Newmag.am-ը գրում է.
Նեոլիթյան ժամանակաշրջանից բնակելի ու 1700 մետր քարտեզագրված խորություն ունեցող քարանձավը գտնվում է Արենի գյուղից 3 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք` թեքության վրա: Քարանձավի եզակի ու դեռևս միակ մուտքը այս 5-մետրանոց նեղլիկ անցքն է, որն անցնելուց հետո հայտնվում ենք փոքրիկ սրահում: Հետո ճանապարհը բաժանվում է մի քանի թունելների: Ճիշտ ճանապարհը գծանշված է թելով, ու հենց բարակ թելն է տանում ճիշտ ուղղությամբ: Տեղացիներն ասում են, որ այստեղ բազմաթիվ են ճակատագրական թունելները: Օրինակ` եթե այս մեկով փորձեք անցնել, չեք էլ նկատի, թե ինչպես կգահավիժեք մի քանի հարյուր մետր ներքև… անդունդ: Անցյալ դարի 70-ականների սկզբին հայտնաբերված քարանձավը ամբողջությամբ հետազոտված չէ, լուրջ պեղումներ այստեղ չեն արվել: Սակայն հենց այս քարայրում հայտնաբերվել են ոչ միայն 9-րդ դարի գտածոներ, այլև քարեդարյան ոսկորներ, քարե գործիքներ:
Ոչ ոք կարծես չի ցանկանում կամ չի ուզում խոսել մշակութային շերտերի մասին, ինչը կարևոր է: Համեմատաբար մեծ սրահներում պտտվելուց հետո պարզ է դառնում անտեսված իրականությունը: Քարանձավի ամբողջ տարածքը անկանոն ու կոպիտ փորված է: Ամենուր թափթփված են ոսկորներ: Ահռելի քանակությամբ մնացորդներ կան, ամենուրեք փոսեր են արված: Պատերի վրա բազմաթիվ են կիսով չափ այրված մոմերն ու խարույկ վառելու համար նախատեսված փայտերը: Պարզ է, որ քարանձավը փորողները ոչ գիտնականներ են եղել, ոչ էլ մասնագետներ:
Քարանձավի խորքը հասնելու ու չղջիկներին տեսնելու համար սեփական փորձով ընտրում ենք ամենադժվարանցանելի ու բարդ ճանապարհը: Այս ուղին գրեթե հետազոտված չէ ու գրեթե անանցանելի է: Բայց հարկավոր է ամեն ճեղք ստուգել՝ չղջիկների գաղութը հայտնաբերելու համար: Մեզ հաջողվում է անգամ հայտնաբերել այն սրահը, որի առաստաղից կենդանիները կախվում են ամռանը: Թռչնամուկն այս վայրը պատահաբար չի ընտրել: Սա քարանձավից դուրս թռչելու ամենահարմար անցքն է: Ու հենց այստեղից են փոքրիկ գիշատիչները դուրս գալիս որսի ու ոչնչացնում հազարավոր վնասատուներ: Մի փոքր խորանալուց հետո տեսնում ենք առաջին չղջիկին: Սա նշանակում է, որ ճիշտ ուղղության վրա ենք: Սակայն քիչ չեն դեպքերը, որ այսպես ասած կեղծ պահակներն են կախված գլխիվայր՝ գաղութի գտնվելու վայրը թաքցնելու և անկոչ հյուրերին մոլորեցնելու համար: Ուզած- չուզած պետք է գնալ հենց այդ մեկ չղջիկի հետագծով. գուցե բախտը մեզ ժպտա, ու գտնենք կենդանիներին: Սակայն պետք չէ մոռանալ անվտանգության մասին. ամենատհաճ բանը չուսումնասիրված քարանձավում մոլորվելն է:
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ
