Հայդուկներ: Ովքե՞ր են նրանք, ի՞նչ գործունեություն են ծավալել և ի՞նչ ազդեցություն են ունեցել հայոց պատմության էջերում:
Հայդուկը առավելապես Բալկաններում և նախկին Օսմանյան կայսրության այլ տարածքներում պարտիզանական պայքար մղող ազատամարտիկների տարածված անվանումն է։
Ո՞վ էր հայդուկը
Հայդուկը հարստություն և ունեցվածք ոչ միայն չուներ, այլև ունենալու իրավունք էլ չուներ։ Նրա կյանքը նվիրաբերված էր հայրենիքի ազատությանը և պատկանում էր միայն ու միայն հայրենիքին։ Այդ մարդիկ անընդհատ շարժման մեջ էին։ Դեռ լույսը չբացված՝ նրանք հեռանում էին, և ոչ ոք չպետք է իմանար, թե որ ուղղությամբ և ուր են գնում նրանք։
Հայդուկների բնակարանը քարայրն էր, ձնե տնակը, լեռներն ու կիրճերը, իսկ գյուղերում՝ անասնագոմի կամ մարագի մութ անկյունը։ Գիշերը հայդուկի սեփականությունն էր, գիշերը հայդուկն էր դրության տերը, իսկ ցերեկը նրա գլխավոր հոգսը թաքնվելն ու չնկատվելն էր։
Նա տեղափոխվում, տեղից տեղ էր անցնում գիշերը՝ ապավինելով մթությանը։ Գնում էր սարերով, կիրճերով ու ձորերով, որպեսզի մարդու չհանդիպեր, իսկ երբ լույսը բացվում էր, մտնում էր թաքստոց։ Հայդուկը մահվան դեմ չէր մաքառում։ Նրա կռիվը թշնամու, իր հայրենիքը բռնադատողների դեմ էր։ Նրա օրերն անցնում էին ձյան ու բքի մեջ, անձրևի ու կարկուտի տակ։ Պետք էր միշտ աչալուրջ լինել, որ եթե թշնամի հանդիպեր, առաջինը հայդուկը պետք է կրակեր։
Յուրաքանչյուր հայդուկ պետք է կարողանար կռվել ու հաղթել 10-20 թշնամու։ Եթե ռազմական գործողությունների կարիք չկար, հայդուկների մի մասին թույլատրում էին գնալ իրենց գյուղերը, կազմակերպել պաշտպանական ջոկատներ։
Հայ հայտնի հայդուկներ
Հայդուկների շարժումը Հայաստանում նույնպես մեծ տեղ է գտել: Այն լայն տարածում է ստացել 19-րդ դարից սկսած: Պետք է նշենք, որ պատմության մեջ նրանք իրենց ուրույն տեղն են զբաղեցրել: Հայ հայդուկների շարքում կարևոր է նշել Արաբոյին, Աղբյուր Սերոբին, Անդրանիկին, Դժոխք Հրայրին, Գալեին, Մախլուտոյին, Գևորգ Չաուշին։
