… «Նայիր երկնքի հորիզոնին և կտեսնես քամուն համաչափ ընթացող մի ամպիկ:
Քամին քեզ կհասցնի կախարդական դյութիչ մի մեղեդի, որի հետ էլ կհասնեն շշնջոցով բառեր, կարծես թե բանաստեղծություն:
Դա իմ սրտի ձայնն է` փաթաթված հիշողության բարակ թելերով:
Հիշում եմ քո ամեն մի քայլը, հայացքը, ժպիտը, քո քայլերի հաճելի ձայնը:
Զգում եմ քո բույրը…
Կկոցում եմ աչքերս ու հաճույքով հիշում քո անմեղ հպումները ձեռքիս…
Մի անցած գնացած հունիս, իր տաք արևի ճառագայթներով քո ստվերը նկարեց շիկացած ասֆալտին ու նվիրեց ինձ…
Դու իմ ժպտացող նվերն էիր ճակատագրի կողմից:
Քո ժպտացող ներկայությունն ինձ համար երջանիկ ու զգացմունքներով լեցուն սիրտս էր…
… սառը և հաշվենկատ գլուխս խոնարհվում էր սրտիս առաջ, հիշողությանս առաջ…
… աչքերս խոնարհվում էին սիրելի մարդու ժպիտի առաջ…
Երջանի՞կ էի:
Չգիտե՛մ, չե՛մ հասկանում:
Հիմա իմ երջանկությունը` սփռված ինը քառակուսի մետր խուց-բնակարանովս մեկ, հատակի ամեն մի քառակուսի սանտիմետրի վրա սղոցում է հոգիս, ծակում է սիրտս, ստիպում գլուխս բարձրացնել ու նայել վեր, ավելի վեր ու …ճաղերի միջից նորից տեսնել սիրելի մարդու անգին ժպիտը:
Երջանի՞կ եմ:
Չգիտե՛մ, չե՛մ հասկանում:
Չտխրես առանց ինձ…Մենք երբեք չենք բաժանվի, քանի որ երբեք չենք պատկանել մեկմեկու, բայց եղել ենք միասին:
Ես երբեք չեմ ափսոսա այն վայրկյանները, երբ եղել եմ կողքիդ, կիսել քո արցունքների դաժան չափաբաժինը:
Ես քեզ երբեք չեմ մոռանա…»:
* * *
Տարեթիվ չկա, ամսաթիվ չկա: Միգուցե կիսատ է:
Կարծես թե կիսատ է:
Ի՞նչ է, Ազան (անձնագրով Ազգյուլը) սկսել է գրե՞լ: Չէ, ձեռագիրը նման չէ: Սա էլ կարծես նման է կնոջ ձեռագրի, բայց այնքան ուժ կա մեջը, այնքան ցավ, այնքան համաչափ են տառերը, որ նման չեն Ազայի ձեռագրին:
Եվ ի՞նչ գործ ունի «Խառատի տեղեկագրքի» մեջ:
Դռան ծխնիների աղիողորմ ճռնչոցը կտրեցին մտքերը:
- Քանի՞ անգամ ասացի, խնդրեցի, որ յուղես, դա՞ էլ պետք է ես անեմ: Հաց գնե՞լ ես:
- Գնել եմ, ինչո՞ւ ուշացար, ժամը ինն է արդեն:
- Հանձնարարություն ունեի, դե հո շեֆին մենակ չէի թողնի: Վաղը հաշվետվության օր է:
Շեֆի հետ շրջան ենք գնալու:
Ժպտաց: Գիտե, որ ունի գեղեցիկ ժպիտ ու երբեք առիթը բաց չի թողնում ժպտալու:
Հիշեց նամակի տողերը, կարծես թե այսպես էին … «խոնարհվում եմ սիրելի մարդու ժպիտի առաջ…»
Լուռ ընթրիքից հետո հարցրեց:
- Ինչո՞ւ ինքդ չես յուղում դռան….
- Ես, բա դա կնո՞ջ գործ է:
- Ինձ թվաց, թե վերցրել ես իմ գրքերից խառատի տեղեկագիրքը, որ…
- Ի՞նչ խառատ, ինչե՞ր ես խոսում:
* * *
Դռան թակոցը շատ նման էր բժշկից վախեցող երեխայի թակոցին:
Զգույշ, երկչոտ, համբերող` հուսալով, որ միգուցե տեղում չէ:
- Մտե՛ք:
Սենյակ մտավ մազերի ու դեմքի խնամքը բնությանը վստահած մի կին:
Եթե բժիշկը չիմանար նրա քսանհինգ տարիների մասին, նրան կդիմեր «տիկին»-ով:
- Նստիր, Ազա: Ինչքա՞ն պետք է տևի…ինչո՞ւ ես թողնում, որ քեզ օգտագործեն շպրտված լաթի կտորի նման, այն էլ ո՞ւմ, պապիկիդ տարիքի մի…
Գեղջկական միամտությամբ թոթվեց ուսերը:
- Մի՞թե ուրիշ տարբերակ ունեմ, մնացել եմ մենակ, գյուղ էլ վերադառնալ չեմ կարող: Անձնագիրս վերցրել է, փող չունեմ: Գիտեմ, որ ամբողջ անձնակազմը ինձնից զզվում է, բայց ի՞նչ կարող եմ: Ավագ քույրն ասաց, որ դրա նմանները շուտ չեն սատկում:
- Յոթանասուն տարեկան, լսի՛ր, մի՞թե իրոք ստացվում է այդ պապիկի մոտ:
Աղջկը կարմրեց: Ափերով փակեց դեմքը:
- Կարծես ծաղկուն տարիքում լինի: Դա ցերեկները, իսկ գիշերներն ինչ շնություն ասես, որ չի ստիպում ինձ անելու անկողնում: Մի՞թե դուք որպես նրան բուժող բժիշկ ոչինչ չեք կարողանում անել:
- Դե ինքդ գիտես` ում հայրն է, ձեզ էլ հեռու բարեկամ: Հիվանդանոցի քույրերից հրաժարվեց, ասաց, որ ունի իր սեփական աղախինը: Մի անգամ խիստ նկատողություն արեցի, այդ անատամը շշպռեց, թե` եթե Ազան չլինի, դու կգաս նրա տեղը: Քիչ է մնում` մարդ վերցնի ու մի այնպիսի բան սրսկի, որ…
- Կանե՞ս, բժիշկ ջան:
Աղջիկը ծնկեց ու գրկեց բժշկի ոտքերը:
- Հիմա՞ր ես, ինչ է, վեր կաց, նման բան մտքովդ չանցնի:
Աղերսող աչքերը բարձրացան վեր ու հանդիպեցին բժշկի աչքերին:
Աչքերից կաթում էին անարգանքի ու վիրավորանքի, անհոտ, անհամ արցունքները:
Բժիշկը հայացքը փախցրեց` վախենալով նրա աչքերում տեսնել կամ ավելի ճիշտ չտեսնել ինչ-որ բան: Վախեցավ` այնտեղ լուծվի անհետ ու հայտնվի այն…վերադարձի ճանապարհը փակող գծից այն կողմ:
- Այսօր կսրսկես սա՛, - մեկնեց թափանցիկ մի սրվակ:
- Սա անվնաս քնաբեր է, ուղղակի քիչ ուժեղ: Մի քիչ ռիսկը մեծ է, բայց ոչինչ: Մինչև առավոտ մեռածի նման կքնի:
Ես մեկ ժամից գնում եմ: Կդիմես հերթապահ բժիշկին, այսօր Վարդուհին է հերթապահում:
Հիվանդանոցից դուրս գալիս դռների մեջ տեսավ Ազային:
Ձայն չհանեց, լուռ փորձ արեց անցնել նրա կողքով ու դուրս գալ:
Ստացվեց, բայց մինչև մեքենային հասնելը ետևից լսում էր մանրաքայլերի հազիվ լսելի ձայնը:
Ամբողջ ճանապարհն անցան լուռ:
Տան դուռը բացելով ու առաջ թողելով Ազային` բղավեց:
- Մա՛մ, եկա՛, մենակ չեմ:
Այդ օրվանից սկսած Ազան արդեն առանց բժշկին ասելու՝ ավագ քրոջ աջակցությամբ այդ վավաշոտ ծերուկի հետույքին օրը երկու անգամ էր սրսկում:
Այդպես սկսվեց մտերմությունը, ընկերությունը, լուռ, մոր խանդոտ աչքերի խիստ հսկողության տակ ոչինչ չխոստացող սերը:
Ազան նրա մորից սովորեց հագնվել ժամանակին համահունչ, խնամել դեմքն ու մազերը:
Բժշկից էլ սովորեց մինչև առաջին խաչմերուկը մեքենա վարել, ու մի քանի անգամ արդեն ինքն էր քշել մեքենան լվանալու:
Նույնիսկ հումորի զգացումը զարգացավ այդ կարճ ժամանակամիջոցում:
Իսկ ժպիտը` տրված բնության կողմից, դարձավ ավելի արտահայտիչ:
…Սովորական մի օր էր, երբ մոտեցան շենքին:
- Դու հոգնած ես, բարձրացիր տուն, ես մեքենան տանեմ լվանալու: Հիշում եմ, որ պետք է լվանալ «բեզկոնտակտ», ինչպես մեր սերն է,- ժպտաց իրեն հատուկ ժպիտով ու կարծես այդ տաք, կանչող, մետաքսե ժպիտը վերածվեց երեկոյան երկնքի ու լուծվեց ինչ-որ տեղ՝ հեռու-հեռվում:
Գիշեր էր, երբ ավագ քրոջ զանգն արթնացրեց նրանց:
- Ծերուկը մահացավ, նախարարի տեղակալն այստեղ է, ինչ-որ դատարկ սրվակ է գտել, քեզ է պահանջում, շտապ արի:
Բնակարանի միջանցքում կիսամերկ կանգնած էին երկուսով ու նայում էին իրար:
Շարժվել չէր լինում:
Իր ժամանակը սպառած կարմիր լույս էր:
Նրանք չէին էլ շտապում:
Ո՞ւր շտապեին, բայց առաջ գնալն անհրաժեշտ էր, ու խթանիչը միջանցքում հայտնված մոր զարմացած ձայնն էր:
- Իսկ ի՞նչ կա անհանգստանալու, տարիքով մարդ էր, օղորմի…
* * *
Կեսօր էր… Բացարձակ սովորական մի կեսօր, որը ոչնչով չէր տարբերվում ո՛չ երեկվա, ո՛չ էլ անցած օրվա կեսօրերից:
Տարբերությունն այն էր, որ այդ մի քանի շաբաթվա ընթացքում մի քանի տարով մեծացավ, կարծես ծերացավ, բայց պրոբլեմները մնացին նույնը:
Ինչ-որ մի տեղ…
Ինչ-որ մի ժամանակ…
Ինչ-որ մեկն ասել է, որ կյանքում գոյություն ունի միայն երկու անհաջողություն` չհասնել քո երազանքին և հասնել քո երազանքին:
- Վեց տարի…
Դատավորի փայտե մուրճն ազդարարեց կապույտ ծխով խարույկի վրա այրվող սխալների վերջաբանը:
Հայացք…
Ժպիտ…
Սեփական ցավերի խաչի վրա խաչված մարմին…
Կապույտ ապակյա աչքերի անհույս թափառում դահլիճով մեկ…
Բուժքույր Վարդուհու ձեռքերի վրա ընկնող, ցավերից կարճ ժամանակում սմքած մոր մարմին…
Քար, սպասողական լռության մեջ վստահ ու բարձր ձայն:
- Ես կգամ քեզ մոտ, ես քեզ մենակ չեմ թողնի, ոչինչ, ոչինչ չի եղել, դու հավատո՞ւմ ես ինձ…
Բնությունը տվել է ապրելու հնարավորություն:
Ապրելու, այլ ոչ թե գոյություն պահպանելու:
Շնչելու, այլ ոչ թե ներշնչելու ու արտաշնչելու:
Զգալու, այլ ոչ թե թեթև մտահոգվելու:
… Եվ բացարձակ նշանակություն չունի, թե որտե՞ղ, ի՞նչ պայմաններում:
Կարևորը, թե ո՞ւմ հետ…
* * *
- Ի՞նչ խառատ, ինչեր ես խոսում:
- Սա ի՞նչ է, կարո՞ղ ես բացատրել: Չնայած պարզ է: Արդեն քանի օր է կարդալու պատրվակով գիշերները գրքերի մեջ ահա թե ինչ ես ման գալիս:
- Տուր ինձ նամակս, խնդրում եմ:
- Անտուն-անտեր փողոցներն ընկած թափառում էիր, բերեցի տուն, աշխատանքով ապահովեցի…հիմա եմ հասկանում քո բեզկոնտակտ վերաբերմունքը, պարզվում է, որ մի սովորական լիրբ ես:
- Դա ինձ հասցեագրված նամակի առաջին էջն է, որ հապշտապ քեզնից թաքցրել էի գրքերից մեկի մեջ ու չէի կարողանում գտնել, խնդրում եմ, տուր, ինչ ուզես կանեմ, երդվում եմ:
- Ի՞նչ ուզեմ…ուրեմն այն մի քանի անգամը որ իբր գործուղում ես եղել, գնացել ես սրա հեղինակի մոտ…ճաղերի ետևում ապրող այդ հանցագործի…
- Դու ոչինչ չգիտես, ոչինչ:
Կինն արագ սկսեց վրայից հանել ու հատակին գցել շորերը:
- Տո՛ւր ինձ այդ թերթիկը: Վերցրո՛ւ ինձ, դե վերցրո՛ւ, դա՛ է քո ուզածը, վերցրո՛ւ…
* * *
Գիշեր էր:
Սառը աստիճանների վրա մուտքի աղոտ լույսի տակ հեծկլտալով կարդում էր նամակի շարունակությունը գրված մի մարդու մատներով, որոնք բազմաթիվ կյանքեր էին փրկել, այդ թվում և նրա կյանքը:
… «Վերջին անգամ երբ եկել էիր այցելության, ես ապակե պատի ետևից քո աչքերում տեսա արցունքի կաթիլներ, լաց չլինես: Գիտե՞ս` ինչ մտքովս անցավ այդ պահին, ուզում էի լինել քո արցունքը, որ քո փոքրիկ ձեռքով ինձ մաքրես, ու ես տարածվեմ դեմքովդ մեկ, աչքերիդ, շուրթերիդ, այտերիդ: Հետո մտածեցի, որ անպայման կհայտնվեմ քո երազում, որ կարողանամ քեզ թաքցնեմ աստղերի սառը լույսից:
Երբ դուրս գամ այստեղից, քո քնած ժամանակ անպայման կլինեմ արթուն ու քո համար կնկարեմ արևի ամառային տաք ճառագայթներ, կստիպեմ կիսաքնած ծառերին քո համար իրենց տերևների շարժով երգելու քնարական երգեր:
Իմ շնչից շիկացած օդը կգրկի քեզ, այնպես, ինչպես ես էի ցանկանում ամեն անգամ, երբ քեզ տեսնում էի:
Ես կվերածնվեմ ամեն մի նոր օրվա հետ` գրկելով ուսերդ, մատներս քսելով այտերիդ…
Ինչքա՜ն եմ ես տանջվել քո համար, իմ «բեզկոնտակտ» սեր…
Այն, ինչ ես եմ գրում, գրում եմ սրտիս կողմից, անջատած գիտակցությունս:
Երևի ես նման եմ այն մարդկանց, որոնք չեն բավարարվում սովորական հանքային ջրով և խմում են շամպայն` առանց վախենալու ռիսկի գործոնից:
Ամեն մեկն ընտրում է իր շարունակությունը: Իմն էլ սա էր…
Շատ եմ խնդրում, մտածիր, մի՞թե վատ կլինի, որ կարողանաս անտեսել գիտակցությունդ ու ճանապարհ տաս սրտիդ:
Մի՞թե ապրում ենք միայն նրա համար, որ անընդհատ հաշվենք, հաշվարկենք, անպայման թղթի վրա գրենք:
Մտածիր, թե ի՞նչ ես ուզում հիմա, այս պահին, երբ կարդում ես տողերս… Միայն խնդրում եմ` ժպտա, դու այնքան լավ ես ժպտում:
ժպտում ես հատուկ՝ սիրելի մարդու ժպիտով…»:
Վերջաբան
Սիրտս սկսեց ծակծկել, ինչու՞ ես ուշանում, չէ՞ որ վաղուց վերջացել է աշխատանքդ:
Հիմա ես անում եմ այնպես, ինչպես դու ես սովորեցրել, սրտիս պահանջով:
Հիմա իրոք ապրելը հեշտ է, հաճելի, ու ոչ մեկին դա չի խանգարում:
Ուշանո՞ւմ ես:
- Ես կգամ քեզ մոտ, ես քեզ մենակ չեմ թողնի, դու հավատո՞ւմ ես ինձ…
