Երբ նայում ես եվրոպական երկրների ուժեղագույն ֆուտբոլային ակումբների պատմությունը՝ նրանք հիմնականում ստեղծվել են 19-րդ դարի վերջին կամ 20-րդ դարի սկզբին, և դա իրենց մոտ հպարտությամբ ընդգծվում և գովազդվում է: Իսկ ե՞րբ են ստեղծվել մեր առաջին ֆուտբոլային ակումբները: Հայտնի է, որ Օսմանյան կայսրությունում հայկական, հունական և թուրքական թիմերը կազմավորվել են 20-րդ դարասկզբին, սկզբում Պոլսում և Իզմիրում, իսկ հետո՝ այլ խոշոր քաղաքներում: Հայկական առաջին ֆուտբոլային ակումբներն էին. «Բալթա-Լիման», «Արաքս», «Տորք», «Հայաստան», «Վասպուրական», «Կիլիկիա», «Արարատ», «Համազասպ», և այլն:
Պատմությունը վկայում է, որ անդրանիկ պաշտոնական խաղը հայկական ու թուրքական թիմերի միջև տեղի է ունեցել 1906 թվականի ամռանը: Պոլսի «Բալթա-Լիման» թիմը այդ խաղում 5:0 հաշվով հաղթում է «Գալաթասարայ»-ին: 1908-ին «Բալթա-Լիման»-ը վերակազմավորվեց երկու առանձին թիմերի՝ «Արաքս» և «Տորք»: Հետագայում «Արաքս»-ը դարձավ լավագույն հայկական թիմը, որն իր մարզումներն անցկացնում էր Պոլսի Շիշլի թաղամասի «Ազատության բլուր»-ում: Թիմը մեծ համբավ ուներ ու հաճախակի էր երկրպագուներին ուրախացնում իր հաղթանակներով: Նշենք նաև, որ հայկական ակումբները կազմակերպված կառույցներ էին հանդիսանում և ունեին ակումբային հստակ կանոնակարգ: Օրինակ, նրանք մեծ կարևորություն էին տալիս ֆուտբոլիստների հանդերձանքին, և բոլոր թիմերի խաղացողները պարտադիր պետք է ունենային իրենց ակումբների տարբերանշանով միատեսակ և համարակալված մարզահագուստներ:
Հիմա տեսնում ենք, որ թուրքական առաջատար թիմերը հստակ ֆիքսել են իրենց հիմնադրման տարեթվերը. «Գալաթասարայ»՝ 1905, «Ֆեներբախչե»՝ 1907, «Բեշիկթաշ»՝ 1903, իսկ մենք՝ այդ ամենը մատնել ենք մոռացության: Ավելի ճիշտ չէ արդյո՞ք Հայաստանում նոր ակումբ ստեղծելու փոխարեն (օրինակ՝ «Ալաշկերտ»), ուղղակի վերցնել 20-րդ դարասկզբի որևիցե հայկական ֆուտբոլային ակումբի անունը և դրա հետ նաև՝ հիմնադրման տարեթիվը, ինչպես թուրքերն են արել: Կարծում եմ, կարելի է մտածել այդ ուղղությամբ. օրինակ, «Արաքս»՝ 1908, «Տորք»՝ 1908, կամ մեկ այլ:
«Արաքս»՝ 1908:
«Վասպուրական»՝ 1914
«Պէրպէրեան» վարժարանի ֆուտբոլային թիմը:
«Անատոլիա» քոլեջի «Շավարշյան» հայկական ակումբի ֆուտբոլային թիմը (1910):
