Հրեաների «հանդուրժողականության» և հայոց ցեղասպանության մասին

Տարիներ առաջ, երբ դեռ տեղյակ չէի պատմական շատ ու շատ անցքերից, որոշեցի մի հրեական խմբում քննարկման թեմա առաջարկել. «Ինչու՞ Իսրայելը չի ճանաչում հայոց ցեղասպանությունը»: Ինձ միշտ հետաքրքրում էր այդ հարցը, գտնում էի, որ հրեաները՝ որպես ցեղասպանություն ապրած ժողովուրդ, ամենաառաջինը պիտի հասկանան մեզ ու հարգեն մեր ցավը: Թեման առաջարկելուց վայրկյաններ էին անցել, երբ խմբի ադմինն ինձ նամակ գրեց, որում հարցնում էր ազգությունս: Երբ հարցրի, թե ինչու՞ է հարցնում ազգությունս, պատասխանեց. «Որովհետև մեր խմբում թույլատրվում է թեմաներ առաջարկել միայն հրեաներին: Այլազգիները իրավունք չունեն քննարկման համար թեմաներ առաջարկելու» (սա էլ հրեական «մարդասիրության» ու «հանդուրժողականության» ամենավառ դրսևորումը): Բավականին լուրջ խումբ էր, 2-300 հազար անդամ ուներ և ի զարմանս ինձ՝ առաջարկածս թեման միանգամից համատարած խուճապ առաջացրեց: Որպեսզի թեման չջնջվի, ստիպված էի ստել ադմինին: Ասացի, տատիկիս մայրը հրեուհի է եղել, ով սակայն ամուսնացել է հայի հետ, ու չնայած դրան՝ ես ինձ զտարյուն հայ եմ համարում ու երբեք էլ հրեաների հետ որևէ կապ չեմ ունեցել: Սա լսելուց հետո ադմինն անցավ գործի… Նրան պետք էր մի թել, որից բռնվելով՝ կկարողանար շեղել մարդկանց իմ առաջարկած թեմայից: Նախ նա խմբում հրապարակայնորեն գրեց, որ ես հրեա եմ, որովհետև տատս հրեա է եղել: Ու մոտավորապես 100 հրեաներ սկսեցին ինձ համոզել, որ հրեականությունը փոխանցվում է մայրական գծով, որ ես ինքս էլ չգիտեմ իմ հրեա լինելու մասին, ու որ այսուհետ պիտի սկսեմ ինձ հրեա համարել: Չնայած իմ բոլոր առարկություններին՝ նրանք շարունակում էին ինձ «համոզել», մինչև այն պահը, երբ ամբողջությամբ քննարկման բուն թեման մոռացության մատնեցին: Մի պահ շեղում բուն թեմայից- էստեղ պարզ զգացվում է հայերի ու հրեաների բնավորության մի շա՜տ մեծ տարբերություն. եթե հայերը մի չնչին բանի համար կարող են իրենց հարևան հային «սարքել» ոչ հայ  (ասենք նրա համար, որ սա կարող է սիրել ենթադրենք թուրքական երաժշտություն), ապա հրեաները ընդհակառակը՝ պատրաստ են քեզանից հրեա սարքել նույնիսկ այն դեպքում, եթե դու ինքդ չես ընդունում քո հրեա լինելու փաստը: Շարունակենք թեման. հասել էինք էնտեղ, որ էս հրեաները փորձում էին ինձ համոզել, որ հրեա եմ: Հետո չգիտեմ որտեղից հայտնվեցին մի քանի տասնյակ ազերիներ ու թուրքեր, ու սկսեցին ակնհայտորեն կռիվ հրահրել հայերի հետ: Խմբի ադմինը մի քանի անգամ զգուշացրեց, որ ոչ հարգալից, վիրավորական թեմաները ջնջվում են խմբից… Դե երևի նրան էլ դա էր պետք: Ի վերջո հրեաներն ու ադրբեջանցիները հասան իրենց նպատակին. թեման ջնջվեց, պատճառաբանությունը՝ հայհոյանքներ կային մեկնաբանություններում:
Հիմա բացատրեմ, թե ինչի էի էս ամենը ձեզ պատմում: Այսօր նշվում է հոլոքոստի զոհերի հիշատակի օրը… Կ արող եք ինձ ֆաշիստ անվանել, կարող եք ազգայնամոլ կամ էլ չգիտեմ ինչ բառով կոչել, բայց ես չեմ ընդունի նրանց հոլոքոստը, չեմ հարգի նրանց զոհերի հիշատակը մինչև այն պահը, քանի դեռ իրենք էլ չեն հարգել մեր վիշտը: Իսկ ստորև առաջարկում եմ կարդալ հետևյալ նյութը, շատ արժեքավոր տեղեկություններ կան հրեաների և հայոց ցեղասպանության մասին.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Արևմտյան հայտնի հետազոտող, Անգլիայի պատմություն» և բազմաթիվ այլուսումնասիրությունների հեղինակ Ջասպեր Ռիդլին իր «Ազատ որմնադիրները (ֆրիմասոնները).աշխարհի ամենահզոր գաղտնի կազմակերպության պատմություն» (Նյու Յորք, 2001) մեծածավալաշխատության մեջ (էջ 216-218) հայտնում է Թալեաթի՝ Թուրքիայի «Մեծ Արևելք» օթյակի(երկրի գլխավոր օթյակի) Մեծ Վարպետը, այսինքն՝ ղեկավարը լինելու մասին, ինչը նշանակում է,որ նա 33- րդ աստիճանի մասոն է եղել: Թալեաթը նշված օթյակի Մեծ վարպետ է դարձել 1909 թ.: «Երիտթուրքերից շատերը մասոններ էին, բայց ո՛չ նրանց առաջադեմ հայացքները Թուրքիայիարդիականացման մասին, ոչ էլ մասոնական սկզբունքները չկանխեցին Հայաստանումցեղասպանության ծրագրին նրանց աջակցությունը»,- իր հիշյալ աշխատության մեջ գրել էՋասպեր Ռիդլին:
Անդրադառնալով Թալեաթ բեյին, որը հետագայում ստացել է Մեհմեդ Թալեաթ փաշա անունը,նշենք, որ նա երկրի երիտթուրք գլխավոր ղեկավարներից է եղել, ունեցել է հրեական ու գնչուականծագում: Հեռագրակապի՝ ամիսը 3 լիրա աշխատավարձով այս ծառայողը հետագայում դարձել էՕսմանյան կայսրության ներքին գործերի նախարար, 1917-1918 թթ.` Մեծ վեզիր (վարչապետ):Հայոց մեծ եղեռնի հիմնական ծրագրողներից և իրականացնողներից այս մեկը հայտնի է նաևորպես Սալոնիկի «Վերթիաս» օթյակի անդամ («Դեոնմե» հրեաները, նրանց ծագումը և դերըհայկական ցեղասպանության մեջ», «Զարթոնք» օրաթերթ, 16.04.1986 թ., թիվ 155):
Ի դեպ, պատմությունից հայտնի է, որ երիտթուրքերի, այսինքն՝«Իթթիհադ վե Թերաքքը» («Միություն և առաջադիմություն») կուսակցության (հայտնի է նաև որպես կոմիտե) անդամներիգործածած «Ազատություն, հավասարություն և եղբայրություն» բառերը նաև ֆրանսիականմասոնության նշանախոսքերն են, որոնք Ֆրանսիական Մեծ հեղափոխության հաղթանակից հետովերածվել են Ֆրանսիայի Հանրապետության պաշտոնական նշանախոսքի: Դրանք այսօր էլզարդարում են Ֆրանսիայի խորհրդանիշները:
Սփյուռքահայ հայտնի հրապարակախոս, փաստաբան և հասարակական գործիչ ԳասպարՏերտերյանն իր «Սիոնիզմի և պանթուրքիզմի առնչութիւնները և անոնց սպառնալիքներըՀայաստանի լինելութեան» աշխատության (Բեյրութ, 1990 թ.) մեջ Հայոց ցեղասպանությանոճրագործների` երիտթուրքերի շարժման («Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության)պարագլուխներ Էնվեր և Թալեաթ փաշաների, Ջավիդ բեյի և Ջեմալ փաշայի առնչությամբ նշել է,որ նրանցից առաջին երեքը հրեա-սիոնիստներ էին:
Մասնագետներին, մասամբ նաև լայն հանրությանը հայտնի է Մեծ Բրիտանիայի արտաքինգործերի նախարար սըր Չ. Հարդինգին:
Ստամբուլում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան սըր Դ. Լոութըրի ուղարկած 29.05.1910 թ.նամակ-զեկուցագիրը (Մեծ Բրիտանիայի Ֆորեյն օֆիսի դիվան, Լոութըրի թղթեր, թիվ F.0.800/193 A փաստաթուղթն առաջին անգամ լույս է տեսել Լոնդոնում հրատարակվող «Միջինարևելյանուսումնասիրություններ» (Journal of Middle Eastem Studies) ամսագրի 1971թ. թիվ 1-ում՝ իբրևհավելված նույն համարում հրապարակված Է. Կեդուրիեի «Երիտթուրքերը, մասոնները ևհրեաները» հոդվածի): Դրանում նշված է, որ սալոնիկյան (երիտթուրքական) շարժման աղբյուրըհրեաներն են: Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարարին ուղարկած իր նամակ-զեկուցագրում սըր Դ.Լոութըրը Թալեաթին և Ջավիդ բեյին ներկայացրել է որպես «Իթթիհադ վե Թերաքքը» կոմիտեիգաղտնի ուժերի պաշտոնական ներկայացուցիչներ և «Ֆրանկմասոնության գագաթնակետերըԹուրքիայում»:
Պատմությունից հայտնի է, որ Ջավիդ բեյը երիտթուրքերի պարագլուխներից էր, գործունմասնակցություն է ունեցել Հայոց մեծ եղեռնի ծրագրմանը և իրականացմանը, իսկ հետագայումհատկապես ֆինանսապես աջակցել Մուստաֆա Քեմալի շարժմանը: «Այն բանից հետո, երբԹալեաթ բեյը ներքին գործերի նախարար դարձավ մոտ մեկ տարի առաջ, պատասխանատուպաշտոնների սկսեցին նշանակվել միայն մասոններ կամ կոմիտեի հետ կապված մարդիկ, իսկ,ամենից հաճախ, այս երկու որակները իրենց մեջ համատեղող դեմքեր,- գրել է Ստամբուլում ՄեծԲրիտանիայի դեսպանը:- Այսպիսով մասոնական կոմիտեի ցանցը տարածվեց ողջկայսրությունով»:
Վերը նշված և այլ փաստերի հիման վրա սըր Դ. Լոութըրը եզրակացրել է, որ «Թուրքիայիքողածածկված կառավարությունը «Մեծ Արևելքն» է՝ Մեծ Վարպետ Թալեաթ բեյիգլխավորությամբ»: Իր նամակ-զեկուցագրում դեսպանն ուշագրավ տեղեկություններ է հաղորդելնաև Սաիդ Հալիմի մասին՝ նշելով, որ նա ֆինանսապես աջակցել է «Միություն ևառաջադիմություն» կոմիտեին և անձամբ մասնակցել նրա աշխատանքներին: Ս. Հալիմը 1913-1916 թթ. եղել է Օսմանյան կայսրության Մեծ վեզիրը (վարչապետը), Մեծ եղեռնը ծրագրողներից էր: Սըր Դ. Լոութըրը նշում է նաև, որ «երիտթուրքերը կապ հաստատեցին միայն օսմանցի ևարտասահմանցի հրեաների հետ: Նրանց օտարումը մյուս ժողովուրդներից ակնհայտ դարձավ»,իսկ քիչ հետո հավելում է. «Երևում է, որ հրեան, իր տնտեսական բարձր գիտակցությամբ, թուրքինծուղակը գցեց»:
Նույն փաստաթղթում դեսպանը հայտնում է նաև իրեն հասած այն տեղեկությունը, թե Սալոնիկիկոմիտեի ազդեցիկ գործիչներից մեկը՝ դոկտոր Նազըմը, հրեական ծագում ունի: Համենայն դեպս,անժխտելի փաստ է, որ դոկտոր Նազըմը Մեծ եղեռնի հիմնական ծրագրողներից ևիրագործողներից մեկն է եղել, ղեկավարել է այդ ահավոր ոճրագործությունն իրագործելու կոչված«Թեշքիլաթը մախսուսե» («Հատուկ կազմավորումներ») կառույցը:
Նկատի ունենալով երիտթուրքերին` բրիտանացի դիվանագետը գրել է. «Մայրաքաղաքն ուխորհրդարանը նրանք իրենց ձեռքում պահում են ռազմական օրենքով: Հայերին հանգստացրինԱդանայի կոտորածով, հույներին ստիպեցին լռել ահաբեկչության միջոցով, բուլղարականքաղաքական կյանքին վերջ դրեցին՝ նրանց ծառայություններն ու ընկերությունները փակելով: Այդբոլորն արվեց «անսանձ» քրիստոնյաների դեմ: Հիմա թուրքական բանակը հանգստացնում էըմբոստ ալբանացի մահմեդականներին, և, ըստ երևույթին, նույնը սպասում է նաև քրդերին ուարաբներին: Քանի որ թուրք տարրը չի փայլում իմացական և գործարար որակներով, բնազդընրանց ստիպում է ցույց տալ իրենց գերակայությունը ռազմական ուժով: Սակայն այս ամենըկախված է եվրոպացի, հիմնականում հրեա ֆինանսավորողներից, որոնք նրանց հատկացնում ենբանակը պահելու համար անհրաժեշտ գումարները, ինչը դեմ է տնտեսական զարգացմանփաստացի իրադրությանը»:
«Սիոնիստների հետ երիտթուրքերի հակահայկական համագործակցության մասին գրում էԹեհրանի համալսարանի պատմության պրոֆեսոր Իսմայիլ Ռահինը,- իր «Երիտթուրքերըպատմության դատաստանի առաջ» երկհատորյակի առաջին գրքում (Եր., 1982) անդրադառնալովերիտթուրքերի և սիոնիստների կապերին (էջ 228- 249)` տեղեկացրել է հայ ականավորպատմաբան և քաղաքագետ Ջոն Կիրակոսյանը:- Հայերի կոտորածի մեղավորներ ճանաչելովերիտթուրքերին և գերմանացիներին, թուրքական նացիոնալիզմն ու պանթուրքիզմը` պարսիկպատմաբանն ընթերցողի ուշադրությունն է հրավիրում օսմանյան կայսրության ազդեցիկ հրեադեմքերի բացասական դերի վրա: Նա հիշատակում է մի ֆրանսիացու «Le Dernier bal» («Վերջինբալը») գրքի 1-36 և 46-86 էջերը, որտեղ փաստեր և ապացույցներ են արձանագրված միջազգայինսիոնիզմի հակահայկական գործողությունների մասին: Մասնավորապես հիշատակվում է 1914-իհունիսի 23-ին Ստամբուլի Նուբի Օսման ակումբում կայացած Իթթիհադ կուսակցությանակտիվիստների և սիոնիստների համատեղ գաղտնի ժողովը: Նրան մասնակցել էր մոտ 700 մարդ,այդ թվում` Թալեաթը, Բաղրին, Սեդը, Ֆեքրին, Խիավին և ուրիշներ: Հրեաներից աչքի ընկնող դերէին խաղացել Սամուել էֆենդին, Աբրահամ էֆենդին և ուրիշներ»:
Գաղտնի ժողովում, որին մասնակցել են նաև մի շարք պանիսլամիստներ, հայերին մեղադրել ենռուսասիրության մեջ, որոշել բոյկոտ հայտարարել ինչպես հայերին, այնպես էլ հույներին: Ի դեպ,ժողովում գլխավոր ճառախոսը Թալեաթն է եղել: Եղեռնից վերապրածների ժառանգներս գիտենք,թե Սատանայի զավակների այդ բոյկոտն ինչպես իրականացվեց և ինչ նշանակեց:
«Մի քանի տարի առաջ սալոնիկցի հրեա մասոն Էմմանուել Կարասոն, որը հիմա Օսմանյանմեջլիսում քաղաքի պատգամավորն է, Սալոնիկում հիմնեց իտալական ֆրանկմասոնության հետկապված «Մակեդոնիա Ռիզորտա» օթյակը,- նշված է դեսպանի հիշյալ զեկուցագրում:-Միանգամայն ակնհայտ էր, որ այս մարդը աշխատանք էր տանում երիտթուրքերի ռազմական ուքաղաքական գործիչներին մասոնությանը հաղորդակից դարձնելու համար, որպեսզի Թուրքիայինոր ղեկավարության շրջանում տարածվի Արևելքի հրեական գաղտնի գործունեությանազդեցությունը»:
Այնքան մեծ է եղել հրեա մասոնների դերն ու ազդեցությունը երիտթուրքական «Իթթիհադ վեթերաքքը» կազմակերպության ծննդի ու գործունեության մեջ, որ Կ. Պոլսի բրիտանականդեսպանության գլխավոր թարգման Հ.Ֆիտցմորիսը նրան անվանել է «Միություն ևառաջադիմություն» հրեական կոմիտե» (Ֆորեյն օֆիսի դիվան, Լոութըրի թղթեր, փաստաթուղթթիվ F.0.800/193 B): Սըր Դ. Լոութըրն իր հիշյալ նամակ-զեկուցագրում հավաստում է, որ«Միություն և առաջադիմություն» կազմակերպության ղեկավարներից շատերը ֆրանկմասոն են: Նշել է նաև, որ Էմմանուել Կարասոն մեծ դեր է ունեցել, մասնավորապես՝ հասել է նրան, որ իրձեռքն է անցկացրել այդ կազմակերպության Բալկանյան կոմիտեն: «Տեղացի և արտասահմանցիհրեաներն սկսեցին նոր վարչակարգին արդյունավետ օգնություն ցույց տալ,- նկատի ունենալովերիտթուրքերի հեղափոխությունից և սուլթան Աբդուլ Համիդ Բ-ի տապալումից հետո ձևավորվածվարչակարգը` գրել է Ստամբուլում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանը:- Դա շարունակվեց այնքանժամանակ, քանի դեռ, ինչպես մի թուրք բացատրեց, ժողովուրդը չսկսեց խոսել, թե ամեն մի հրեայիկարելի է գաղտնի կոմիտեի լրտես համարել, և թե ամբողջ շարժումը ոչ այնքան թուրքական,որքան հրեական հեղափոխություն էր: Իտալիայի կառավարությունը որպես գլխավոր հյուպատոսՍալոնիկ ուղարկեց հրեա մասոն Պրիմո Լևիին, որը մինչ այդ արտաքին ներկայացուցչության փորձչուներ: Ամերիկայի դեսպան նշանակվեց Օսկար Շտրաուսը, որը Ջեյկըբ Շիֆֆի հետ ամերիկացիհրեաների վրա մեծ ներգործություն ունեցավ հրեաների Միջագետք արտագաղթի հարցում: Դասիոնականության զարգացած հոսանքներից էր, որը հանդես էր գալիս «ուրիշ հայրենիքի» ծրագրիդեմ»: 1909թ. վերջերին, դեսպանի տեղեկացմամբ, «Սալոնիկի պատգամավոր, հաջողակ և խելոք դեոնմե հրեա ու մասոն Ջավիդ բեյը ֆինանսների նախարար նշանակվեց»: Դեոնմե են կոչվում արտաքուստ, ձևականորեն կրոնափոխ եղած (իսլամացած) այն բոլոր հրեաները, որոնք պատկանում են հրեա «մարգարե» Սեպթայի կրոնական ուղղությանը (սեպթայիզմ): Երիտթուրքերի հեղափոխությունից հետո երկրում 2 տարի ժամկետով ռազմական դրություն է հայտարարվել: Սըր Դ. Լոութըրի հավաստմամբ, «Ռազմական դատարանի շատ սպաներ ֆրանկմասոն էին»: Ցանկացած թերթի տպագրությունն արգելելու և խմբագրին կամ սեփականատիրոջը ռազմական դատարան կանչելու իրավասություն ունեցող մամուլի գրասենյակի ղեկավարի պաշտոնում, դարձյալ ըստ նույն նամակ-զեկուցագրի, «առաջ քաշվեց ևս մեկ դեոնմե հրեա մասոն Սալոնիկից»: Հիշյալ փաստաթղթում սըր Դ. Լոութըրը տեղեկացրել է նաև.«Կիսապաշտոնական օսմանյան հեռագրային ծառայությունը, որն արտահայտում էր Կոմիտեի կարծիքը օսմանների ներքին և արտաքին գործերի վերաբերյալ, գործողության մեջ դրվեց բաղդադցի մի հրեայի ղեկավարությամբ: Միևնույն ժամանակ, ոստիկանության հին նախարարության փոխարեն ստեղծվեց Հասարակական անվտանգության կազմակերպությունը՝ սալոնիկցի մի հրեայի ղեկավարությամբ, որը միաժամանակ հսկում էր թե՛ ոստիկանությունը և թե՛ ժանդարմերիային»: Առանձնապես կարևոր է Մեծ Բրիտանիայի դեսպանի հաղորդած այն տեղեկությունը նաև, որ բանակում «Իթթիհադ վե թերաքքը» կոմիտեի ազդեցությունը տարածելու համար սպաներին ընդունում էին մասոնության մեջ՝ նրանց «Ռենզե» օթյակի անդամ դարձնելով:
«Կոմիտեի՝ պատգամավորների և ծերակուտականների մեծամասնությունը մասոն է դարձել և ընդունվել «Սահմանադրություն» («Լա Կոնստիտուսիոն» կամ «Կանունի Էսասի») օթյակի մեջ,- իր հիշյալ զեկուցագրում գրել է դեսպանը:- Նրանցից առաջիններից էին ներքին գործերի նախարար Թալեաթ բեյը և ֆինանսների նախարար Ջավիդ բեյը: Ընդդիմության պատգամավորներից մի քանիսը, հատկապես արաբները, տեսնելով, որ մի կողմ են մնում քաղաքական գաղտնիքներից և վարչական ղեկից, նույնպես սկսեցին միանալ օթյակներին կամ նորերը ստեղծել, ինչպես, օրինակ, «Օսմանյան եղբայրություն» («Ուխուվվետի օսմանիե») և «Ազատության բարեկամներ»(«Մուհիբանի հյուրրիեթ»): Վերոհիշյալ օթյակներին որպես լրացում` 1909-1910 թթ. ստեղծվեցին հետևյալ օթյակները. «Արևելքի հավատարմություն», «Անկեղծ բարեկամներ», «Միություն և առաջադիմություն», «Բիզանցիո Ռիզորտո», «Լա Վերիտե» (ֆրանսերեն՝ ճշմարտություն.- Ա. Հ.), «Լա Պատրի» (ֆրանսերեն՝ հայրենիք.- Ա. Հ.), «Լա Ռընեսանս» (ֆրանսերեն՝ վերածնունդ.- Ա. Հ.) և Եգիպտոսի ընդհատակյա քաղաքական հետաքննիչների համար բավական հայտնի «Լուսաբացը», որը «Մակեդոնիա Ռիզորտայի» մի բաժին է: Այս ամբողջ մասոնական ցանցը, սալոնիկյանի և մակեդոնականի նման, հրեաների ձեռքում է, որոնք կա՛մ անմիջականորեն են ղեկավարում բոլոր օթյակները, կա՛մ ուղղորդում են դրանց գործունեությունը»:
ԱՐԹՈՒՐ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
աղբյուրը՝ https://www.facebook.com/groups/Carahunge/doc/197583746943408/