Հին սիրային հուշերը նման են ամառային անսպասելի
կայծակին, որոտին, որ պայթում են անհարմար ժամանակ ու անհարմար տեղում, հետո հանգում`թողնելով գերհաճելի վայրկյանների հիշողություն…
Երևանյան երկինքը օգոստոսի վերջին օրերին մորեգույն է լինում:
Հաղթանակի զբոսայգու մոտ եմ:
Վարելով մեքենան` նայում եմ երկնքին ու ցանկանում կանգ առնել, իջնել ու նայել երկա~ր-երկա~ր :
Ցանկություն կա նաև ձեռքով ողջունելու, բայց ամաչում եմ մարդկանցից:
Առավոտյան ութն անց է կես, ու մարդ չկա, բայց…
Ինչևէ:
Միևնույն է, խանգարում է վարելուն: Ավելի լավ է իջնեմ ու ձևացնեմ, թե մեքենան փչացել է: Այդպես հեշտ կլինի:
Նայում եմ մորեգույն երկնքին ու տեսնում, թե նա գուշակ գնչուհու նման ինչպես է խառնում ամպ-խաղաքարտերը՝ պատառիկներ իմ կյանքից , և չգիտեմ, թե պահի տակ ինչ խաղաքարտ կմեկնի ինձ:
<Տեսնո՞ւմ ես, սա խաչի աղջիկն է, հիշու՞մ ես…>
< Սա սրտի աղջիկն է, չես մոռացել չէ՞…>
<Սա ագուռի աղջիկը, հը, չէ՞ր անցնում մտքովդ, որ մի օր կգա քո առաջ>:
< Սա ագռավի իննանոցն է` մահվան նշան է, հակառակ կողմի դարձվածը՝ հարազատի կո¬րուստ: Այս մեկն ի՞նչ նորություն է քո կյանքում, որ չգիտեմ նույնիսկ ես: Մի´ հավատա>:
Հետո բղավեց.
<Շրջվի´ր արագ, ի՞նչ ես քարացել:>
Կողքիս մի կին էր ու դեպի նա` արագ սլացող մի մեքենա:
Հասցրեցի քաշել դեպի ինձ:
Մեքենան ընդամենը հինգ սանտիմետր հեռավորությամբ անցավ, իսկ ես հենված մնացի իմ մեքենային, նա էլ` իմ գրկում:
Կոպերս, մոռացած աշխարհի ցավերն ու տագնապները, իրենցով էին արել մի հրճվանք ու չէին ուզում բացվել:
Սրտիս մեջ թպրտում էր հավերժի կրակով լցված մի լույս:
Ես զգում էի Լույսի համը:
Շուրթերիս` սառը ձյան հետ պայքարի ելած ու գլուխը ցցած ձնծաղիկ էր:
Արցունքներից թաց գրկիս մեջ ասես կրակից այրվում էին իմ կույս երազները:
Պարզորոշ լսեցի տիեզերքի ձայնը` տարօրինակ խորթ ու դուրեկան, որն իմ գրկում շշնջաց. <Մեղա~>:
Սթափվեցի, երբ մեքենայիս զուգահեռ կանգնեց ավտոտեսուչի մեքենան:
- Տեղ եք գտել համբուրվելո՞ւ,արագացրո´ւ, շարժվի´ր, թատրոն ես սարքել փողոցում,այ քեզ բա~ն:
Դիմացի մայթին կանգնել էին մի խումբ անցորդներ, որոնք արդեն չէին շտապում աշխատանքի արտասովոր տեսարանի պատճառով:
Զգույշ հրեցի գրկիցս աչքերը փակ կնոջը:
Նա էլ սթափվեց, բացեց աչքերը:
- Ես նայում էի մորեգույն երկնքին, չհասկացա, թե ինչպես…
Թողնել- գնալ արդեն չէր լինի, հետաքրքրասերներն ավելանում էին:
- Նստենք մեքենան, բոլորի ուշադրության կենտրոնում ենք:
Հայացքս հառեցի դեպի վեր: Մորեգույն երկինքը ինձ ձեռքով հրաժեշտի նշան էր անում՝ կամաց- կամաց վերափոխվելով սովորական երկնագույնի:
- Ո՞ր կողմ եք գնում, ես իջնում եմ Հերացու փողոց:
- Միևնույն է, ի՞նչ տարբերություն…
Ես չհասկացա, ուշադիր էլ չէի կարող նայել, հարկավոր էր արագ հեռանալ:
- Ինձ կներեք, հա՞,լավ չստացվեց,-ասաց կինը:
- Ձեր անունն ի՞նչ է:
- Չգիտեմ, չեմ հիշում, ես նայում էի երկնքին: Երբևէ տեսե՞լ եք մորեգույն երկինք:
Վարորդների կողմից չսիրված, բայց այս անգամ` լուսաֆորի փրկարար կարմիր լույս:
Տեսնում եմ:
Նստած է մտախոհ , ինչ-որ բան է տանջում:
- Ես այստեղից ձախ եմ գնալու, Ձեզ ո՞ւր…
- Ես ուզում եմ տեսնել քարե արցունքները, որ Նորավանքի մոտ է: Ինձ կտանե՞ս այնտեղ: Տուն չեմ ուզում:
- Դու այլ մոլորակի՞ց ես,- կատակեցի:
- Այո, այնտեղ թողել եմ ամուսնուս, երկու աղջիկներիս ու եկել եմ…
Սպիտակ թղթի վրա նկարել եմ սպիտակ ծաղիկ, որ նվիրեմ քեզ:
Նկարել եմ հեքիաթ:
Նկարել եմ լեգենդ:
Քարե արցունքնե՞ր: Չեմ հանդիպել: Մի՞գուցե քարսիրտ մարդկանց արցունքներն են:
Չեմ հասկանում:
Տարօրինակություն կար նրա խոսքերում: Տեսքից խնամված էր, կոկիկ: Կապույտ վերնազգեստով և սև շալվարով էր: Պայուսակ չուներ:
Թափանցիկ, դարչնագույն շրթներկը ընդգծում էր շրթունքների նուրբ գծերը:
- Որտե՞ղ եք ապրում, ո՞ր փողոցում:
- Չգիտեմ փողոցի անունը, քիմմաքրում կա, աղջիկներիս շորերը այնտեղ են: Հիմա ի՞նչ են անում առանց ինձ:
- Զանգի´ր:Հարցրո´ւ:
- Հեռախոս չունեմ, հայրս վերցրել է: Համ էլ չեմ կարող, դու կզանգե՞ս, կասե՞ս, չէ՞,որ գնում ենք քարե արցունքներ նայելու:
Մեքենան կանգնեցրի փողոցի աջ կողմում:
Հեռախոսս մեկնեցի ինձ նայող բաց կանաչ աչքերին:
Առանց հայացքը թեքելու` շալվարի հետևի գրպանից հանեց ու ինձ մեկնեց մի այցեքարտ:
Տղամարդու անուն-ազգանուն է, ըստ գրվածի` ոսկերիչ-գնահատող:
- Բարև´ ձեզ, ես…
- Կարո՞ղ է Սուսաննան ձեզ հետ է, խնդրում եմ, իրե´ն չէ, ասե´ք, որտեղ եք՞:
- Խանջյան-Թումանյան խաչմերուկում: Նա հիվա՞նդ է:
- Ես հիմա կգամ, հայրն եմ , դուք սպասեք նրա հետ, լա՞վ, մենակ չթողնեք, ես կվարձատրեմ:
- Ասացե´ք հասցեն, ես ինքս կբերեմ, մեքենայով եմ…
Երկինքը նորից աստիճանաբար փոխում էր գույնը` արդեն վարդագույն էր:
Վարդագույն ամպերը հավաքվեցին, մի պտույտ արեցին առանցքների շուրջն ու սկսեցին սևանալ:
- Տո´ւն եմ ուզում, տո´ւն , ինձ տո´ւն տար,-ասաց, ու հանկարծ արմունկները ծալած ձեռքերից հարվածներ տեղացին ուսիս , գլխիս, դեմքիս:
- Աղջիկներս կմնան անձրևի տակ:
Այդպես մեքենան վարել չէի կարող: Հարկվոր էր հանգստացնել նրան:Ապտակեցի:
Ինձ հանգիստ թողեց ու ձեռքերով երեսը բռնած` սկսեց արտասվել:
- Դու ինձ երբեք,երբեք չես ապտակել, ինչո՞ւ այսօր…,- հեծկլտում էր:
Անձրևեց:
Ամողջ ճանապարհին լուռ արտասվում էր:
Երբ տեղ հասանք, մի տարեց տղամարդ կանգնած էր փողոցում: Անհանգիստ վիճակից հասկացա, որ մեզ է սպասում:
Մոտեցավ մեքենային: Կինն իջավ ու փաթաթվեց նրան:
Տարակուսած էի:
Ամառային անձրևը մաղում էր:
Ամեն մի կաթիլը դաղում էր մարմիս, ծակում, այրում, ստիպում բարձրացնել գլուխս դեպի երկինք:
Մի մեծ սև ամպ խոժոռ նայեց. <Իզուր ապտակեցիր, դու խիղճ չունե՞ս…>:
- Ինչու՞ ես լալիս,Սուս ջան, քանի~ անգամ եմ ասել` մենակ դուրս չգաս:
- Անձրևից վախեցա,-ասաց աղջիկը,նայեց ինձ ու ավելի ամուր փաթաթվեց հոր պարանոցին:
Չկարողացա հրաժարվել վերև բարձրանալու հրավերից:
Երեք հարկ` մեղավոր բարձրանում էի նրանց ետևից:
Սուսաննան հանգստացել էր ու խռովկան երեխայի նման կուչ եկել բազկաթոռի մեջ:
- Միգուցե պատշգամբո՞ւմ խմենք սուրճը, մաքուր օդ է, և կարծես կտրվեց անիծվածը:
Մնացինք երկուսով:
Մոռացել էի, որ աշխատանքի եմ, չէի կարող այլ կերպ:
Հայրը կիսաձայն խոսում էր:
<<…Չորս ամիս առաջ Կիրովականից հարսանիքից գալուց թոռներիցս մեկը ձեռքի տիկնիկով հետևից կատակով հարվածել էր ղեկին նստած փեսայիս գլխին: Անձրևոտ եղանակ էր:
Փեսաս էլ՝ Սուսաննայի ամուսինը, մի քիչ գինովցած` հանկարծակիի եկած` չէր կարողացել պահել ղեկը, ու շուռ էին եկել ընտանիքով ձորը…
Միայն աղջիկս կենդանի մնաց, այն էլ` այս վիճակում …. Միայն ինձ է ճանաչում և մեքենան: Ձեր մեքենան նույն մակնիշի է, նույն գույնի, ինչպես մեր նախկին մեքենան:
Երբ դուրս է գալիս փողոց, վազում է նման մեքենաների հետևից ու կանչում…ամուսնուն,աղջիկներին>>
Հայրն արտասվում էր:
Անձրևը ամառային էր ու դադարեց այնպես արագ, ինչպես սկսվել էր:
Երկինքը պարզ էր:
Օգոստոս էր:
Ամռան վերջին օրերը:
Երկինքը նորից փոխում էր գույնը:
Մորեգույնն ի~նչ հաճելի գույն է, մինչ այդ ուշադրություն չէի դարձրել:
Անձայն քայլերով պատշգամբ մտավ Սուսաննան` հայացքը երկնքին:
Ժպտում էր:
- Ես պետք է գնամ, առանց այդ էլ ուշացա աշխատանքից:
- Անհարմար եմ զգում, բայց ես Ձեզ պետք է…դե, ինչքա՞ն, ասեք ինքներդ…
Նայեցի երկար:
Այդ դժբախտ մարդուն ոչինչով չէի կարող մխիթարել:
Սիրտը քարի՞ց էր:
Անհարմար վիճակում էր:
- Կուղեկցեմ Ձեզ, միևնույն է, աղբը պետք է թափեմ, գլխիցս թռել էր:
- Հարկավոր չէ,ուզո՞ւմ եք տվեք ես կգցեմ:
- Ի՞նչ եք ասում, առանց այն էլ…
Բակում հրաժեշտ տվեցի այդ մարդուն ու դարձյալ նայեցի երկնքին:
Սուսաննայի հայրը հակառակ ուղղությամբ մոտենում էր աղբարկղերին:
Տեսնում էի, թե մորեգույն երկինքն ինչպես է գուշակ գնչուհու նման խառնում ամպ-խաղաքարտերը` իմ կյանքից պատառիկներ, և չգիտեմ, թե պահի տակ ինչ խաղաքարտ կգցի ինձ:
< Տեսնո՞ւմ ես, սա խաչի աղջիկն է, հիշու՞մ ես…>
<Սա սրտի աղջիկն է, չե՞ս մոռացել, չէ՞…>
<Սա ագուռի աղջիկը , հը՞, չէ՞ր անցնում մտքովդ, որ մի օր կգա քո առաջ:>
<Սա ագռավի իննանոցն է, մահվան նշան է, հակառակ կողմի դարձվածը՝ հարազատի կո¬րուստ: Սա ի՞նչ նորություն է քո կյանքում, որ չգիտեմ նույնիսկ ես: Մի´ հավատա:
Հետո բղավեց.
<Շրջվի´ր արագ, ի՞նչ ես քարացել>:
Շրջվեցի:
Պատշգամբի բազրիքին կանգնած էր Սուսաննան`հայացքը երկնքին, ձեռքերը` պարզած առաջ:
Պարզորոշ լսեցի տիեզերքի կանչող ձայնը`տարօրինակ խորթ ու համոզիչ.
<Արի~>:
Կանչող ձայնն արձագանքում էր բակում, բայց չգիտես ինչու, հայրը չէր լսում:
Ձեռքս մեկնեցի, որ հետ քաշեմ նրան, բայց այս անգամ հեռու էի…
* * *
Ամեն անգամ,երբ նայում եմ ձեռքիս,որով ապտակել էի,այն դժբախտ, հիվանդ ու անմեղ կնոջը,ինձ թվում է մորեգույն է,թաթախված հարազատ մարդու մորեգույն արյունով:
Երևանյան երկինքը օգոստոսի վերջին օրերին մորեգույն է լինում ու շատ արագ գույնը փոխում սևի:
