Ասում են, որ Հայաստանը գերակշռում է շախմատային աշխարհում: Գուցե սա չափազանցություն չէ: Շախմատը, որը խաղում են Հայաստանում դեռ վաղ միջնադարից, այսօր շատ տարածված է: Սակայն հայկական շախմատը համաշխարհային ճանաչում ստացավ 1960-ականներին, երբ սովետահայ գրոսմայստեր Տիգրան Պետրոսյանը դարձավ աշխարհի չեմպիոն:
Ահա հայ շախմատիստները, որոնք հայտնի են աշխարհով մեկ․
Տիգրան Պետրոսյան
Ծնվել է 1929 թ., մահացել է 1984 թվականին ստամոքսի քաղցկեղից: Տիգրան Պետրոսյանը սովետահայ գրոսմայստեր և շախմատի աշխարհի չեմպիոն էր 1963-1969 թվականներին: Նա նվաճեց չեմպիոնի տիտղոսը 1963-ին, պաշտպանեց 1966-ին, իսկ 1969-ին պարտվեց: Բացի այդ՝ նա ութ անգամ շախմատի աշխարհի առաջնության հաղթողի հավակնորդ էր: Նա ուներ Երկաթե Տիգրան մականունը: Շախմատիստն այս մականունը ստացել է իր պաշտպանողական խաղաոճի պատճառով:
Լևոն Արոնյան
Լևոն Արոնյանը մեր ժամանակների ամենաազդեցիկ շախմատիստներից մեկն է: Նա հայ գրոսմայստեր է: Երկու անգամ նվաճեց ՖԻԴԵ-ի աշխարհի գավաթը՝ 2005-ին և 2017-ին:
Լևոն Արոնյանի շնորհիվ Հայաստանի շախմատի հավաքականը նվաճեց ոսկե մեդալ Թուրինի 2006-ի շախմատի օլիմպիադայում, 2008-ին` Դրեզդենում և 2012-ին` Ստամբուլում:
2005-ին Լևոն Արոնյանը ճանաչվեց լավագույն հայ շախմատիստ: Նա ստացավ «Հայաստանի Հանրապետության սպորտի վաստակավոր վարպետ» կոչումը: Նրա ժողովրդականությունն այնքան բարձր է, որ Արոնյանը համարվում է շախմատի հերոս: 2016-ին CNN-ն Արոնյանին անվանեց «Շախմատային աշխարհի Դևիդ Բեքհեմ»: Նա այժմ ՖԻԴԵ-ի համաշխարհային դասակարգման աղյուսակում 6-րդն է:
Վլադիմիր Հակոբյան
Վլադիմիրը շախմատի հայ գրոսմայստեր է, ծնվել է 1971 թվականին Բաքվում: 14 տարեկանում նա հաղթեց աշխարհի մինչև 16 տարեկան պատանիների աշխարհի և մինչև 16 տարեկան պատանիների շրջանում աշխարհի առաջնություններում:
1996 և 1997 թվականների ամսվա ընթացքում Հակոբյանը նվաճեց շախմատի Հայաստանի առաջնության հաղթողի տիտղոսը, 2007-ին` «Գիբ Տելեկոմ» վարպետները` 7.5/9 միավորով: 2009-ին Վլադիմիր Հակոբյանին տվեցին «Հայաստանի Հանրապետության սպորտի վաստակավոր վարպետ» կոչումը:
2006 թ. Շախմատի օլիմպիադայի ընթացքում Հակոբյանը Հայաստանի շախմատի հավաքականի ազդեցիկ խաղացողներից մեկն էր:
Տիգրան Պետրոսյան
Կարծում եմ, որ սա կախարդական անուն է շախմատիստների համար: Տիգրան Լևոնի Պետրոսյանը նաև գրոսմայստեր կոչում ունեցող հայ շախմատիստ է: Նա ծնվել է 1984 թվականին, և հայրը նրան անվանել է Տիգրան ՝ վերոնշյալ Տիգրան Պետրոսյանի (Տիգրան Վարդանի Պետրոսյան) պատվին:
Երբ Տիգրան Վ. Պետրոսյանը դարձավ աշխարհի չեմպիոն, Լևոնը (երիտասարդ Տիգրանի հայրը) մտածեց, որ եթե որդի ունենա, նրան կանվանի Տիգրան: Եվ նա այդպես էլ արեց: Այժմ նրա որդին ևս հայտնի շախմատիստ է:
2008-ին Պետրոսյանը շախմատի 38-րդ օլիմպիադայում նվաճեց թիմային ոսկե մեդալ: 2011-ին նա հաղթեց շախմատի Հայաստանի առաջին առաջնությունում, իսկ 2012-ին դարձավ առաջինը Հայաստանի արագ շախմատի առաջնությունում: 2013-ին Տիգրանը երկրորդ անգամ նվաճեց Հայաստանի չեմպիոնի տիտղոսը:
Նելլի Ագինյան
Չնայած հայ կանայք շախմատում այնքան էլ հայտնի չեն, որքան տղամարդիկ, բայց Հայաստանում կան շախմատի կին գրոսմայստերներ: Այս սակավաթիվ կանանցից մեկը Նելլի Ագինյանն է, որը ծնվել է 1981 թ.։
Նելլին 2001 թվականից դարձել է կանանց շախմատի միջազգային վարպետ, իսկ 2005-ին՝ գրոսմայստեր: Նույն թվականին նա «Ալուշտա» միջազգային մրցաշարում գրավեց առաջին տեղը: Երբ «Միկա Երևան» շախմատային թիմը նվաճեց 2006 թվականի Եվրոպայի շախմատի ակումբի գավաթը, Ագինյանը թիմի խաղացողներից մեկն էր:
Նելլի Ագինյանը Հայաստանը յոթ անգամ ներկայացրել է կանանց շախմատի օլիմպիադայում:
