Mardik.am-ը գրում է.
Հարևան երկրում` Իրանում, պարբերաբար տեղի ունեցող երկրաշարժերը մեր հասարակության մի զանգվածին մտահոգելու տեղիք են տվել, էլ չենք խոսում երբեմն-երբեմն հրապարակվող այն հայտարարությունների մասին, թե Սպիտակի երկրաշարժի կրկնվելու դեպքում կունենանք մեծ ավերածություններ: Թե որքանով են նման հայտարարությունները համապատասխանում իրականությանը, պարզեց mardik.am-ը` զրուցելով ԱԻՆ սեյսմիկ պաշտպանության ծառայության գործակալության պետ Հրաչ Պետրոսյանի և ԱԻՆ շենքերի և շինությունների սեյսմակայունության բաժնի պետ Գուրգեն Նամալյանի հետ:
Հրաչ Պետրոսյանը հիշեցրեց, որ Իրանում Ահարի ուժեղ երկրաշարժից հետո լինում են հետցնցումներ, ընդ որում` ցանկացած ուժեղ երկրաշարժից հետո մոտ մեկ տարի հետցնցումներ լինում են: Նույնը կարելի է ասել Վանի երկրաշարժի ու Ադրբեջանի Զակատալայի երկրաշարժի մասին: Բացի սրանցից` ակտիվ վիճակում են Իրանի Խոյի օջախը և Հայաստան- Վրաստան սահմանին գտնվող Ջավախքի ակտիվ խզվազքը: «Հայաստանում վերջերս եղել է երկու թույլ ցնցում, էպիկենտրոնում` երեք, մյուսը` չորս բալ ուժգնությամբ: Ավելի վատ կլիներ մեզ համար, եթե այս ցնցումները չլինեին»,- մանրամասնեց պրն Պետրոսյանը` հավելելով, որ այս ցնցումների շնորհիվ ինչ-որ կերպ լիցքաթափվում է երկրակեղևը:
Անդրադառնալով այն հայտարարություններին, թե Սպիտակի երկրաշարժի դեպքում մեր շենքերի 80%-ը կավերվի, Հրաչ Պետրոսյանը հերքեց դա` ասելով, որ դրանք խոհանոցային, նարդի խաղացողների խոսակցություններն են, որոնք անտեղի խուճապի մեջ են գցում մարդկանց:
Հրաչ Պետրոսյանը հիշեցրեց, որ այս տարի ավարտվել է Երևան քաղաքի սեյսմիկ ռիսկի գնահատման հայ-ճապոնական համատեղ ծրագիրը, որի վրա իրենք և ճապոնացիներն աշխատել են երկու տարի: «Այս ծրագրում չի խոսվում 80% կորուստների մասին: Այդ ծրագրի արդյունքների համաձայն` բնակելի շենքերի վնասը (ամբողջությամբ կփլուզվի կամ ծանր կվնասվի ) «Գառնու խզվածք 2» երկրաշարժի սցենարի դեպքում, եթե լինի 8-9 բալ երկրաշարժ, բազմահարկ շենքերի վնասը կկազմի 20%, սեփական տներինը`33%, իսկ բնակելի միավորներինը` ( բնակարան կամ շինություն) 21%: Մյուս սցենարի դեպքում, որը կոչվում է «Գառնու խզվածք 3», եթե լինի մինչև յոթ բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ, որի մագնիտուդը, ըստ Ռիխտերի սանդղակի, 7,0 է, ամբողջությամբ կփլուզվի կամ ծանր կվնասվի բազմահարկ շենքերի ութ տոկոսը, սեփական տների 16%-ը, բնակելի միավորների`8%-ը:
Հիմա տուժածների մասին ասեմ`«Գառնու խզվածք 2» սցենարի դեպքում կունենանք 2,8% մահացածներ, վիրավորների թիվը կլինի 6,8%: «Գառնու խզվածք 3» սցենարի դեպքում, որն, ի դեպ, երկրաշարժի ավելի մեղմ սցենար է, կունենանք մեկ տոկոս մահացածներ, իսկ վիրավորների թիվը կլինի 2,8%»,- մանրամասնեց Հրաչ Պետրոսյանը:
Թեև ներկայացված թվերը 80%-ի չեն հասնում, բայց դրանք դարձյալ մտահոգիչ են: Հրաչ Պետրոսյանն առաջարկում է առաջիկայում գնահատել Երևան քաղաքում հնարավորինս բոլոր շենքերի սեյսմիկ խոցելիությունն ու սեյսմակայունությունը. «Մինչ այժմ այդ աշխատանքն արվում է և´ մարզերում, և´ Երևանում, բայց աշխատանքը շատ է, մասնագետները` քիչ: Մի տարում Երևանի բոլոր շենքերի սեյսմակայունությունը հնարավոր չէ պարզել»:
Mardik.am-ը զրուցեց նաև ԱԻՆ շենքերի և շինությունների սեյսմակայունության բաժնի պետ Գուրգեն Նամալյանի հետ: Վերջինս առաջնորդվում է հետևյալ սկզբունքով` մեր քաղաքացիներից ճշմարտությունը պետք չէ թաքցնել, բայց պետք էլ չէ նաև ժողովրդին ահաբեկել: Ըստ մասնագետի` մեզ համար մինչև յոթ բալ ուժգնությամբ երկրաշարժը վտանգավոր չէ, վտանգավոր են 8-9-ը բալ և ավելի ուժգնությամբ երկրաշարժերը, որոնց դեպքում կունենանք ողբերգական պատկեր: Յոթ բալ երկրաշարժի դեպքում խնդիր կունենանք միայն վթարային 1-ին, 2-րդ, 3-րդ կարգի շենքերում:
Գուրգեն Նամալյանի խոսքով` վերջին 20 տարում Հայաստանում մեր շենքերի անձնագրավորում չի եղել, այն դեպքում, երբ դա պետք է արվի 5-10 տարին մեկ: Մենք չգիտենք` շենքերի քանի տոկոսն է վթարային, քանիսը` ոչ: «Թեև քաղաքապետարանը ունի որոշ տվյալներ վթարային շենքերի մասին, բայց ես դրանց չեմ հավատում,քանի որ եթե անձնագրավորում չի արել, հստակ թվի մասին ինչպես կարելի է խոսել»,- մանրամասնեց պրն Նամալյանը:
Մասնագետի խոսքով` Սպիտակի երկրաշարժից հետո Հայաստանի հյուսիսային հատվածում` Գյումրիում, Սպիտակում, Վանաձորում, շատ շենքեր վերակառուցվեցին, մի մասն էլ ուժեղացվեց, որի շնորհիվ մեծամասամբ լուծվեց շենքերի սեյսմակայունության հարցը: «Իսկ Երևանում շատ քիչ շենքեր են ամրակայվել, ընդհանուր առմամբ մենք գործ չեք արել»,- հիշեցնում և զգուշացնում է մասնագետը:
Պատկան մարմինների այն արդարացումները, թե շենքերի ամրակայման համար անհրաժեշտ են մեծ գումարներ, ըստ Նամալյանի ճիշտ է. « Շենքը կարելի է ամրացնել և´ ավանդական, և´ ժամանակակից մեթոդներով, օրինակ եթե օգտվենք վերին դինամիկական մարիչի եղանակով ամրակայման մեթոդից, մեկ շենքի համար անհրաժեշտ է մոտավորապես 120.000-150.000 դոլար»:
Գուրգեն Նամալյանի խոսքով` ինքը մոտ հինգ տարի առաջ կառավարություն է ներկայացրել «Երևան քաղաքի հատուկ և կարևոր նշանակության օբյեկտների ( ԱԻ նախարարության, ոստիկանության շենքերը, ԱԺ-ը, մի քանի նախարարություններ, ինչպես նաև Երևանի վթարային 25 շենքեր),սեյսմիկ խոցելիության գնահատման» մոտ 30 մլն դրամի ծրագիր, որը հավանության է արժանացել կառավարության կողմից, բայց սայլը տեղից չի շարժվում, ֆինանսավորում չկա ծրագիրն իրականացնելու համար:
Սպիտակի երկրաշարժից անցել է արդեն 25 տարի, սակայն մեր քաղաքացիներից քչերն են, ովքեր բնակարան գնելիս ուշադրություն են դարձնում շենքի սեյսմակայունությանը: «Աշխարհի զարգացած երկրներում, որոնք գտնվում են սեյսմաակտիվ տարածաշրջանում (ԱՄՆ, Իտալիա, Ճապոնիա), բնակարանի առքուվաճառքի ժամանակ գնորդն անպայման պահանջում է սեյսմակայունության մասին եզրակացություն: Եթե մի շենքի սեյսմակայունությունն անբավարար է, ապա դրա գինը երկու անգամ էժան է: Այս կուլտուրան մեզ մոտ չկա: Մեզ մոտ միայն Սպիտակից կամ Գյումրիից եկողներն են հետաքրքրվում շենքի սեյսմիկ անվտանգությամբ»,- եզրափակեց Գուրգեն Նամալյանը:
Հ.Գ. Փաստորեն, հիմք ընդունելով մասնագետների մտահոգությունը` մեր կառավարությունն իրոք դեռ շատ անելիքներ ունի այս առումով: Հասկանալի է, որ համատարած այս ատկատների ու թալանի պարագայում սեյսմիկ ծրագրերն իրականացնելը պետբյուջեի փողերով իրոք դժվար է կամ գուցե անհնարին, բայց գոնե եվրոպական այս կամ այն կառույցից վարկ կամ դրամաշնորհ ստանալուց հետո պատկան մարմինները պետք է հիշեն Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժը, դրա հետևանքները և այդ գումարները նաև սեյսմիկ խնդիրների լուծման համար հատկացնեն, Աստված մի արասցե, երկրորդ աղետի գոտի մարդկային մեծ կորուստներ չունենալու համար:
