Քանի՞ տեսակի սեր կա աշխարհում` նկարագրված շատ ու շատ գրողների, բանաստեղծների կողմից:
Սերը` կինոյում և կյանքում, հասուն և ոչ հասուն մարդկանց, գրքային և ոչ գրքային:
Սերը երկու տեսակ է լինում:
Սեր, որն իրոք գոյություն ունի` անկախ ամեն ինչից:
Սեր, որ հնարում են մարդիկ, գրողները, բանաստեղծները և ցանկանում են հավատալ, տեսնել, զգալ…
Սերն ունի մեկ օրենք` փոխադարձ Զոհաբերություն և դրանով է գոյություն պահպանում:
Սերը մահանում է, երբ չի լինում փոխադարձ վստահություն ու ըմբռնում:
Սերը շատ նման է թթվածնի:
Երբ կա, չես զգում նրա գոյությունը, երբ չկա, սկսում ես շնչահեղձ լինել:
Սերն իր մաքրությամբ նման է վաղորդյան ցողին, իր արագությամբ` քամու, որ կարող է մի ակնթարթում հանգցնել վառվող մոմը, բայց և միաժամանակ փչել ու կյանք տալ հանգչող կրակին` բորբոքելով կիրքը:
Իսկ առանց կրքի ի՞նչ Սեր:
* * *
Սուրբ Սարգիս եկեղեցու մուտքի մոտ հրմշտոց է:
Հարսանիք է:
Ամենագեղեցիկ ծիսակատարություններից մեկը:
Ամուսնական զույգի ետևից գնացողների մեջ ինձ շատ ծանոթ մի քայլվածք է:
Գուցե և թվում է, բայց անպայման պետք է մտնեմ ներս:
Կինը, ջանալով, որ իրեն չնկատեն, եկեղեցում հեռացավ դեպի անկյուն ու կանգնեց խորանին կիսաթեք:
Մոտեցա, կողքից նայում եմ` միաժամանակ վառելով ձեռքիս մոմերը:
Ծանոթ է թվում:
Նայում եմ ավելի ուշադիր:
Երևի զգաց հայացքս:
- Դո՞ւ,- հայացքը զարմանքի ու սարսափի մի խառնուրդ է:
- Ներեցեք, ծանո՞թ ենք:
- Միայն դու կարող ես եկեղեցում նման հիմար կատակ անել:
- Բայց ես, տիկի´ն,…Մերի՞:
- Այնքան եմ պառավել, որ չճանաչեցի՞ր:
* * *
Նայում եմ քեզ ու հիշում, որ ես միլիմետր առ միլիմետր ուսումնասիրել եմ քո ամբողջ մարմինը:
Անգիր գիտեմ քո մարմնի ամեն մի խալի տեղը, ամեն մի քերծված տեղ: Հիշում եմ քո թափանցիկ, մետաքսի նման սպիտակ մարմինը, որն իմ աչքերում մթության մեջ լուսատիտիկի նման միշտ լուսավորել էր:
Հիշում եմ քո կախարդական բույրը :
Հիշում եմ քո աչքերի կանչը, որը ձգում էր ինձ, ինչպես մարդկությանը դարերով ձգել են ջուրը, կրակը, լույսը…
Քսանհինգ տարի:
Աստվա~ծ իմ:
* * *
- Չէ, ի՞նչ ես ասում, ի՞նչ պառավել, դու այն նույն թռվռան աղջկան ես նման:
- Դե, լավ, վերջացրո´ւ: Այս հարսանիքի հետ ի՞նչ կապ ունես:
- Ոչ մի, ուղղակի մտա նայելու:
- Չես փոխվել: Հարսը քրոջս աղջիկն է: Հիշո՞ւմ ես քրոջս՝ Հեղինեին:
Դեռ ականջներումս են քո խոսքերը. <Ցանկացած մարդ ունի երկու սիրտ, մեկն արյունոտվում է ու թառամում, մյուսը մնում է ամուր կանգնած` ճակատագրի հարվածներին հանդիման>:
Գրո՞ւմ ես առաջվա նման:
- Չէ, չեմ գրում, ժամանակ չկա: Իսկ դո՞ւ…
- Գիտեմ ինչ ես հարցնելու: Այդպես էլ չամուսնացա…Քրոջս հետ էլ շփում չկա: Գիտեի, որ աղջկան ամուսնացնում է, եկա եկեղեցում նայեմ ու գնամ:
- Ուզո՞ւմ ես մի տեղ նստենք, սուրճ խմենք, կխոսենք, կհիշենք: Օտար չենք եղել, չէ՞:
- Հետո ըստ սցենարի ինձ պետք է քարշ տաս հանրակացարանի քո վարձած սենյա՞կը:
- Մերի´, սա եկեղեցի է, ինչե՞ր ես խոսում: Ինչ հիշաչարն ես, չէ՞ որ դա փոխադարձ…
- Լավ, լավ ,գիտեմ ինչ ես ասելու: Համ էլ շնորհիվ երգեհոնի, մեզ լսող չկա: Ես ուզում էի, որ դու լինեիր առաջինը իմ կյանքում… Ու արեցի … Չեմ փոշմանել…
* * *
Երբ հանրակացարանի դուռը փակվեց, սենյակում մութ էր, որն ինձ ինչ-որ կերպ վստահություն էր ներշնչում:
Մերին սեղմվել էր միջանցքի պատին: Ճիշտ է, ես չէի տեսնում, բայց զգում էի:
Մոտեցա, գրկեցի մեջքը: Դողում էր:
- Մրսո՞ւմ ես, - ես հետո հասկացա, թե ինչ հիմար հարց տվեց իմ երիտասարդությունը:
Անխոս գրկեց պարանոցս:
Վախենում էի, որ հանկարծ կասի, թե վառիր լույսը, ու ամեն ինչ հօդս կցնդի:
Որպիսզի չասի, թե հետո ի՞նչ, որ մի քանի անգամ համբուրվել ենք ու ավելի առաջ գնալ հարկավոր չէ, ես շրթունքներով փակեցի նրա բերանը:
Նրա ձեռքերը պոկեցին մեջքից իմ ձեռքերը և դրեցին կրծքերին:
- Մարդ չի գա, չէ՞:
- Չէ, Գագոն գյուղ է գնացել: Ես այսօր մենակ եմ այստեղ, տուն չեմ գնալու:
- Ես քեզ եմ ուզում, միայն քեզ: Ինձ հիմա ոչինչ չի հետաքրքրում:
- Բայց հասկացիր, ես ինքս էլ առաջին անգամ եմ…
Ցուցամատն իջավ շուրթերիս:
Հետո ամբողջ միջանցքը լցվեց շորերով` թե´ իմ, թե´ նրա:
Կիսամթի մեջ ես զարմացած նայում էի, թե ինչքան ավելորդ շորեր են թափվում նրանից:
Եվ որտե՞ղ է տեղավորել, այդ նիհար ու բարակ մարմնի ո՞ր մասում:
- Թո´ղ սա լինի իմ ծննդյան առթիվ ինձ նվեր:
- Մերի´, գժվե՞լ ես ինչ է, միթե՞….
- Քո գործը չէ, վերցրու ինձ: Ես քեզ վստահում եմ: Դու չես լքի ինձ:
* * *
Հաճախ պետք չէ կրկնել` <Ես քեզ սիրում եմ>, հակառակ դեպքում սերը, ինչպես մի կամակոր կին, կլքի սիրտը:
Պետք է սիրել սրտով, այլ ոչ թե խոսքերով: Հաճախակի կրկնվող բառերը արագ կորցնում են մոգական զգացմունքի կախարդական ուժը:
Ամբողջ աշխարհին հայտնել, որ սիրում ես, ինչո՞ւ: Առանց այդ էլ երևում է քո աչքերից, քո արարքներից, քո քայլվածքից, քո վերաբերմունքից շրջապատի նկատմամբ…իսկ սրտումդ զգացմունքը վեր է ածվում հոգու գեղեցիկ ծաղիկների:
* * *
Մեր սերը տևեց երեք ամիս` մինչև մոտեցող Նոր տարի:
Բայց անընդհատ կրկնվող բառերից չմաշվեց, ընդհակառակը` շարունակվում էր մի նոր եռանդով ու…
Նոր տարին որոշել էինք նշել ընկերներով, Մերիենց տանը:
Մինչև բոլորի հավաքվելը, ես արդեն այնտեղ էի:
Հյուրընկալված բարեկամները կարծես պատրաստվում էին գնալու:
Երբ դուրս եկա պատշգամբ` ծխելու, ինձ հասակակից երեք տղաներ ծխում էին:
Ամենացածրահասակը ուշադիր նայեց ինձ:
- Դու Արսեն քեռու տղան ես, չէ՞:
Հարցն ինձ էր ուղղված, ու ես չհասկացա, ինչու, գլխով արեցի.
- Այո´:
- Ուրեմն մեզ հետ ես: Առաջինը դու կմոտենաս:
- Ո՞ւմ:
- Դե, Մերին մի ընկեր ունի, ցանկանում է ստուգել նրա հավատարմությունը: Դու միայն սկսիր, մնացածը մենք կանենք: Պայմանավորվեցինք, չէ՞:
- Ե՞րբ պետք է սկսեմ:
- Դե, երբ հարմար լինի: Այստեղ կսկսես, դուրս կգանք բակ, մի լավ ծեծ կուտի, տեսնենք կհրաժարվի՞:
- Այդ տղան ես եմ: Ի՞նչ ես ասում, հիմա ասա: Թե չէ, որ բոլորը եկան, ոչ մի բան չի ստացվի:
- Բա դու Արսեն քեռու տղան չե՞ս: Դու ասացիր:
- Չէ, ես գնում եմ: Մերիին էլ, որ գա վարսավիրանոցից, կբարևես:
* * *
Կա կարծիք, որ սերը հասկանալու համար հարկավոր է նրան ոչնչացնել:
Սերը հասկանալ կարելի է:
Սերը բաժանել մասերի, փոքր բեկորների նույնպես կարելի է:
Փոքր բեկորները հետո կարող են դառնալ վերքեր, սպիանալ ու մոռացվել ժամանակի ընթացքում, բայց միանգամից ոչնչացնել` այդպես չի լինում:
* * *
…Տարիներ հետո ես Մերիին պատահմամբ հանդիպեցի գերեզմանոցում: Մահացել էր հայրը:
Խոսակցության ընթացքում էլ իմացա, որ այն օրվա արածը ոչ թե իր, այլ քրոջ՝ Հեղինեի նախաձեռնությունն էր:
Գտանք իրար ու նորից կորցրեցինք:
Հիմա կանգնած վառվող մոմերի առաջ նայում ենք իրար ու չենք կարողանում հասկանալ, թե ինչ է մտածում դիմացինը:
Եկեղեցում պարզ լսվում էր Տեր հոր` սովորական դարձած բառերը…
- Տե՞ր ես, որդի´ս…
- Հնազա՞նդ ես, դո´ւստրս…
* * *
Եկեղեցուց դուրս եկանք միաժամանակ` առանց պայմանավորվելու:
Բռնեց թևս:
- Դու առաջ չէիր սիրում այդպես` թև մտած:
- Առա~ջ: Մոռանանք, լա՞վ: Ինչո՞ւ են գործերդ վատ: Ես գիտեմ: Դուրս ես եկել աշխատանքից, չես աշխատում:
- Որտեղի՞ց:
Ծիծաղեց:
- Գնա՞նք հանրակացարանի` ձեր վարձած սենյակը:
Հումորը նույն բարձրության վրա է:
- Ես հիմա մենակ եմ ապրում: Կորցրեցի Նրան ու երեխայիս:
- Գիտեմ, ամեն ինչ քո մասին գիտեմ: Մեր տանն այն չարաբաստիկ օրը հիշո՞ւմ ես, այն կարճահասակ տղային` քո վարորդն էր երկար ժամանակ: Ես կգամ քո տուն: Ինձ հետաքրքիր է, ինչպես ես ապրում: Ոչ ավելին, լա՞վ:
- Մերի…
- Այդպես ճիշտ է:
Բնակարանն անխնամ էր ու սառը, կամ ավելի ճիշտ` սովորական բնակարան էր` առանց կնոջ խնամքի:
Բազմոցին չհավաքած անկողինն էր` հեռուստացույցի դիմաց:
Ննջարանում ասես դարերով մարդ չէր քնել:
- Հիմա սուրճ կխմենք: Կարծեմ մի քիչ էլ պետք է որ <Մարտինի> մնացած լինի, հիմա կնայեմ: Դու շատ էիր սիրում <Մարտինի>:
- Չէ´, պետք չէ´, նստի´ր:
Մերին կծկվեց նրա թևի տակ:
- Մարդ չի գա չէ՞,- ծիծաղեց:
- Մրսում ե՞ս, - ծիծաղեցի նաև ես:
* * *
<Դու հիշո՞ւմ ես ինձ:
Հիշո՞ւմ ես, որ մտածեցիր, թե կապրեմ առանց նրա, ի՞նչ է եղել որ:
Բայց քո սրտում ինչ-որ բան է ծակում, ինչ-որ բան է ուզում ասել հոգիդ:
Դու չգիտես իմ արցունքների չափը, չգիտես իմ անքուն գիշերների քանակը:
Չգիտես, թե քանի անգամ են ոտքերս ինձ բերել քո տան մոտ:
Դու չգիտես, թե քանի անգամ եմ նայել մեր նկարները, որոնք արդեն խունացել են իմ արցունքներից:
Դու գիտե՞ս, որ կորցրեցի քրոջս մի անմեղ կատակի հետևանքով:
Քանի ցուրտ ու տխուր գիշերներ եմ անցկացրել առանց քեզ:
Իսկ ամենագլխավորը, որ ես նույնպես կորցրեցի մեր երեխային, դու չգիտես:
Խոսե՞մ քեզ հետ, պատմե՞մ: Ինչ մտածում եմ, ասե՞մ քո երեսին: Բայց գիտեմ, որ ցավոտ, շատ ցավոտ կլինի լսելու ևս մի կորստի մասին:
Ես չեմ ուզում քեզ ցավ պատճառել:
Ես հիմա վեր կկենամ ու կգնամ:
Բայց ես սիրել եմ, ես սիրում եմ ու երբեք այսքան անօգնական չեմ տեսել քեզ:
Ո´չ:
Ես կմնամ, կմնամ, որ հիշողությունս ինձ չհոշոտի ներսից:
Կմնամ, որովհետև գիտեմ, որ դու էլ ինձ ես սիրում>:
* * *
- Ինչո՞ւ ես լաց լինում, Մերի´: Քեզ ինչ եղա՞վ,- գրկեցի ուսերը:
Մերին ամուր փաթաթվեց ինձ ու շուրթերով մոտեցավ շուրթերիս:
- Ես չեմ գնա այստեղից: Չեմ ուզում քեզ թողնել այս սառը պատերի մեջ միայնակ: Ուզում եմ, դու հասկանաս, որ դու չե´ս լքել ինձ… դու կորցրել ես, ուղղակի կորցրել ու հիմա գտար…
Առավոտյան, երբ արթնացա,Մերին չկար:
Այս ե՞րբ հասցրեց:
Կողքի բարձի վրա մի գրություն էր.
< Սերը երիտասարդական կիրք չէ, ոչ էլ անկողնային մխիթարություն:
Սերը գլուխդ կորցնելը չէ:
Սերը չի կարող լինել տարբեր: Այն միշտ նույնն է` հագեցած ծիածանի հարուստ գույներով:
Սերը` Զոհաբերություն է:
Զոհաբերությունը` Սեր:
Սուրճդ պատրաստ դրված է կողքդ:
Կգամ երեկոյան,
Մերի>:
Սերը երկու տեսակ է լինում…
Սեր, որ կա:
Սեր, որ չկա:
