ժողովրդին: Արել են ճիշտ այնպես, ինչպես ֆիլմում. հագցրել են լավագույն հագուստները, որպեսզի դպրոցում ավելի լավ հագնված լինի, քան մյուս ֆրանսիացիները եւ այլն... Եվ… Անրին դարձավ ֆրանսիացի. փոխեց ազգանունը ու դրա համար հետո զղջում էր : <<Մայրիկ>> ֆիլմի նկարահանման ավարտին խոստովանեց.<<ՙԱփսում եմ, որ փոխել եմ ազգանունս>>: Ուզում էի հայ լինել եւ ես հայ եմ՚: Տարիքի հետ նա նորից հայացավ, դարձավ ավելի հայ, քան բոլոր հայերը: Երբ արդեն ծեր էր, մոտ էր կյանքի վերջին, ուզում էր հայ լինել, միմիայն հայ:
Պարոն Շարիֆ, մոտ մեկ դար է` Թուրքիան ժխտում է ցեղասպանության փաստը…
Թուրքերին գրգռում է <<ցեղասպանություն>> բառը : Դա սարսափելի բառ է: Ճիշտ է, որ դա ցեղասպանություն էր… բայց այսօր հարցրեք գերմանացիներին’ ցեղասպանությու±ն են գործել : Կասեն’ ոչ, ոչ , ուրիշ ժամանակաշրջան էր, Հիտլերն էր, ես ինչ գիտեմ` ինչ էր… Միշտ արդարացումներ են գտնում, որովհետեւ այդ բառը շատ- շատ ծար է տանել, դրա համար էլ մերժում են : Բոլորը, ովքեր ցեղասպանություն են գործել, ժխտում են : Ռուանդայում եղավ ցեղասպանություն, այժմ Սուդանում ցեղասպանություն է, բաց չեն ընդունում այդ բառը: Ոչ մեկ չի ընդունում: Չնայած ցեղասպանություն իրականացրել են, չեն ուզում ասել ցեղասպանություն:
78 տարեկանում շարունակում եք նկարահանվել, Ձեր մոտեցումները ռեժիսորների հանդեպ փոխվե՞լ են:
Տարիքի հետ բոլորս էլ փոխվում ենք: Երբ սկսեցի նկարահանվել, քսանմեկ տարեկան էի : Առաջին ֆիլմը, որում խաղացել եմ նկարահանվել է հիսուներեք թվականին եւ պաշտոնապես ներկայացվել Կաննի փառատոնում : Դա Յուսեֆ Շաիմի ֆիլմն էր : Եվ հիսուներեք թվականից մինչեւ օրս չեմ դադարել աշխատել, ամեն տարի նկարահանվում եմ: Ինչքա՞ն է անում. արդեն հիսույոթ տարի է’ աշխատում եմ : Ես էլ եմ ծերանում, մոտեցումներն էլ են փոխվում :
Սկզբուննքները, որոնցով ընդունում կամ մերժում եք նկարահանման առաջարկները:
Երկու մոտեցում ունեմ. կամ լավ ֆիլմ եւ թքած ունեմ վճարում են, թե ոչ, կամ էլ ոչ այնքան լավ ֆիլմ, բայց շատ վճարեն:
Ընտանիքի՞ հետ եք ապրում:
Հյուրանոցներում եմ ապրում: Տուն չունեմ: Շատ ընկերներ չունեմ: Անընդհատ ճամփորդում եմ: Որդիս հիսուներեք տարեկան է : Երեք թոռ ունեմ : Մեկը քսանյոթ տարեկան է, մյուսը` տասը, մեկն էլ` մեկ տարեկան երկու ամսական: Տղաս նախ ամուսանացավ հրեա լեհուհու հետ, հետո կաթոլիկ չեխ կնոջ, նրանից բաժանվեց, ամուսնացավ մահմեդական եգիպտուհու հետ, հիմա բաժանվել է, ամուսնացել ուղղափառ ռուս հետ: Այդ բոլոր կրոնների ու ազգերի թոռնիկներ ունեմ: Մեծ թոռնիկս Հոլիվուդում է, դերասան է դառնալու: Եգիպտոսում եգիտուհու որդին է, դեռ փոքրիկ ռուսն էլ կա:
Դուք ծնվել եք կաթոլիկ ընտանիքում, բայց հետո դավանափոխ եք եղել. իսլամ եք ընդունել եգիպտոսցի դերասանուհի Ֆաթեն Համամայի հետ համուսնանալու համար: Այսօր ի՞նչ նշանակություն ունի կրոնը ձեր կյանքում :
Ես չեմ հավատում : Հեռու եմ այն մտքից, թե ավելի լավ է մահմեդական լինել, ավելի լավ է քրիստոնյա լինել, ավելի լավ է լինել հրեա, լինել ուղղափառ… Բոլորն ինձ համար հավասար են : Մարդիկ, որոնք, սիրալիր չեն, վատն են, նրանց չեմ սիրում անկախ կրոնից, մարդիկ , ովքեր բարեհամբույր են, սիրում եմ : Ձեզ չեն հարցրել, ուզու±մ եք հայ ծնվել: Այդպես է ստացվել … Ես ծնվել եմ իմ եգիպիտոսցի կաթոլիկ ծնողներից : Նրանք շատ հավատացյալ էին, ոչ մի պատարագ բաց չէին թողնում, է հետո՞...
Ո՞ր պահին կրոնը կորցրեց նշանակությունը եւ ինչո՞ւ:
Երբ սկսեցի կրոն սովորել, դպրոց էի գրում հոգեւոր եղբայրների մոտ: Խոստովանություն էի անում, եւ դա ինձ նյարդայնացնում էր, որովհետեւ քահանան չափից ավելի հետաքրքրասեր էր: Նրան ասում էի մեղքերս, իսկ նա համառում էր` ինչպե±ս, քանի± անգամ, ես ինչ իմանամ ինչ… Խայտառակություն էր : Երեխա էի : Իմ ժամանակ առաջին հաղորդությունն անում էին յոթ -ութ տաերկանում: Ինձ թվում էր քահանան ինձ շոռում է , ինձ լավիկն է համարում:
Ի՞նչ կարծիքի եք Ֆրանսիայում մահմեդականների գլխաշորերը արգելելու որոշման մասին:
Գլխաշորը վատ բան չէ, եթե իհարկե չեն ծածկում ամբողջ դեմքը: Իսկ բուրկային կողմ չեմ. չենք կարող ապրել առանց իմանալու, թե ո՞վ է մեր դիմաց կանգնած : Գուցե ծպտված տղամարդ է, գուցե ահաբեկչ է: Նորմալ է , երբ ասում են’ չի կարելի ամեն ինչ ծածկել : Ժամանակին, ասենք յոթերդ, ութերորդ դարերում գուցե բոլորը այդպես էին հագնվում, թեեւ գիտեմ, որ այդպես չի եղել, որովհետեւ ծանոթ եմ Ղուրանին, եւ Ղուրանի համաձայն, բուրկան պարտադիր չէ: Գլխաշորը խորհուրդ է տրվում, բայց բուրկան, այսինքն` դեմքը ծածկելը ամենեւին պարտադիր չէ : Ծածկել դեմքը այսօր, երբ կան հարձակումներ , երբ կան մահապարտներ, երբ ռումբեր են դրվում այստեղ -այնտեղ, չի կարելի թույլ տալ: Ժամանակը փոխվում է, պետք է առաջ գնալ ժամանակի հետ : Չենք կարող այսօր նույն կերպ մտածել, ինչ Հիսուս Քրիստոսի ժամանակ, Մուհամեդի ժամանակ, կամ Աբրահամի, եթե, իհարկե, եղել է Աբրահամը: Վստահ չեմ, որ նա գոյություն է ունեցել :
Պարոն Շարիֆ,կինոթատրոն գնու՞մ եք:
Կինո չեմ սիրում: Այլեւս չեմ սիրում ֆիլմեր դիտել : Ոչ մի ֆիլմ չեմ նայում , բացի հին կինոներից, որոնք արդեն դիտել եմ տասը-տասներկու անգամ : Պաշտում եմ հին ֆիլմերը սեւ ու սպիտակ, ոչ գունավոր :
Ո՞րն է Ձեր սիրած ֆիլմը:
Վերջին քսանհիգ տարում ընդամենը երեք ֆիլմ եմ դիտել կինոթատրոնում: Կինո եմ գնացել երեք անգամ, որովհետեւ նախապես գիտեի, որ այդ ֆիլմերը ինձ դուր են գալու: Այդ երեքն են իմ սիրած ֆիլմերը: Տեսել եմ << Իթին>>, <<Ամադեուսը>>, որովհետեւ պաշտում եմ Մոցարտի երաժշտությունը եւ հետո մի ֆիլմ, որը կոչվում է <<Բիլի Էլիոթ>>: Փոքրիկ տղայի մասին, է որը երազում է պարել: Աշխատում է Անգլիայի քարածխի հանքերում ու երազում պարող դառնալ
Ձեր վերջին ֆիլմը, որ կոչվում է << Մոռացա քեզ ասել>> մի քանի շաբաթ առաջ է էկրան բարձրացել: Գո՞հ եք այդ դերակատարումից:
Դերը հետաքրքիր էր, քանի որ ինձ էլ շատ է անհանգստացնում ալցհեյմերը, որն ավելի ու ավելի է տարածվում: Ու քանի որ ֆիլմը նվիրված էր այդ հիվանդությանը, հետաքրքրեց: Միշտ վախեցել եմ , որ օրերից մի օր ինքս էլ կհիվանդանամ ալցհեյմներով: Օրինակ, ես հիմա մոռանում եմ մարդկանց անունները...
Դուք Արեւելքից եք եւ շատ գեղեցիկ կարիերա եք արել Արեւմուտքում : Ինքներդ ձեզ համար ջնջե՞լ եք սահմանները Աեւելքի ու Արեւմուտքի միջեւ:
Անձնապես այո’: Ամբողջ ժամանակ ճամփորդել եմ, գնացել եմ բոլոր երկրները : Ամեն դեր խաղացել եմ, խաղացել եմ գերմանացի նասցիստ գտնդապետի դեր, խաղացել եմ ռուսի դեր ` Դոկոտր Ժիվագո : Բոլոր ազգերին խաղացել եմ :
Հիշեցիք դոկտորն Ժիվագոյին: Ձե՞ր մեջ էլ է ապրում պոետը : Ռսոմանտիկ ե ՞ք :
Ծեր եմ: Ռոմանտզիմ չմնաց հոգուս մեջ: Բայց, գիտեք, երբ ֆիլմ եմ նայում` հին ֆիլմ, կամ մի ուրշ բան , որն ինձ հուզում է, լաց եմ լինում : Կինոյում ես միշտ լաց եմ լինում : Նույնիսկ, երբ տխուր չէ, լաց եմ լինում : Ամեն գեղեցիկ բանից էլ լաց եմ լինում : Երբ համերգ եմ լսում, երաժշտությունը սկսվում է` լավ, դասական երաժշտություն, արտասվում եմ : Երջանկությունից էլ եմ լաց լինում:
