Աշխարհի ամենահին ըմպելիքը` թեյը, խորհրդանշում է իմաստություն, հարմարավետություն և ընտանեկան ջերմություն:
Թեյը առաջին անգամ հայտնվեց Չինաստանում, IV դարում, որպես դեղաբույս: 200 տարի հետո չինացիները գտան, որ նրանից կարելի է ըմպելիք պատրաստել: Իսկ հազար տարի անց թեյով հրապուրվեցին նաեւ եվրոպացիները:
Թեյը` որպես բույս, պատկանում է կամելիաների դասին: Թեյի ընտանիքը կապված է բուսական 2 խմբի հետ` թեյ չինական, որը հավերժ կանաչ, 3մ բարձրությամբ թուփ է, և թեյ ասսամական, որը հայտնաբերվեց 1826-ին անգլիացիների կողմից Հնդկաստանի հյուսիսում` Ասսամում: Սա հավերժ կանաչ ծառ է համարվում, որովհետև բարձրությունը կազմում է 10-15մ: Այս 2 տեսակ թեյերի խաչասերումից առաջացել է Ցեյլոնական ծառը:
Հնուց ի վեր թեյով բուժում են մի շարք հիվանդություններ՝ ատամնացավ, աչքի հիվանդություններ, այրվածքներ, մրսածության հիվանդություններ, փսխումները, լնդախտ, գեղձախտ: Ճապոնացի գիտնականները գտնում են, որ թեյը կարող է դեղամիջոց լինել նաեւ ճառագայթային եւ քաղցկեղային հիվանդությունների դեմ:
Թեյը որպես ըմպելիք տարածվում էր բավականին դանդաղ: 1820 թվականին Եվրոպայում եւ Ամերիկայում խմելու համար գործածվել է 100 հազար փութ թեյ:
Հոգնածությունը վերացնող եւ քաղցի զգացումը որոշ չափով կոտրող թեյը վաղուց է հրապուրել զինվորականներին: Անգլիական բանակում թեյի օրական նորման 25 գրամ է:
Թեյը առաջինն իրենց հայրենիք տարան պորտուգալացիները` 1517 թվականին, այնուհետեւ հոլանդացիները` 1610 թվականին: Ռուսաստանում թեյի առաջին բաժակը վայելեցին 1638 թվականին, երբ Միխայիլ ցարին Մոնղոլիայից նվեր բերեցին 4 փութ թեյ: Մոսկվայի արտակարգ և լիազոր դեսպան Վասիլի Ստարկովն ինքը հանդիսավոր կերպով Միխայիլ Ֆյոդորովին հանձնեց «թանկարժեք նվեր» թեյը` Ալթին-խանի կողմից: Պետք է ասել, որ թեյը շատ թանկ արժեր, բայց չնայած այս հանգամանքին`այն շատ երկրպագուներ ուներ: Օրինակ՝ Ռուսաստանի հյուսիսում թեյը տոնից տոն էին վայելում, իսկ նրանք, ովքեր տանը ինքնաեռ ունեին, համարվում էին հարուստներ: Անգլիայում թեյ խմելու պատմությունը սկսվել է 1664 թվականից, այն բանից հետո, երբ Արեւելա-հնդկական ընկերության վաճառականները Կառլոս II թագավորին 2 ֆունտ թեյ տվեցին: Վրաստանում թեյը հայտնվեց 1770 թվականին, երբ Եկատերինա II-ը Իրակլի թագավորին նվիրեց ինքնաեռ եւ թեյի սպասք:
Սկզբում թեյաբուծության գաղտնիքները գիտեին միայն չինացիները: Մոտավորապես IX դարում այն յուրացրին ճապոնացիները: 1824 թվականին հոլանդացիները թեյ են աճեցնում Ճավա կղզում: 1834 թվականից սկսում են թեյ մշակել Հնդկաստանում, իսկ 1842 թվականից` Ցեյլոնում: 1900 թվականին Փարիզի միջազգային ցուցահանդեսում ռուսական թեյի արդյունաբերական արտադրության պիոներ Կ. Պոպովը ոսկե մեդալ ստացավ իր աճեցրած կովկասյան թեյի համար:
Մեր օրերում թեյը աշխարհում ամենատարածված եւ սիրված ըմպելիքներից մեկն է:
