Tert.am-ը գրում է.
Կենտրոնական բանկի նախկին նախագահ Բագրատ Ասատրյանը մենաշնորհների, կոռուպցիայի դեմ պայքարում կառավարության քաղաքական կամքը չի տեսնում: «Ըստ էության՝ իրենք ասում են, որ մենք կտրում ենք այն ծառը, որի վերևի ճյուղի վրա նստած ենք։ Իհարկե, դա անհնար է»,- Tert.am-ի հետ հարցազրույցում ասաց նա։ «Ես որևէ մեկի ազնվությունը կասկածի տակ չեմ դնում, սակայն ակնհայտ է, որ հնարավորություններ չկան: Ըստ էության՝ իրենք ասում են...»։
-Վերջին ԱԺ նստաշրջանին, երբ քննարկվում էր 2015 թվականի բյուջեի կատարողականը, պատգամավորները շատ անհանգստացնող համարեցին ՀՀ արտաքին պարտքը, որը մոտենում է ՀՆԱ-ի 50 տոկոսին։ Տեսնո՞ւմ եք այդ հարցում վտանգ:
-Վտանգ չէի համարի, սակայն անհանգստությունը կկիսեի: Պարտքը մոտենում է այն սահմանին, որն օրենքով նախանշված է, սակայն այլ երկրների հետ համեմատ արտաքին պարտքը շատ մեծ չէ: Անհանգստությունը տեղին է և պայմանավորված է այն պատճառով, որ տնտեսությունը չի զարգանում, այդ պարտքի սպասարկման հնարավորությունները ոչ թե ավելանում են, այլ անգամ սղվում են: ՀՆԱ-ի ցուցանիշով մենք անցած տարի նախորդ տարվա համեմատ անկում ենք ունեցել:
-Ըստ ձեզ, դրա պատճառը նաև այն է, որ վարկերը ոչ արդյունավե՞տ են ուղղորդվում:
-Միանշանակ, որովհետև այդ վարկերի նպատակը տնտեսության աշխուժացումն է, զարգացում ապահովելն է, մինչդեռ մենք դրան ականատես չենք: Մենք չենք կարող առանց պարտքի աշխատել, սակայն այդ միջոցները պետք է հնարավորինս ավելի արդյունավետ ծախսել, և այդ երկրորդ մասի հետ մենք խնդիրներ ունենք, քանի որ այդ միջոցները շատ ժամանակ անարդյունավետ են ծախսվում: Օրինակ՝ Հյուսիս-Հարավ ճանապարհի կառուցման համար հսկայական միջոցներ են ներդրվել, և մի պահ բացեցին այն, իսկ հիմա էլ ճանապարհը չի գործում, նմանատիպ բազմաթիվ օրինակներ կան: Բացի այդ՝ արտաքին ներդրումների էական կրճատումը ուղեկցվեց նաև մասնավոր տրանսֆերտների ծավալի կրճատմամբ:
-Ներդրումների նվազման պատճառն ի՞նչն եք համարում. կառավարությունը ներդրումների ավելացման ռազմավարություն է մշակում, տարբեր ծրագրեր են իրականացնում։ Այդ ծրագրերը, ըստ Ձեզ, արդյունք չե՞ն տալիս, թե պարզապես ճիշտ ծրագրեր չեն իրականացվում:
-Պատճառները բազմաթիվ են։ Առաջին պատճառը Հայաստանի Հանրապետություն՝ իբրև այդպիսին բնութագիրն է, Հայաստանը հայտնի է իբրև կոռումպացված, մենաշնորհները մի խումբ մարդկանց տնօրինությանը տրված տնտեսություն, իսկ ներդրողը ոտք չի դնի այնտեղ, որտեղ իր միջոցները վտանգվելու են: Երկիրը ուղղակիորեն կանգնած է համակարգային փոփոխությունների անհրաժեշտության առաջ:
-Վարչապետը հանդես եկավ կոռուպցիայի, մենաշնորհների դեմ պայքարի, ավելի արդյունավետ կառավարման համակարգ ստեղծելու վերաբերյալ հայտարարությամբ: Ինչպե՞ս եք գնահատում այդ հայտարարությանը հետևած քայլերը, տեսնո՞ւմ եք քաղաքական կամք այդ հայտարարություններում:
-Ես չեմ տեսնում քաղաքական կամք: Մի բան է հայտարարելը, ուրիշ բան է գործնականում ընկալել այս խնդիրը և համարժեք վճիռներ կայացնել, ինչը ես չեմ տեսնում: Թեև անհրաժեշտ քայլեր արվում են, սակայն դրանք բավարար չեն այս խնդրի կարգավորելու համար: Այս խնդիրը կարգավորելու առաջնային քայլը պետք է լինի քաղաքական համակարգի փոփոխությունը, իսկ քաղաքական դաշտը կոռումպացված է, ոչ մրցակցային է: Կոռուպցիայի դրսևորում է նաև օրենքները ինչ-որ մի շահի համար ոտնահարելը, տվյալ շահը ակնհայտ է՝ իշխանության վերարտադրությունն է: Օրինակ՝ խորհրդարանը 80-90 տոկոսով չի համապատասխանում մեր Սահմանադրությանը, խորհրդարանում երգիչ-երգչուհիներից, բժիշկներից սկսած մինչև բիզնեսմեններ՝ նստած են:
-Այսինքն՝ գտնում եք, որ իրենք իրենց դեմ չե՞ն պայքարի:
-Ո՛չ, եթե նման քայլ անեին, մենք բոլորս կտեսնեինք: Առաջին քայլը այդտեղ քաղաքական դաշտից դուրս բերելն է այն մարդկանց, ովքեր սահմանված կարգով չէին կարող լինել այնտեղ, հաջորդը՝ գործադիր իշխանության խնդիրն է, բիզնեսի և իշխանության սերտաճումը դա խիստ վտանգավոր երևույթ է: Ոչ մի քայլ այդ ուղղությամբ չեն արել։
-Ապրիլյան պատերազմը, հասարակության դժգոհությունն էլ ոչինչ չփոխե՞լ:
-Ակնհայտ է, որ ոչինչ չի փոխել, որովհետև արդեն երեք ամիս է անցել, և ոչինչ չենք տեսնում: Ապրիլյան ճգնաժամը ցույց տվեց, որ մեր կառավարման համակարգը սնանկ է: Տեսանելի է, որ ճեղքեր կան ամբողջ կառավարման համակարգում, և նաև ռազմական համակարգում:
-Իսկ մեքենաների կրճատումը, փոխնախարարների կրճատո՞ւմը։
-Նախ մեքենաների թիվը որևէ խելամտության շրջանակներից անցել է: Այդ սպասարկող ավտոմեքենաների խնդիրը կոռուպցիայի լավագույն օրինակներից մեկն է։ Մեկը վերևում նստած որոշում է, թե այս բարիքն ում է բաժանելու, ինչ-որ ծառայության համար: Ես կողմնակից եմ եղել, որ բարձրաստիճան պաշտոնյան բարձր վարձատրվի, սակայն ես դեմ եմ եղել թաքնված բնույթի վարձատրության: Բարձր պաշտոնյաների ունեցվածքն արդեն դարձել է կյանքի նորմ, և մեկ օրում այս հարցը չի լուծվում, պետք է դնել հարց, թե որ պաշտոնյան որքան հարկ է վճարում, եթե այդ հարցը դրվի, ես կհավատամ, որ նրանք լուրջ բան են անելու:
-Մեծ արձագանք ստացավ Արծվիկ Մինասյանի հայտարարությունը, որ հնարավոր է շաքարավազի ներկրման ոլորտում օրենքով մենաշնորհ տրվի։ Ի՞նչ է դա նշանակում, չեն կարողանում պայքարել և օրինական դա՞շտ են բերում:
-Ես դժվարանում եմ մեկնաբանել, դա ուղակի ինձ համար անհասկանալի է: Որևէ ապրանքի ներմուծումը ամենապարզունակ մենաշնորհն է: Մենաշնորհացումը զարգացման հնարավորություններից զրկել է, և եթե այստեղ իշխանությունը զիջողական դիրք է ընդունում, ուրեմն սա ահազանգ է բոլորին, որ կարող է շարունակական լինել: Եթե շաքար ներմուծման մենաշնորհը օրենքով արձանագրում են, ինչո՞ւ ալյուրինը չպետք է ֆիքսվի:
-Թե՛ նախկին վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, թե՛ ներկայիս վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը հայտարարել են, որ պայքարելու են մենաշնորհների դեմ։ Կարծում եք՝ նրանք ցանկանում են, բայց հնարավորությունները չե՞ն բավարարում, իրավիճա՞կը թույլ չի տալիս։
-Ես որևէ մեկի ազնվությունը կասկածի տակ չեմ դնում, սակայն ակնհայտ է, որ հնարավորություններ չկան: Ըստ էության՝ իրենք ասում են, որ մենք կտրում ենք այն ծառը, որի վերևի ճյուղի վրա նստած ենք։ Իհարկե, դա անհնար է, քանի որ կկործանվես և կքայքայես համակարգը, որը կտրականապես դեմ է այս փոփոխություններին: Եթե կողմ լիներ, ապա հայտնի է, թե ինչ վճիռներ կկայացնեին, գոնե մի անգամ օրինական ընտրություններ թույլ կտային անցկացվեր: Մի անգամ կդնեին պահանջ, որ բիզնես ունեցողները իրավունք չունեն խորհրդարանում լինելու: Անընդհատ շաքարավազի ոլորտն է շրջանառվում, այդ մարդն էլ միամտաբար ասում է, որ ինքը բիզնեսի հետ կապ չունի. այսինքն, եթե կեղծիքով եք սկսելու, ապա ոչինչ չի ստացվի: Չեմ հավատում ոչ թե խոսքերին, այլ հնարավորություններին, իհարկե անհատները չունեն այդպիսի հնարավորություն, որովհետև խնդիրը համակարգային է: Այսպիսի գլոբալ խնդիր լուծելու համար պետք է որոշակի քաղաքական ուժ, այդ կուսակցությունը ինքը այդպիսինն է, ինչպե՞ս կարող է ինքն իր դեմ պայքարել: Բացի այդ, իշխանության վերարտադրության մարմաջը հիվանդագին աստիճանի է հասած և թույլ էլ չի տա, որ ձևավորվի որևէ ուժ, որ իր դիրքորոշումն անցկացնի:
