Կոնգրեսական Ադամ Շիֆը, ՀՀ վարչապետի՝ Լոս Անջելես կատարած այցի կապակցությամբ գրառում կատարելով իր ֆեյսբուքյան էջում, անդրադարձել է Հայաստանում թավշյա իշխանափոխությանը հաջորդած, այսպես կոչված ժողովրդավարության վերածննդին: Բաց նամակում զուգահեռներ անցկացնելով ամերիկյան ու հայաստանյան ներքաղաքական գործընթաների միջև՝ փորձել եմ հարգելի կոնգրեսականին իրազեկել այն մասին, թե այսօր իրապես ինչ է տեղի ունենում Հայաստանում:
ԲԱՑ ՆԱՄԱԿ ԿՈՆԳՐԵՍԱԿԱՆ ԱԴԱՄ ՇԻՖԻՆ
Մեծարգո կոնգրեսական Ադամ Շիֆ,
Հայ դատին, հայ ժողովրդին և մասնավորապես՝ Հայաստանին ու Արցախին Ձեր ցուցաբերած աջակցությունն ու օժանդակություններն անհերքելի են:
Որևէ մեկը չի կարող ուրանալ այն փաստը, որ ճակատագրական պահերին միշտ կանգնած եք եղել հայ ժողովրդի կողքին և, ի պատասխան դրա, արժանացել եք ամերիկահայերի խոշոր տոկոսի համակրանքին, որոնք ԱՄՆ Կոնգրեսում իրենց ձայնը վստահել են ու շարունակելու են վստահել Ձեզ:
Այս բաց նամակի համար առիթ են ծառայել ոչ թե Ձեր մատուցած ծառայություններն ու ցուցաբերած աջակցությունը, որոնք անգնահատելի են, այլ ՀՀ վարչապետի՝ ԱՄՆ կատարած այցի կապակցությամբ օրեր առաջ Ֆեյսբուքում կատարած Ձեր գրառումն ու Հայաստանի հետհեղափոխական գործընթացների մասին տված Ձեր գնահատականը:
Մեծարգո կոնգրեսական,
Չնայած նրան, որ ՀՀ վարչապետը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի նախորդ և այս տարվա նստաշրջաններում իր ելույթի խոշոր բաժինը հատկացրել էր Հայաստանի ներքին հարցերի քննարկմանը, հայ ժողովուրդը, չափազանց հպարտ ու ինքնամփոփ լինելով, դժվարությամբ է իր ներքին հարցերի շուրջ կիսվում օտարների հետ: Սակայն Ձեր պարագան բացառություն է: Հայ ժողովրդի հետ աղ ու հաց կիսելով՝ դուք արդեն վաղուց դարձել եք հայ ժողովրդի մեծ ընտանիքի անդամը, ինչը թույլ է տալիս Հայաստանի ներքին գործընթացների հետ կապված որոշ հարցերի շուրջ բարձրաձայն կիսվել Ձեզ հետ:
Ձեր գրառման մեջ ակնարկ եք կատարել Թավշյա հեղափոխությունից (ինչը ես գերադասում եմ թավշյա իշխանափոխություն կոչել) հետո Հայաստանում ժողովրդավարության կայացմանն ու այդ ուղղությամբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դերակատարությանը:
Այսօր Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացները կիլոմետրերով հեռու են այն ժողովրդավարությունից, որը ԱՄՆ-ում բարձրագույն արժեք է համարվում, և որի հիմքում ընկած է իշխանությունների տարանջատումը և այն, ինչը որ մենք «ստուգում ու հավասարակշռում» ենք կոչում:
Հայաստանում կայացած ժողովրդավարության իրական պատկերը բացահայտելու համար թույլ տվեք խոսել հայաստանյան ու ամերիկյան ներքաղաքական կյանքից մի քանի օրինակների մասին ու զուգահեռներ գծել դրանց միջև:
Այս օրերին ԱՄՆ-ի ԶԼՄ-ների գլխավոր խորագրերը հատկացված են Ձեր և նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջև ընթացող քաղաքական պայքարին: Օրերս նախագահ Թրամփը պահանջեց Ձեր հրաժարականը: Վստահ եմ, որ, հավատարիմ մնալով Ձեզ քվեարկած քաղաքացիների ձայներին, դուք չեք պատրաստվում նման քայլի գնալ ու շարունակելու եք պայքարել հանուն Ձեր համոզումների: Վստահ եմ, որ ամերիկյան ժողովրդավարության պայմաններում որևէ մեկը չի կարող համարձակվել Ձեզ՝ ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի անդամին, պարտադրել շարժվելու հակառակ Ձեր կամքին ու համոզումներին: Այդուհանդերձ, ինձ հետաքրքրում է մի պարզ հարց. ի՞նչ կանեիք Դուք, եթե առաջիկա օրերին նախագահ Թրամփը, հայտարարելով, որ ինքը ժողովրդի կողմից ընտրված նախագահ է, վայելում է ժողովրդի մեծամասնության վստահությունը և ցանկանում է ունենալ իրեն համախոհ Կոնգրես, հետո իր կողմնակիցներին կոչ աներ շրջափակել Կոնգրեսի շենքը՝ Ձեզ ու Ձեր համախոհ դեմակրատական պատգամավորներին պարտադրելով հրաժարվել ձեր մանդատներից, և կամ որևէ բանաձևի քվեարկել հակառակ ձեր կամքին ու համոզումներին: Նման դեպքում ի՞նչ է լինելու ձեր հակազդեցությունը:
Սա ուղղակի այն սցենարն է, որ երկու արարներով բեմադրվեց 2018 թվականին Հայաստանում: ԱԺ-ի պատգամավորների մեծամասնության վրա տարբեր ճնշումներ գործադրելով ու նրանց ահաբեկելով՝ հեղափոխության առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը նրանց պարտադրեց, հակառակ իրենց կամքին ու համոզումներին, 2018 թվականի մայիսի 8-ին կողմ քվեարկել իր վարչապետությանը, իսկ հոկտեմբերի 2-ին ԱԺ-ի շենքը պաշարելու հրահանգ արձակեց, որի արդյունքում լուծարվեց դրանից մեկ տարի առաջ ժողովրդի ձայներով ընտրված ու նույն Նիկոլ Փաշինյանի կողմից օրինական ճանաչված խորհրդարանը: Այնուհետև բացարձակապես ոչմրցակցային պայմաններում տեղի ունեցան արտահերթ ընտրություններ, ինչը դուք Ձեր գրառման մեջ ազատ ու արդար եք կոչել:
Ինչպես գիտեք, ԱՄՆ-ի Գերագույն դատարանի թափուր աթոռների համար թեկնածուների առաջադրումը միշտ էլ ԱՄՆ նախագահի ու Կոնգրեսի միջև լուրջ վեճերի առիթ է դարձել: Գերագույն դատարանում դատավորի թափուր աթոռներ գոյություն ունենալու դեպքում ժամանակի գործող նախագահը բացառապես սահմանադրության և օրենքի սահմաններում փորձում է իրեն համախոհ թեկնածուներ առաջադրել, բայց, միևնույն ժամանակ, թափուր աթոռներ չլինելու դեպքում Սահմանադրական դատարանում իրեն համախոհ դատավորներ նշանակելու համար ԱՄՆ որևէ նախագահ որևէ ժամանակ չի հանդգնելու սպառնալիքներ կարդալու կամ կաշառելու միջոցով պաշտոնավարող դատավորներից պահանջել հրաժարական վայր դնել լիազորությունները:
Սա այն գործընթացն է, որ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանում հեղափոխությունից հետո կայացած ժողովրդավարության պայմաններում: Սահմանադրական դատարանի ներկա դատավորներից ձերբազատվելու համար ՀՀ Կառավարության կողմից մշակված նոր օրինագծում Սահմանադրական դատարանի գործող դատավորներին առաջարկվում է իրենց լիազորությունները վայր դնելու դիմաց ցմահ աշխատավարձ ու այլ բենեֆիտներ ստանալ, իսկ Սահմանադրական դատարանի նախագահի դեմ իրականացվում են ամենատարբեր տեսակի ճնշումներ, ԱԺ-ում նրան պաշտոնազրկելու գործընթաց է սկսվել, կալանավորվում են նրա մերձավորները, և փակվում է նրա քրոջ հեռուստատեսային հաղորդումը: Այս նամակը շարադրելիս տեղեկացա, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի մի խումբ կողմնակիցներ ներխուժել են Անժելա Թովմասյանին պատկանող «Հայելի» ակումբը:
Դատական իշխանության դեմ Հայաստանի ներկա իշխանությունների ճնշումները Սահմանադրական դատարանով չեն սահմանափակվում: 2019 թվականի մայիսի 22-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն իր կողմնակիցներին կոչ արեց շրջափակել դատարանները և դատավորներին թույլ չտալ դատարաններ մուտք գործել՝ գործնականում խափանելով Հայաստանում դատական իշխանության աշխատանքը: Նիկոլ Փաշինյանը, որ ավելի վաղ հայտարարել էր՝ Հայաստանում որևէ դատավոր չի կարող համարձակվել իրեն «ոչ» ասել, հետագային արդեն դատավորներին «պատերի տակ վնգստացող» շներ անվանեց (զավեշտալին այն է, որ վերջին օրերին կալանավորվեցին ու բանտարկվեցին երկու հայ երիտասարդ ակտիվիստներ, ովքեր հանդգնել էին մի դատավորի հարցնել, թե արդյոք իր անունն էլ գտնվո՞ւմ է այն դատավորների ցանկում, որոնց վարչապետը վնգստացող շներ է կոչում):
Մեծարգո կոնգրեսական, անկասկած, հիշում եք 1992 թվականի ապրիլի 29-ից մայիսի 3-ի կտրվածքում Լոս Անջելեսում տեղի ունեցած դեպքերը: Թույլ տվեք թարմացնենք հիշողությունները: Ոստիկանության ուժերի կողմից սևամորթ մի երիտասարդի հանդեպ անհամաչափ ուժի կիրառմանը հաջորդած ժողովրդային բողոքի խաղաղ ալիքը կարճ ընթացքում փոխվեց զանգվածային անկարգությունների, որի արդյունքում զոհվեց ավելի քան 60, վիրավորվեց ավելի քան 2300 և կալանավորվեց շուրջ 12000 մարդ: Անկարգությունների պատճառած վնասը գնահատվեց ավելի քան մեկ միլիարդ դոլար: Նրանից հետո երբ պարզվեց, որ ոստիկանության ուժերն անկարող են վերահսկելու իրավիճակը, նախ՝ Կալիֆոռնիայի նահանգապետի հրահանգով Լոս Անջելեսում տեղակայվեցին Ազգային պահակագնդի ուժերը, իսկ որոշ ժամանակ անց՝ ԱՄՆ նախագահի հրահանգով՝ ԱՄՆ բանակի հետևակային ուժերի 7-րդ և ռազմածովային ուժերի 7-րդ դիվիզիաները: Քաղաքում կարգ ու կանոն վերականգնելու նպատակով զինված ուժերից օգտվելու համար հետագային որևէ մեկը պատասխանատվության չկանչեց ո՛չ ԱՄՆ նախագահին և ոչ էլ Կալիֆոռնիայի նահանգապետին, քանի որ անկարգություններին վերջ տալու և քաղաքացիների անվտանգությունը պաշտպանելու համար այդ պահին այդ քայլն անհրաժեշտ էր:
2008 թվականի մարտի 1-ին Երևանում զանգվածային անկարգություններին վերջ տալու և ժողովրդի անվտանգությունը պաշտպանելու նպատակով ՀՀ բանակի ուժերին պատրաստ դրության բերելու մեղադրանքով Հայաստանում կայացած ժողովրդավարության պայմաններում կալանավորվել ու անօրինական կերպով ազատազրկվել է ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը: Իհարկե, դրա համար գոյություն ունի պարզ մի բացատրություն․ 2008 թվականի մարտի 1-ին ժողովրդին անկարգությունների հրահրող ընդդիմության լիդերներից մեկն այսօր, զբաղեցնելով ՀՀ վարչապետի պաշտոնը, իր ձեռքում հայտնված իշխանական բոլոր լծակներն օգտագործելով ու ճնշում գործադրելով դատական իշխանության վրա, քաղաքական վենդետա է իրականացնում:
Իշխանության խաղաղ փոխանցումը միակ կետն է, որի շուրջ կարող եմ համաձայնել Ձեզ հետ: Բայց դա խաղաղ չեղավ այն պատճառով, որ Նիկոլ Փաշինյանն էր այդպես ցանկանում: 2008 թվականի մարտի 1-ին Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա աջակիցներն ապացուցեցին, թե ինչերի են ընդունակ, և նրանց համար ինչ արժե մարդկային կյանքը: Երբ, հետևելով ոստիկանության ուժերի խորհրդին, ընդդիմության խելամիտ ղեկավարները փորձում էին հանդարտեցնել ցուցարարներին և հանրահավաքը փոխադրել ապահով մեկ այլ վայր, Նիկոլ Փաշինյանը ժողովրդին կոչ էր անում բախվել ոստիկանության ուժերի հետ: Նա 2008 թվականի մարտի 1-ի 10 զոհերի համար պատասխանատվություն է կրում: Իշխանության փոխանցումը խաղաղ էր, քանի որ հայրենասեր ու խոհեմ ցանկացած առաջնորդ կարող է ըմբռնել՝ քաղաքական ցնցումն ինչ ծանր հետևանքներ կարող է ունենալ Հայաստանի նման փոքր մի երկրի համար, որը փակ սահմաններ և հարևան երկրի հետ չկարգավորված հակամարտություն ունի:
Սա ընդամենը մի փոքր պատկերն է նրա, ինչ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանում: Դրանց պիտի ավելացնել թավշյա իշխանափոխությունից հետո գործող իշխանությունների թույլտվությամբ ու լուռ համաձայնությամբ Արցախի ինքնիշխանության, Հայոց առաքելական եկեղեցու և ազգային ու ընտանեկան արժեքների դեմ սանձազերծված պայքարը:
Մեծարգո կոնգրեսական Ադամ Շիֆ, անշուշտ, նախորդների կերտած Հայաստանն այն չէր, ինչը երազում էր ու շարունակում է երազել Հայաստանում ու Սփյուռքում ապրող ցանկացած հայ, բայց այն, ինչ այսօր տեղի է ունենում Հայաստանում, մրից դուրս գալու և մրջուրն ընկնելու տպավորություն է թողնում:
Սա այն ճանապարհը չէ, որը տանում է դեպի նպատակների իրականացում: Սրանք իմ բառերը չեն: Այս մասին ՀՀ ԱԱԾ նախկին պետ Արթուր Վանեցյանն ահազանգել է սեպտեմբերի 16-ին իր հրաժարականից հետո տարածած հայտարարության մեջ: Անշուշտ, կհաստատեք, որ իր զբաղեցրած պաշտոնի բերումով Արթուր Վանեցյանն այս աշխարհում ապրող որևէ անհատից ավելի լավ է տեղյակ այն մասին, թե այսօր իրապես ինչ է տեղի է ունենում Հայաստանում:
