Մի քանի ամիս առաջ ես կյանքի սարսափելի փուլի միջով անցա. հայրս մահացավ, նա քաղցկեղ ուներ:
Մեր հասարակությունում ընդունված չէ չափազանց երկար ողբալ հարազատի կորուստը, որովհետև պետք է աշխատել: Բացի դրանից, մի ամբողջ թղթապանակ տարատեսակ փաստաթղթեր է պետք հավաքել ու իրազեկել տարատեսակ գերատեսչություններին կատարվածի մասին: Երբ ես վերջացրեցի այդ ամենը, որոշեցի հավաքել հորս բնակարանում կուտակված բոլոր այն իրերը, որոնք արդեն անպիտան էին:
Դա շատ անշնորհակալ գործ է:
Երբ ես փորփրում էի այդ սարերը, քիչ էր մնում խեղդվեի արցունքներից, որովհետև յուրաքանչյուր իր կապված էր ինչ-որ կոնկրետ հիշողության հետ: Ինձ մեծ աշխատանք էր սպասվում:
Պահանջվեցին շաբաթներ, որպեսզի ես ձերբազատվեմ այն ամենից, ինչ կուտակվել էր իմ միայնակ հոր բնակարանում: Ինչ-որ բան պետք էր վաճառել, ինչ-որ բաներ ես նվիրեցի, ինչ-որ բաներ էլ թափեցի: Սպասքով, շորերով, կահույքով, գրասենյակային պարագաներով ու բազմաթիվ այլ մանր-մունր բաներով լցված տասնյակ տուփեր ու արկղեր…
Ըստ էության, ես դեն նետեցի այն ամենը, ինչ նա կուտակել էր տասնամյակների ընթացքում:
Այդ ամենը ձեռք բերելու համար հայրս ժամանակին ահագին գումար, ժամանակ ու ջանքեր է ծախսել: Իսկ տարիներ անց ես ստիպված էի դրանցից ձերբազատվել: Մենք ապականում ենք մոլորակը, պատրաստ ենք ոչինչ չթողնել գալիք սերունդների համար, ու այս ամենը միայն նրա համար, որ գնենք նորանոր իրեր, որոնց մեծամասնությունը մենք հազարից մեկ ենք օգտագործելու, իսկ որոշ դեպքերում էլ՝ երբեք, որովհետև մոռանում ենք դրանց մասին անմիջապես գնելուց հետո:
Այս պատմությունը սթափեցրեց ինձ, ու ես որոշեցի մի փորձարկում անել՝ չգնել ոչ մի նոր իր 200 օր շարունակ:
Ինչպես և շատ այլ մարդիկ, ովքեր կայուն եկամուտ ունեն, ես երբեք չեմ հանդիսացել կարգապահ սպառող, ու ինչպես բոլորը, այնպես էլ ես, գնում էի իրեր, որոնք կարող էի թույլ տալ հաճախ զուտ միայն նրա համար, որ կարող էի դա թույլ տալ ինձ: Ուստի ինձ հետաքրքիր էր, թե արդյո՞ք կկարողանամ 200 օր չօգտվել առևտրի կենտրոններից:
Ու ինձ մոտ ստացվեց: Եթե չհաշվենք սննդամթերքը, դեղերն ու հիմնական հիգիենայի պարագաները, ապա ես խանութներից ոչինչ չէի գնում: Այն ամենն, ինչ ինձ պետք էր, ես կամ ընկերներիցս էի ժամանակավորապես վերցնում, կամ էլ հայտարարությունների կայքերից էի վերցնում:
Դա զարմանալի փորձ էր, ու ահա 7 դասեր, որոնք ես քաղեցի իմ այդ գիտափորձից:
1. Աշխարհում առանց այն էլ չափազանց շատ իրեր կան
Մինչ ես իրացնում էի հորիցս մնացած իրերը, բազմաթիվ բարեգործական խանութներ այցելեցի ու հայտարարությունների կայքերի օգնությանը դիմեցի: Անգամ Facebook-ով միլիոնավոր մարդիկ առևտրով են զբաղվում: Ճիշտն ասած, ես շոկի մեջ եմ իրերի այն քանակությունից, որ մենք արտադրում ենք: Հագուստի սարեր, տոննաներով կահույք, սպասք, տարաներ, ձեռնափայտեր… Մի խոսքով, իրերի մի ողջ օվկիանոս, որոնք պատկերացնելն անգամ դժվար է: Ու այս ամենի առյուծի բաժինն ի վերջո հայտնվում է աղբանոցում: Դժվար թե մեզ այդքան մեծ քանակությամբ իրեր պետք լինեն իրականում:
2. Մենք կախվածություն ունենք գնումներից, որից պետք է բուժվել
Երբ ես փորձեցի մեղմել գնումներ կատարելու պահանջմունքս՝ օգտագործած իրեր գնելով, երբ սկսեցի բարեգործական խանութներ այցելել, ես պարզապես շոկի մեջ էի, թե ինչ քանակության անպետք իրեր են մեզ շրջապատում: Այդպիսի խանութները լի են ապրանքներով, որոնց փաթեթներն անգամ չեն բացվել: Մի խոսքով, ես հասկացա, որ գնում կատարելը նրա հետևանքն է, որ մեզ մանիպուլացնում են, այլ ոչ թե մենք ենք գիտակցված ընտրություն դրսևորում:
3. Մարդկանց սովորեցրել են, որ օգտագործած ապրանքներ գնելը հակահիգիենիկ է
Երբ ես իմ փորձը նկարագրեցի իմ բլոգում, շատերը մեկնաբանություններում գրեցին, որ օգտագործած իրեր գնելը հակահիգիենիկ է: Իբր ուրիշներին պատկանած շորերը, կահույքն ու այլ ապրանքները գնելը ցածր բան է, այդ իրերն «աղտոտված են օտարների մանրէներով»: Սա տարօրինակ է, որովհետև երբ նույն այդ մարդիկ տալիս են իրենց իրերը, աղքատներին ու օգնության կարիք ունեցողներին օգնելու համար են տրամադրում, անում են դա ժպտալով: Այդ դեպքում ինչո՞ւ եք դուք համարում, որ միայն աղքատներին է հարիր կրել ուրիշի օգտագործած հագուստն ու ուրիշի օգտագործած իրերը, իսկ ձեզ համար դա ցածր է:
4. Մեծ հիպերմարկետները պետք են ոչ թե ձեզ, այլ կորպորացիաներին
Վերջին 200 օրերի արդյունքում ես հասկացա, որ ընդհանրապես չեմ զգում հիպերմարկետների կարիքը: Բոլոր անհրաժեշտ մթերքները կարելի է ձեռք բերել հենց տան մոտ գտնվող խանութներից: Այսպիսի խանութներից ու կրպակներից առևտուր անելը նույնիսկ ավելի հաճելի է, որովհետև ավելի խնամքով են վերաբերվում թե՛ ապրանքին, թե՛ հաճախորդին:
Երբ դուք գնում եք հիպերմարկետ, ապա անխուսափելիորեն գնում եք մի աշխարհ անպետք բաներ, որոնք չկային ձեր գնումների ցուցակում: Պարզապես այնտեղ ամեն ինչ արված է դրա համար: Դուք ուզում եք գնալ մեծ քանութ, որտեղ դուք «մթերում» կանեք ու գումար կտնտեսեք, բայց արդյունքում ծախսում եք շատ ավելի շատ, քան եթե պարզապես ձեր բակի խանութից առևտուր անեիք:
5. Ոչինչ նոր չէ, ու ոչինչ թանկ չէ
Իմ բանկային հաշիվն իհարկե մի լավ հանգստացավ այս կես տարվա ընթացքում: Ես չէի օգտվում կրեդիտային քարտերից ու ոչ մի ֆինանսական ճնշում չէի զգում: Ես ապրում եմ թեթև (հոգեկան առումով, թե չէ աշխատելը չեմ դադարել) ու վերջապես սկսում եմ գիտակցել, որ ավելի հաճելի է ապրել առանց շոփինգի, քան դրանով ու առանց փող մնալու մշտական վախով: Իրերը պարզապես չարժեն այդքան, որ մենք ընկնենք նման ապրումների մեջ:
6. Հիանալի բան է վճարել կոնկրետ մարդու, այլ ոչ թե կորպորացիայի
Երբ դուք ինչ-որ բան եք ձեռք բերում հայտարարության միջոցով, պարզում եք, որ նման վաճառողների մեծ մասն ազնիվ ու բարոյական մարդիկ են, ովքեր պարզապես ցանկանում են վաճառել ձեզ օգտակար իրեր: Նրանք նորմալ են, պատրաստ են վաճառել ձեզ գրեթե նոր իրեր՝ շուկայական գնից էլ էժան գնով: Նրանք գնել են ինչ-որ բան, որ այլևս պետք չէ իրենց ու պարզապես ուրախ կլինեն վերադարձնել իրենց ծախսածը: Նման գործարքները հաճելի են այդ մարդկանց համար, իսկ այ խանութի վաճառողի համար դրանք միևնույն են: Ավելին՝ միևնույն են նաև վաճառքների մենեջերի համար, ով համոզում է գնել ձեզ հենց այդ թանկ հեռուստացույցը, որը դուք դժվարությամբ կարող եք թույլ տալ ձեզ:
Այս ամենը պարզ է ու հաճելի. դուք գիտես, որ ձեր փողերը գնալու են նորմալ մարդու գրպանը, այլ ոչ թե հսկայական կորպորացիայի անհատակ նկուղները:
7. Ես իսկապես էլ չեմ զգում այդ ամենի կարիքը
Այո՛, կան իրեր, որոնք չի կարելի գնել օգտագործված վիճակում, ու այդպիսի ապրանքները քիչ չեն: Սովորաբար նման ապրանքները կապված են հիգիենայի հետ, բայց նույնիսկ այս դեպքում ես պարզապես ստիպում եմ ինձ կատարել այդ գնումները: Բայց մնացած ժամանակը ես առավելապես սովորական ռեժիմով եմ ապրում՝ գնում եմ աշխատանքի, խմում եմ ընկերներիս հետ, տաքսիով եմ երթևեկում, աշխատավարձս ավելի շատ է, քան իմ ծախսերը, այլ ոչ թե հավասար դրանց: Իմ սթրեսը գրեթե անցել է, ու վերադառնում են հոգեկան անդորրն ու ներդաշնակությունը: Հիմա ես հասկանում եմ, որ ապրանքների բացարձակ մեծամասնությունը գերարժևորված է:
Ես համարում եմ, որ օպտիմալիզմը կյանքի օպտիմալ ձև է: Որպեսզի հասկանամ սա, ես կորցրեցի հորս, բայց ես հուսով եմ, որ այս պարզ իրականությունը հասկանալու համար դուք ստիպված չեք լինի անցնել դժոխքի բոլոր օղակներով:
Հուսով եմ, որ այս գրառումը կստիպի ձեզ մտորել այն մասին, թե ինչպես եք դուք ձեզ պահում խանութներում: Արժի՞ արդյոք հաշվարկել բոլոր այդ «սեյլերից» ակնկալվող խնայողությունը և ուշադրություն դարձնել բոլոր այդ ակցիաների վրա: Գուցե այդ ամենը պարզապես խաբկա՞նք է:
