Հայաստանում նկատելի է մի բան, որը կարողանում ես տեսնել միայն օտարերկրացիների հետ շփվելուց հետո: Զարմանալի է, բայց օտարերկրացիները, որպես կանոն, սիրահարված են հեռանում Հայաստանից, նրանցից շատերը պատրաստ են նունիսկ մշտական կամ երկարատև բնակվել և աշխատել Հայաստանում` չնայած առկա հիմնախնդիրներին: Մյուս կողմից այլ է պատկերը հայաստանցիների զգալի մասի դեպքում`hամատարած դժգոհություն ամեն ինչից, ամեն մեկից, ու ամենուր` քաղաքականություն, սերիալներ, ռեստորանի մենյու, պարսիկներ, տաքսիստներ, լրատվամիջոցներ, օլիգարխներ: Բոլորը դժգոհ են բոլորից` homo homini lupos est-ի նման, կամ հին անեկդոտի նման` երբ նույիսկ լավ վիճակը “լացելու նոր ձև ա”:
Իհարկե դժգոհությունը նորմալ ռեակցիա է, երբ միջավայրը, որտեղ մարդը գոյություն ունի չի համապատասխանում նրա սպասումներին: Բայց աննորալ է, երբ մարդն է ստեղծում իր միջավայրը ու դժգոհում է սեփական ուժերով ստեղծված միջավայրի անկատարությունից:
Կարդում էի էլէկտրոնային մամուլի կոմենտներից մեկը: “Ոնց եմ զզվում էս երկրից…” գրել էր ամերիկաբնակ մի նախկին հայաստանցի: Ինտերնետը ազատ տարածք է, ամեն ոք կարող է զզվել ամեն ինչից, բայց ցավալի է, երբ այս կոմենտը ստանում է like-եր: Ոչ, լայքողները թուրքեր կամ ազերիներ չեն, այն` հայաստանցիներ: Նրանք էլ մեզ նման բալիկ է եղել Մեզ պես պուճուրիկ, ժիր ու սիրունիկ Բռնել թիթեռներ, սիրել ծաղիկներ… բայց արի ու տես, մեծացել են ու սկսել են զզվել “էս երկրից”: ԶԶՎԵԼ…
“Էս երկիրը երկիր չի” պարադիգման մխրճվել է բնակչության մի ստվար զանգվածի գիտակցության մեջ ու դարձել է ունիվերսալ պատասխան բոլոր հարցերին ու մարտահրավերներին: Այն ունիվերսալությունը զարմանալիորեն կենսունակ է և նույնիսկ կարելի է համեմատել “Աստծո կամքով է” դոգմայի հետ: Օրինակ.
Վարորդների համար փողոցային խցանումների դեպքում` “էս երկիրը երկիր չի”:
Դասատուն երեխային ցածր գնահատական է նշանակել`” Էս երկիրը երկիր չի”:
Աղջիկը 26 տարեկան է ու չի ամուսնացել` էս երկիրը երկիր չի:
Փողոցում երկու հարբած իրար հայհոյում են`-էս երկիրը երկիր չի:
Մի սրիկա տատիկի է բռնաբարել` էս երկիրը երկիր չի:
Ընտրություններ արդյունքները չեն գոհացնում`-էս երկիրը երկիր չի:
“Էս երկիրը երկիր չի” արտահայտությունը վերաբերվում է ոչ թե այն ֆիզիկական տարածությանը, որտեղ ապրում ենք մենք, այլ այն սոցիալական միջավայրին, որի մասն ենք կազմում բոլորս: Երկիրը մենք ենք, հետևաբար ”մենք” մենք չենք: ”Էս երկիրը երկիր չի” պարադիգմայով մարդը իրեն առանձնացնում է մյուսներից: Դրանով մարդը վերածվում է կողքից գնահատական տվողի, հետևաբար վեր է գնահատվող երևույթից, քանի որ արդեն իրեն “հասանելի” է իրականությունը: Մեզ համար “էս երկիրը երկիր չի” պատասխանը ամենահարմարն է, քանի որ դա իրավիճակի սեփական պատասխանատվությունը նետում է վերացական “երկրի” վրա: Այդ ամենից հետո տպավորություն է ստեղծվում, որ “երկիրը” այնքան էլ լավ բան չի: Որպես կանոն արդյունքում սկսվում է իդեալականացվել այն ամենը ինչը կապված չէ“երկրի” հետ` “Արտասահմանը”: Ստեղծվում է հետաքրքիր, բայց վտանգավոր երևույթ. Ամեն մի բացասականը բնակչության զգալի մասի կողմից ընկալվում է որպես “օրինաչափ” քանի որ “էս երկիրը երկիր չի”, իսկ արտասահմանում առկա բացասական երևույթները դիտարկվում են որպես պատահական բացառություններ.
Այն ամերիկաբնակ նախկին հայաստանցին, ով ունի բարձրագույն սովետական կրթություն, ապրում է Յուտայի ինչ-որ փախած ու պուճուրիկ քաղաքում, օրվա հացը վաստակում է փողոցում հոթ դոգ վաճառելով, զզվում է ամբողջ հոգով ու սրտով “էս երկրից”: Նա կոմենտներ է գրում “ինտերնետներում” լատինատառ հայերենով ու ուզում է, որ բոլորը իմանան, թե ինչքան բռնապետական, անօրինական, կեղտոտ ու զզվելի երկիր է Հայաստանը: Միգուցե ենթագիտակցաբար ուզում է արդարացել ինքն իրեն, բայց “ստորացնելով” երկիրը չի ինքը չի հայտնվում վերևում, այլ ինքն էլ ստորանում է: Երևի մի օր նրան կմոտենա մի ամերիկացի և իմիջիայլոց կհարցնի.
“Where are you from?, bro…”,
“From Armenia, sir”,
“AAAAa, I know, this is very nice place…” ,
“Noo, Noo ինչ nice, that is very զզվելի , I love America, I love Obama…”
Հարգելի ժողովուրդ, եթե մի օր հայտնվեք Յուտա նահանգում, մի գնեք հոթ դոգ փողոցից, ախր դա ԶԶՎԵԼԻ է...’;
