…դատարկություն, միայնություն, հուսահատություն… միայն նրանք են քեզ սպասում քո բնակարանում, աշխատանքից հետո:
Երեկո… դու սկսել ես վախենալ երեկոներից… դու և երեկոն, ուրիշ ոչ ոք:
Բայց անցյալում դու սիրում էիր նրա հետ անցկացնել երեկոները, քո փոքրիկ, բայց հարմարավետ բնակարանում:
Այն ժամանակ ինչքան արագ էր անցնում ժամանակ կոչվածը՝ նա ժպտում էր, ու արդեն մեկ ժամ անցավ քո կյանքից, համբուրում էր քեզ, ու արդեն մեկ գիշեր անցավ քո կյանքից..
Քո մեջ գլուխ է բարձրացնում ներքին թուլությունը կամ վախը, որ հանկարծ կարող է պատահմամբ կտրվել սեփական ճակատագրի՝ դեպի անհայտություն անընդհատ ձգվող բարակ թելը:
Ամեն մեկը չէ, որ կարող է համարձակ կտրել այդ թելը ու փորձեր անի ամեն ինչ սկսել նորից:
Անպայման ի հայտ կգան բազմաթիվ արգելքներ…
«Արդեն իմ տարիքը չէ…»
«Ուշ է ամեն ինչ սկսել նորից…»
«Ի՞նչ է մնացել ապրելու…»
«Միևնույն է, ճակատագրից չես փախչի…»
Արդյունքում ապրում ես չփոփոխելով ոչինչ, նայելով անցյալին, ապրելով անցյալով…
Ցանկանում ես փախչել ներկայից, բայց ո՞ւր, անցյալ…
Այնտեղ լավ էր, հարմար, սիրում էիր, քեզ էին սիրում, հոգումդ ուրախ մի կրակ էր, քեզ թվացող հավերժ մի կրակ, որը չէր կարող հանգչել (այդպես էիր կարծում):
Ու հոգիդ լցվում է արդեն գոյություն չունեցող մի կրակով՝ անցյալի կրակով:
Լուսավորվում է հիշողությունդ, լույս սփռում՝ լույս, բայց Անցյալի…
* * *
- Այդ ո՞ւմ ես զանգում, այդքան երկար համարով: Միջազգայի՞ն զանգ է:
Անցյալս շատ հետաքրքրասերն է:
- Նրա՛ն, Բարձրյալին: Չէ, միջազգային չէ, համաշխարհային է:
Սպասում եմ, ինչպես միշտ եմ սպասել:
Սպասելն արդեն սովորություն է:
- Հը՞, չի՞ պատասխանում Բարձրյալը, - քմծիծաղում է Անցյալս:
- Ոչ, անհասանելի է: Արդեն որերորդ անգամ եմ զանգում:
- Քեզ «Սև ցուցակի» մեջ է գցել, - չարախնդում է:
- Կորիր գրողի ծոցը, դու էիր պակաս:
- Առանց ինձ ի՞նչ պետք է անես, առանց Անցյալ ո՞ւմ ես պետք: Ուզո՞ւմ ես օգնեմ:
- Դո՞ւ, այ հնամյա ճմռթած դավթար, ինչպե՞ս ես օգնելու:
- Դու միշտ թերագնահատել ես քո Անցյալը, դա քո ամենամեծ սխալն է: Բարձրյալը շատ զբաղված է լինում, դու պետք է հասկացնես նրան, որ անելանելի վիճակում ես: Հասկացա՞ր:
- Ինչպե՞ս, երբ չի խոսում հետս:
- Դե շարժիր ուղեղդ, անելանելի ե՞րբ են լինում, որտե՞ղ, հը՞:
- Վանդակո՞ւմ:
- Գիտե՞ս քեզ ինչու եմ սիրում, որովհետև դու կրիտիկական պահերին անկրկնելի ես, կարողանում ես ճիշտ կողմնորոշվել: Դե իհարկե վանդակում, համարից հետո հավաքիր վանդականիշ:
Հավաքում եմ համարն իմ իսկ Անցյալի խորհրդով:
- Սպասի՛ր, պետք է երեք զանգ գնա, մի՛ շտապիր ինչպես միշտ:
Երրորդ զանգից հետո ինձ պատասխանում է Բաևձրյալի ինքնապատասխանիչը:
«Չի կարելի վերադառնալ Անցյալ ու փոփոխել կյանքի մեկնարկը, բայց կարելի է հենց հիմա Մեկնարկել ու փոխել կյանքի Եզրագծին մոտենալու պայմանները»:
Անցյալս հաղթողի իրավունքով իր հետույքը գցեց բազմոցին:
Ձեռքերը տարածեց բազմոցի թիկնակով մեկ, ոտքը գցեց ոտքին:
- Դե, որպես հրաժեշտի նշան արի մի հատ լավ ծխենք, դու հրաժարվո՞ւմ ես ինձնից, նոր Անցյալ ես սկսում, ճիշտ եմ չէ՞:
- Ո՛չ, ես քեզ շատ եմ սիրում, չեմ կարող հրաժարվել, իրոք սիրում եմ, նույնիսկ քո այդ դանդալոշ մռութը:
- Հի, հի, հի: Գիտե՞ս չէ, թե քեզ ինչու եմ սիրում…այ հիմա գտիր անցյալից մեկին, որի հետ քեզ եղել է շատ շատ լավ, ու…
* * *
Չեմ կարող ասել, թե Փարիզն ինձ ընդունեց գրկաբաց:
Չեմ կարող ասել, թե ահա Եվրոպայի երանգը, ահա Եվրոպայի գույները, շունչը, ռիթմը…ամեն ինչ մեր Երևանյան գիշերվա նման էր, թերևս քիչ ավելի ճոխ:
Սովորական մի քաղաք էր իր բազմաթիվ լուսային լուսային էֆեկտներով:
Գրկաբաց չընդունեց նաև Տեր Հայր Ավետիքը՝ իր քաղաքացիական օգնականներով, հատկապես սկսած այն պահից, երբ հայկական եկեղեցուն, կիրակնօրյա հայկական դպրոցին ծանոթանալուց հետո խնդրեցի, որ հնարավորության դեպքում գիշերեմ իրենց մոտ՝ եկեղեցու տարածքում, որտեղ որ իրենք են գիշերում:
Իմ բերած բարեգործական նվերներն ընդունեց Մայրապետը, որի միայն աչքերը տեսա:
- Մեր կուսանոցի Մայրապետն է, - ներկայացրեց Տեր Ավետիքը:
- Այսքան երիտասարդ և Մայրապե՞տ:
Պատասխան չեղավ, իսկ գեղեցիկ աչքերն անմիջապես լքեցին սենյակը:
Աչքեր, որ կարծես ավազահատիկներ լինեին՝ այն ավազահատիկներից, որոնց խխունջը կուլ տալուց հետո վեր է ածում մարգարիտների:
Գրկաբաց չընդունեց նաև եկեղեցու այդ ննջարան հարկաբաժինը, քանի որ զուգարան փնտրելիս պատահմամբ բացեցի այն դուռը, որտեղ լոգանք էր ընդունում Մայրապետը:
Սովորաբար մերկ կանայք պատահմամբ տեսած տղամարդուց ձեռքերով աշխատում են փակել կրծքերը կամ…
Մայրապետն ուրիշ էր ու լուռ աջ ձեռքով փակեց ձախ ուսը:
Ես հասցրեցի տեսնել ձախ ուսի վրայի դաջվածքը:
Ի՞նչ էր դաջված՝ չհասցրեցի նկատել:
* * *
Միշտ էլ ուրիշ, օտար անկողնում չեմ կարողացել քնել:
Լուռ կանգնած ծխում էի պատուհանի մոտ արդեն որերորդ ծխախոտը, երբ զգացի այրված հաղորդալարերի հոտ:
Միացնե՞լ լույսը, թե՞ ոչ, չէի կարողանում կողմնորոշվել:
Սենյակը ծխով էր լցվում:
Հազալով դուրս թռա սենյակից միջանցք, երբ արդեն դեպի իմ սենյակն էր շտապում վախեցած աչքերով Մայրապետը՝ գիշերազգեստով:
- Ի՞նչ է եղել, - հարցը շշուկով էր ու զգույշ:
- Չգիտեմ, կարծես հաղորդալարերն են այրվում, ես չեմ միացրել լույսը:
- Սպասիր այստեղ, - համոզիչ ու կիսահրամայական տոնը ինձ մեխեց տեղում:
Մտավ ներս:
Դուռը մնաց բաց:
Մի քանի վայրկյանից հետո վառվեց սենյակիս լույսը:
Ես ներս մտա մոռանալով որ ինքս էլ կիսավարտիքով եմ:
- Ծխե՞լ ես այստեղ:
- Այո, դրա համար էլ հյուրանոցի իմ համարից հրաժարվեցի, այնտեղ արգելված է ծխելը:
- Իսկ ինչո՞ւ ես ծաղկամանի մեջ հանգցրել ծխախոտդ:
- Ի՞նչ է, ֆրանսիական հողը դյուրավա՞ռ է:
- Ծաղկամանում հող չէ, այլ տորֆ: Լավ, պառկիր ես այն դուրս կտանեմ:
Բացված պատուհանից սկսեց արագ դուրս գալ տհաճ հոտ ունեցող ծուխը:
Դուռը ծածկեցի ու պառկեցի՝ փորձելով քնել:
Աչքերս արդեն կիսափակ էին, երբ զգացի, որ որ դուռը դանդաղ բացվում է:
Մայրապետն էր՝ Մոնիկան:
Արթնացա արևի մի լկստված շողից:
Մոնիկան չկար:
Անկողնուց գալիս էր նրա բույրը:
Բարձիս վրա գտա նրա երկար մազերից մեկը:
Հոտ քաշեցի, հետո բռնած արևի լույսի տակ երկար նայեցի:
Թե ի՞նչ պետք է տեսնեի, ինքս էլ չէի հասկանում, բայց հաճելի էր:
Ոչ մի ձայն չէր լսվում:
Մի՞թե այսքան շուտ եմ արթնացել, մի՞թե բուռն անցկացրած գիշերը չի ազդել իմ քնի վրա:
Նայեցի ժամացույցին:
Ժամը տասն էր:
Դռան թակոց:
«Մոնիկան»,- անցավ մտքովս ու բացեցի դուռը:
Տարիքով մի կին էր, երևի սպասուհին:
- Ձեզ նախաճաշի են սպասում, վաղուց: Տեր Հայրը զայրացած է:
- Իսկ Մոնիկա՞ն՝ Մայրապետը:
- Ի՞նչ Մայրապետ, այստեղ կուսանոց չկա, որ Մայրապետ լինի: Ես պետք է սենյակը հավաքեմ:
- Մոնիկան…
- Գնաց, էլ չի լինի: Խնդրեց ձեզ փոխանցել այս թուղթը:
Հեռախոսի համար տարօրինակ կարճ համար էր:
Տեր Ավետիքն ինձ ընդունեց պատշաճից սառն ու շատ պաշտոնական:
- Ցավում եմ, որ պետք է հրաժեշտ տանք միմյանց, դե բնական է, որ ինչ էլ կատարվեց կմնա մեր մեջ, ես ի նկատի ունեմ հրդեհից խուսափելը: Մենք իրար լավ կհասկանանք:
Ձայնը դողում էր: Ձեռքի կապտավուն երակները ուռել էին ու դժկամ մեկնվեցին ինձ հրաժեշտի համար:
Չսեղմել չէի կարող:
* * *
Անցյալս բազմոցին փռված կիսաքուն ժպտում էր:
- Ինչո՞ւ ես ժպտում, ինչի՞դ վրա ես ուրախանում:
- Պատկերացնում եմ քեզ հերոսի դերում, կսազեր ճիշտն ասած:
- Ի՞նչ հերոս, էլի սկսեցիր:
- Այն ժամանակ Փարիզում, եթե Մոնիկան ուշանար ու աշխատեին առաստաղին ամրացված հրշեջ տվիչները, կժամանեին հրշեջները, հետո անպայման ոստիկաններն ու արդեն երեք տարի ոստիկանությունից թաքնվող Մոնիկան կընկներ վանդակի մեջ: Քեզ էլ կդարձնեին հերոս…
- Հիմար բաներ են մտքովդ անցնում:
- Ինչո՞ւ չես զանգում, փնտրում նրան, չէ՞ որ դու ուզում ես:
- Ինչպե՞ս զանգեմ, ո՞ւր, ո՞ր համարով, քեզ հեշտ է տափակ-տափակ խորհուրդներ տալ:
Կատաղում եմ քո վրա, բայց ինչ-որ մի տեղ ճիշտ ես, հարկավոր է ինչ-որ բան փոխել:
* * *
… ինչ-որ մի բան հարկավոր է փոփոխել, բայց ուժ չունես դա անելու…միայն անցյալի հիշողություններն են գլխումդ, ու նրանք էլ մեղվի խայթոցի նման ծակծկում են հոգիդ, սիրտդ…չես զգում այդ ծակոցները, կամ ավելի ճիշտ չես ցանկանում զգալ այդ ցավերը… Դու նույնիսկ կարծես ուրախ ես, որովհետև դրանք քեզ օգնում են, ստիպում են ապրել այնպես, ինչպես որ կա ներկայում…
* * *
- Ինչո՞ւ պետք էր քեզ Ֆրանսիայի ինչ-որ համար տար: Դա երևանյան հեռախոսի համար է, վեցանիշ, փորձի՛ր ու կտեսնես, որ ճիշտ եմ:
Գիտե՞ս չէ, որ համարյա չեմ սխալվում:
Գտա թուղթը:
«526257» ուրիշ ոչ մի բառ:
* * *
Ինչո՞ւ ես կախվում անցյալի պատառիկներց, ինչո՞ւ ես ուղեղումդ պահում անցյալի կարծես թվացյալ մանրուքներ, որոնք տարիների ընթացքում մոռացված անցյալից կառուցում են պատկերներ, դրվագներ ու ստիպում են քեզ երևակայել, հորինել այն, ինչը չի եղել, բայց շատ կցանկանայիր, որ լիներ:
* * *
- Դե զանգիր, ի՞նչ ես շշմած կանգնել: Կսպասես երեք զանգ, չշտապես անջատել:
Զանգերի քանակը հասավ երեքի և երբ փորձեցի անջատել, լսեցի:
- Ալո՞:
Փոքրիկ աղջկա ձայն էր:
- Ո՞ւմ եք ուզում:
- Մամային, տա՞նն է:
- Մա՛մ, արի, քեզ են ուզում:
Շունչս պահել եմ ու պատրաստվել ներողություն խնդրելու սխալ զանգիս համար:
Անցյալս բազմոցից վեր կացավ ու մոտեցավ:
- Չփորձես ցած դնել ձայնը լսելուց հետո, ես քո հետ եմ, քեզ մենակ չեմ թողնի:
- Ալո՞, լսում եմ:
- Մոնիկա՞:
- Այո, ո՞վ է, կարծես ծանոթ ձայն, բայց…
Չեմ կարողանում պատասխանել:
Ժամանակն՝ ինչպես մի դահիճ, ցանկանում է ցույց տալ իր արյունոտ կարողությունները քո շրջապատին՝ դիտմամբ ձգում է անցյալի ականջներից՝ ավելի ցայտուն դարձնելով քեզ մահապատժի ենթարկելու ամեն մի վայրկյան, պահ, ակնթարթ…
Իսկ ե՞ս, ես էլ ամեն մեկ չեմ ու կկարողանամ ամեն ինչ սկսել նորից:
