![](/static/news/b/2013/01/37342.jpg)
«Եթե մեռնելու ենք, ավելի լավ է մեռնենք կռվելով ու պատվով».
1964 թվականի հունվարի 30-ին ծնված, ԵՊՀ ռադիոֆիզիկայի ուսանող Պետոն, մարտի դաշտում շատ արագ ԼՂ մայոր Պետրոս Ղևոնդյան դարձավ, ընտրվեց Շուշիի առանձնակի գումարտակի փոխհրամանատար: Ոչ միայն մշակեց Օմարի լեռնացքի գրավման դժվարին ծրագիրը, այլև իր գումարտակով, առանց զոհ տալու, իրականացրեց այն:
1991թ. ապրիլի 18-ին պռոշյանցիների խումբն ուղղաթիռով Շահումյանից մեկնում է Գետաշեն ու տեղ հասնելուն պես Պետոն ու իր ընկեր Կարոտը անմիջապես ներկայնում են Թաթուլ Կրպեյանին` քննարկելու իրենց ջոկատի հետագա անելիքների մանրամասները: Դա Թաթուլի, Պետոյի և Կարոտի առաջին և, ցավոք, վերջին հանդիպումն էր:
![](https://3.bp.blogspot.com/-NF0iom2gO48/UQgKdcsReZI/AAAAAAAAOEU/VgcowXOit0w/s200/399036_236835903105703_823836115_n.jpg)
Լեռնալանջերին դիրքավորված մարտիկներին անհրաժեշտ էր ժամանակին ապահովվել սնունդով ու տաք հագուստով: Թիկունքն առաջավոր դիրքին կապող ասֆալտապատ միակ ճանապարհը, որն անցնում է Յանշաղ և Ղամիշլի գյուղերով, ձյան պատճառով տեղ- տեղ դեռևս խցանված էր: Անհրաժեշտ էր բացել այդ ճանապարհը և ժամանակին լուծել դիրքերում ամրացված զինվորների մատակարարման խնդիրները: Պետոն` այդ նպատակով, Յանշաղից իջնում է Ղամիշլի, ապա շարժվում դեպի Գյաջա-Քյալբաջար ճանապարհահատվածի խաչմերուկի ուղղությամբ: Գյանջա տանող ճանապարհին, խաչմերուկից 6-7 կմ հեռավորության վրա հանդիպում է շտապ օգնության մեքենայի և նրա շուրջը խմբված զինվորների պատմածներից տեղեկանում, որ նրանց հանձնարարված է մարտադաշտից դուրս բերել ԼՂՀ բանակի այնտեղ մնացած վիրավոր զինվորներից մեկին:
Բայց քանի որ ճանապարհը թուրքերի կողմից ականապատված էր, շտապ օգնության մեքենայի սպասարկող անձնակազմը երկյուղելով ողբերգական հետևանքներից` չէր համարձակվում առաջ շարժվել, իսկ մարտադաշտում նրանց օգնությանն էր սպասում վիրավոր զինվորը:
Մի քանի ակնթարթ անց լսվում է պայթյունը և ականի բեկորներից խոցված ` Պետոն կնքում է իր մահկանացուն, իսկ հաշված րոպեներ անց այդ նույն ճանապարհով ավտոմեքենաներով, արդեն անարգել, անցնում էին ղարաբաղյան բանակի զինվորները:
Ղարաբաղյան շարժման երրորդ տարին էր: Կարծես պատմության գիրկն էին անցնում այն փոթորկահույզ օրերը, երբ հրապարակները ալեկոծող ծով բազմությունը միահամուռ ձեռք բերեց «Ղարաբաղ», «Միացում» բառերը:
Ստեղծվել էր մի այնպիսի իրավիճակ, երբ ժողովրդի հոգում աստիճանաբար խամրում էր պայքարի այն ուժգնությունը, որը ցայտուն կերպով դրսևորվել էր շարժման առաջին օրերին ու ամիսներին: Իսկ բուն պայքարը ահավոր ծանր ու երկարատև էր լինելու, և միայն զոհաբերության պատրաստակամ, Ղարաբաղի ազատագրմանը հավատարիմ, կյանքի ու ապրելու գերխնդիր դարձած մարդը կարող էր հաղթահարել դեպի հաղթանակը տանող բազում խոչընդոտներով լեցուն ճանապարհը: Տվյալ ժամանակահատվածում դա ամենակարևոր ճշմարտությունն էր, որի արժեքն ու իմաստը խորապես ըմբռնել էր Հայ Դատի նոր-նոր զինվորագրված պռոշյանցի երիտասարդ Պետոն:
![](https://3.bp.blogspot.com/-QG63JEyY8nI/UQgKevyqtWI/AAAAAAAAOEg/d8NtWgFfD3M/s200/05.jpg)
Շահումյանի շրջանում անցկացված հենց առաջին իսկ օրերից Պետոն աչքի էր ընկնում մարդկանց հետ աշխատելու իր բացառիկ վարվեցողությամբ, մարդկանց հասկանալու կարողությամբ:
![](https://4.bp.blogspot.com/-ZT8o8oJ2Ue8/UQgKej1nzpI/AAAAAAAAOEo/D-dApdN1Ta8/s200/%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5.jpg)
Մալիբեյլիի գրավման ժամանակ, գրոհը սկսվելուց վայրկյաններ անց Պետոն` գործելով հարվածային ջոկատի կազմում, վիրավորվում է ուսից. Վերքը թեթև էր և ապաքինումն էլ անցկացնում է աննկատ և ինչպես ասում են` ոտքի վրա:
Մահը բազմիցս անցել է Պետոյի կողքով, սակայն նա Ղարաբաղի ամենաօրհասական օրերին, անգամ Գետաշենի, Մարտունաշենի ողբերգական անցքերից հետո, երբեք չապրեց պարտվողի հոգեբանությամբ, նրա դավանանքը միայն հաղթանակն էր:
Անգամ Շահումյանի դեպքերի ողբերգական ընթացքն ու իր մարտական ընկեր-հրամանատար Կարոտի անհետանալու վիշտը չխանգարեցին, որպեսզի նա կորցներ իր վճռականությունն ու անսասան ոգին:
Իսկ հաղթանակի կարևորագույն պայմանն, ինչպես բազմիցս նշում էր Պետոն, անմնացորդ նվիրումն է, ազնիվ ու վճռական պայքարը:
Նա մեկընդմիշտ ընտրել էր այդ ուղին և պետք է գնար մինչև վերջ:
Ու նա գնաց մինչև վերջ. Մինչև հաղթանակ:
1994 թվական. փետրվարի 14. Թուրքական ուժերը ղարաբաղյան զորամիավորումների հարվածներից մազապուրծ` լքում են իրենց դիրքերը և անցնելով Օմարի լեռնանցքը` ԼՂՀ բանակի մարտիկների տնօրինությանն են հանձնում լեռնաշղթայի ամրակուռ բարձունքները:
![](https://3.bp.blogspot.com/-NF0iom2gO48/UQgKdcsReZI/AAAAAAAAOEU/VgcowXOit0w/s200/399036_236835903105703_823836115_n.jpg)
![](https://2.bp.blogspot.com/-Xj1tT6DOT6w/UQgKdWQ2bDI/AAAAAAAAOEY/XOgyW09JxNY/s200/422274_129135213875773_192227772_n.jpg)
![](https://3.bp.blogspot.com/-Ys5FU0N_Mxc/UQgKfb049ZI/AAAAAAAAOEw/2PX2l4n4kOU/s200/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9,+%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%B8,+%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB+%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC.jpg)
Պետոն, չնայած սպառնացող ստույգ վտանգին, չէր կարող անտարբեր լինել զինակիցներից օգնություն հայցող, մարտադաշտում միայնակ մնացած մարտիկի նկատմամբ : Նա վարորդի փոխարեն անվարան նստում է շտապ օգնության մեքենայի ղեկին և միայնակ շտապում վայրկյան առաջ մարտադաշտից դուրս բերել վիրավոր մարտիկին:
![](https://1.bp.blogspot.com/-TCOcJmBnWrQ/UQgKg5BjG9I/AAAAAAAAOE8/e-65R8R3Cow/s200/%D5%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D6%81%60+%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%81%D5%AB+%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A3%D5%A5%D5%BD+%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8,+%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D5%B6+%D6%87+%D4%B1%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB+%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B9%D5%A8+1992%D5%A9.+%D5%8D%D6%80%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%A4.jpg)
ԼՂՀ-ից դեպի Մռավ և Օմարի լեռնանցք ձգվող մայրուղին բաց է…
Պետոյի գործի միակ չափանիշը անմահությունն է, քանզի մահն անգամ նրան չբաժանեց իր ժողովրդից. Արցախի հերոս , ազատամարտիկ , հրամանատար Պետրոս Ղևոնդյանը 1996 թ.-ին ԼՂՀ-ի կողմից հետմահու պարգևատրվել է «Մրտական խաչ» շքանշանով: Նույն թվականին ՀՀ-ի կողմից հետմահու պարգևատրվել է Արիության մեդալով, ավելի ուշ ստացել է «Ոսկե արծիվ» շքանշանը` արժանանալով «Արցախի հերոս» կոչմանը: Նրա անունով է կոչվել Պռոշյանի, Եղեգնուտի և Քաշաթաղի շրջանի Տիգրանավան գյուղի միջնակարգ դպրոցները: Իսկ 2007թ.-ին նրա հարազատ ֆակուլտետում բացվեց «Պետրոս Ղևոնդյան» անունը կրող լսարան:
ՀԱՎԵՐԺ ՓԱ՛ՌՔ ՔԵԶ ՊԵՏՐՈՍ ՂԵՎՈՆԴՅԱՆ….
Նյութի աղբյուր՝ http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/01/blog-post_2562.html
Կայքում տեղ գտած մտքերն ու տեսակետները հեղինակի սեփականությունն են և կարող են չհամընկնել BlogNews.am-ի խմբագրության տեսակետների հետ:
print
Տպել