Արցախի նոր սահմանադրությունը, ինչպես բազմիցս արդեն խոսվել է, չպետք է էապես տարբերվի ՀՀ մայր օրենքից, բայց և լինի Արցախի առանձնահատկություններից բխող, որի հետ միանշանակ պետք է համաձայնել: Արցախը գտնվելով փխրուն հրադադարի պայմաններում, ստիպված է պահի հրամայականի թելադրանքով՝ երկրի անվտանգության ու բարօրության նկատառումներից ելնելով, տարբեր բնագավառներում օպերատիվ քաղաքականություն վարել:
2015 թվականի ԱԺ ընտրություններին ընդառաջ, տարբեր հարդակներում հնչեցվել է Արցախում սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտության գաղափարը: Տարբերակներից մեկը՝ անցումն է կառավարման խորհրդարանական մոդելի, որն էլ իր հերթին ենթադրում է պետական համակարգի օպտիմալացում, տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների ընդարձակում, դատական համակարգի առավել կատարելագործում: Վերջինիս շուրջը հնչել են տարաբնույթ կարծիքներ, բայցևայնպես ֆավորիտի դիրքերում կարծես թե՝ խորհրդարանական Արցախի տարբերակն է:
Քննարկումների նյութ է դարձել նաև այն փաստը, որ 90-ականների սկզբներին Արցախում գործող խորհրդարանական կառավարման համակարգը իրեն լիովին չի արդարացրել, սակայն այս պարագայում պետք չէ մոռանալ այն հագամանքը, որ պարտադրված պատերազմի պայմաններում ձևավորված նորանկախ պետականության սահմաններում ծնունդ արած քաղաքական կառավարումը լիովին համահունչ էր իր ժամանակահատվածին, ուստի հիմք ընդունել այն և զուգահեռներ անցկացնել մերօրյա քաղաքական զարգացումների հետ, ըստ իս, ճիշտ չէր լինի:
Պետք է նշել, որ Արցախի Հանրապետությանը հաջողվեց 25 տարիների ընթացքում ձևաորել այնպիսի քաղաքական և հասարակական միջավայր, որտեղ հնարավոր է ազատ արտահայտել ցանկացած քաղաքական կարծիք, որի վառ ապացույցն է Արցախից քաղաքական վերլուծաբանների, քաղաքական կուսակցությունների, պատգամավորների և հասարակական ակտիվիստների կողմից պարբերաբար հնչող անձնական մեկնաբանությունները և տեսակետները ՀՀ և Արցախի հանրապետությունում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացների վերաբերյալ: Քաղաքական կարծիքի ազատ արտահայտման վերելքը ավելի ընդգծված տեղի է ունեցել վերջին իննը տարիների ընթացքում, որտեղ տեղի ունենալով երկու նախագահական և երկու ազգային ժողովի ընտրություններ՝ թեկնածուները բավական ակտիվ և սուր քննադատությունների միջոցով զբաղվել են քաղաքական և նախընտրական քարոզչության գործընթացներով, որը ամբողջովին տեղավորվում է հատուկ քաղաքական տեխնոլոգիաներ կիրառելու մեջ, որը օգտագործվում է շատ երկրներում, քաղաքական գործիչների և կուսակցությունների կողմից, իրենց քաղաքական գործունեությունը և քարոզչությունը առաջ մղելու նպատակով: 2015 թվականի վերջին խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ, որոշ քաղաքական ուժեր հասարակությանը իրենց քաղաքական ապագա ծրագրերը ներկայացնելով տեղեկացրել են սահմանադրական փոփոխությունների վերաբերյալ իրենց որոշակի մոտեցումները և տեսակետները, որոնք իրենց մեջ ներառել են բավական մեծ շրջանակ՝ կառավարման մոդելի փոփոխություն, դատական համակարգ, տեղական ինքնակառավարման մարմիններ և այլն: Կառավարման մոդելի փոփոխության մոտեցումը և տեսականը եղել է այն, որ ելնելով Արցախի առանձնահատկություններից պետք է անցում կատարվի այնպիսի կառավարման մոդելի, որը իր հերթին պետք է նպաստի կառավարման ապարատի կատարելագործմանը, ավելի արդյունավետ օգտագործմանը և օպտիմալացմանը, իր հերթին բերելով բյուջետային խնայողությունների՝ հնարավորություն ընձեռելով տնտեսված գումարները ուղղել տնտեսության զարգացման մեջ, որով հնարավորություն կնձեռվի սոցիալական ավելի լայն ծրագրեր իրականացնել: Քաղաքական որոշ ուժերը 2015 թվականի խորհրդարանական ընրությունների նախընտրական քարորզարշավի ընթացքում ներկայացրել են նաև իրենց կոնկրետ տեսակետը, թե ինչպիսի կառավարման մոդել են ցանկանում տեսնել Արցախում: Սահմանադրական բարեփոխումների և տեսակետների շուրջ հասարակության խիստ մոտավոր և նախնական կարծիքը հասկանալու համար, կարելի է նաև որոշակի կերպով հիմք ընդունել խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ հավաքած այն կուսակցությունների ձայների հանրագումարը, որոնք ներկայացրել են հանրությանը սահմանադրական բարեփոխումների մասին իրենց որոշակի տեսակետները:
Ըստ ինձ Արցախի պարագայում ունենալով խորհրդարանական կառավարման մոդել, պետք է միանշանակ հաշվի առնել այն համգամանքը, որ Արցախը գտնվում է ակտիվ պատերազմական գործողություների վերսկսման ամենօրյա վտանգի առջև: Խորհրդարանական կառավարման մոդելի դեպքում, պետության հիմնական ղեկավարը հանդիսանում է կառավարության ղեկավարը, որը սակայն Արցախի պարագայում պետք է ունենա ավելի լայն լծակներ:
Ելնելով Արցախի առանձնահատուկ իրավիճակից կառավարության ղեկավարին պետք է սահմանադրորեն ընձեռել հնարավորություն՝ օպերատիվ գործելու և որոշումներ կայացնելու, իհարկ է խոսքը չի կարող վերաբերվել պետության համար առանցքային նշանակություն ունեցող հարցերին, որը պետք է տեղի ունենա բացառապես հատուկ իրավական ընթացակարգերով: Հարկ եղած դեպքում օպերատիվ կարգով աշխատանքները համակարգելու նպատակով կառավարության ղեկավարը պետք է ունենա լիարժեք վերադասի կարգավիճակ՝ հանրապետությունում գործող բոլոր պետական կառույցներում և ունենալ հիմնականում այն իրավունքները և պարտականությունները, որոնցով օժտված է երկրի նախագահը, ըստ գործող սահմանադրությամբ:
Ունենալով խորհդարանական կառավարման մոդել հնարավորություն է ընձեռվում հասարակությանը ավելի ակտիվ ընգրկելու քաղաքական պրոցեսների և պետության ընթացքային կառավարման որոշ գործըթացների մեջ: Հերթական համապետական ընտրություններից բացի՝ երկու տարին մեկ, օրենքով նախատեսված կարգով, տեղի է ունենում կուսակցությունների համագումարներ, որտեղ ընտրվում է կուսակցության ղեկավարը, գործադիր մարմնը և քաղաքական որոշ ծրագրերը:
Խորհրդարանական կառավարման մոդելում ազգային ժողովը ընտրում է կառավարության ղեկավարին և հաստատում կառավարության անդամներին: Կառավարության և նրա ղեկավարի՝ ոչ նպատակային աշխատանքների դեպքում, հասարակությանը հնարավորություն է ընձեռվում մինչև համապետական ընրությունների հերթական ժամկետը լրանալը, առանց ցնցումների , իրավական ճանապարհով, կուսակցական համագումարների միջոցով ազդել կառավարության և ազգային ժողովի պատգամավորների ոչ նպատակային աշխատանքների վրա, այդպիսով անուղակիորեն մասնակիցը դառնալ դրանց ճիշտ իրակնացմանը:
Խորհդարանական կառավարման մոդելի առավելություններից մեկը նաև այն է, որ նախքան պետության ղեկավարի հավակնող դառնալը, քաղաքական գործիչը անցնում է որոշակի քաղաքական և հասարակական ֆիլտրի միջով, որպես քաղաքական գործիչ և լիդեր դեռ կայանում է կուսակցության ներսում, որի քաղաքական ընթացքը հասարակության համար ավելի թափանցիկ է: Խոհրդարանական կառավարման մոդելի անցման պարագայում նախագահի ինստիտուտը ենթարկվում է էապես կրճատման, եթե ոչ վերացմանը, որը իր հերթին բերում է բյուջետային խնայողությունների:
Մասնագիտական հանձնաժողովի որոշումով, հասարակությանը ընձեռնվել է հնարավորություն ներկայացնել անհատական կամ խմբային առաջարկություններ սահմանադրական բարեփոխումների վերաբերյալ, որը իմ կարծիքով լավագույն առիթն է մասնակիցը դառնալու մեզ համար կենսական նշանակություն ունեցող ՄԱՅՐ ՕՐԵՆՔԻ՝ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ բարեփոխմանը: Ցանկության դեպքում կարելի է կազմակերպել նաև խմբային քննարկումներ և հաճելին համատեղել օգտակարի հետ:
Կայքում տեղ գտած մտքերն ու տեսակետները հեղինակի սեփականությունն են և կարող են չհամընկնել BlogNews.am-ի խմբագրության տեսակետների հետ:
print Տպել