Աշխատում էր լուռ, գրեթե առանց շնչելու` հաճախակի նայելով կնոջը:
Վերջինիս թվում էր, թե նա իրեն չի նկատում:
Նկարչի հայացքը սահում էր կնոջ աչքերի, շրթունքների, այտերի վրայով, կրծքերի վրա կանգ առնում, հետո նորից աչքերի...
- Ես հոգնել եմ: Արդեն չեմ դիմանում:
- Քիչ մնաց, բայց դու քեզ չես արդարացնում: Հասկանո՞ւմ ես, ես չեմ կարողանում որսալ քո դեմքի արտահայտությունը:
- Դե, ի՞նչ անեմ:
- Ինչո՞ւ ես ծամոն ծամում: Ինչո՞ւ ես ժպտում: Դու պետք է արտահայտես կարեկցանք, ցավ, սուգ: Չե՞ս հասկանում, թե ով ես:
Դու Վերոնիկան ես, հասկանո՞ւմ ես: Դու այն կինն ես, որ ճանապարհին տեսավ, թե ինչպես է ծանր խաչը մեջքին, ոտքերը հազիվ շարժելով` քայլում Նա` Տիրոջ Որդին:
Դու միակն էիր, որ կարողացար, անտեսելով վախը, մոտենալ ու սեփական թաշկինակով սրբել Նրա ճակատի քրտինքը: Դու պետք է սարսափահար նայես տանջված դեմքին, աչքերին Նրա, ով իր շնորհակալությունը կարող էր արտահայտել ոչ միայն խոսքերով, այլ նաև հայացքով: Մի՞թե պարզ չէ… Իսկ դու ծամոն ես ծամում:
Նկարիչը ցանկանում էր մոտենալ կնոջը, վերցնել ձեռքը, նստեցնել իր ծնկներին ու սիրել այնպես, ինչպես կարող էր սիրել միայն ինքը, բայց…
- Բոլորին նկարում են մերկ, իսկ ինձ հագցրել ես այս նախնադարյան շորերը: Սրանցով ազատ չեմ: Այս գունավոր շորերով ասես գնչուհի լինեմ:
Արի´ ինձ մոտ, խնդրում եմ,- ձեռքերը պարզեց դեպի նկարիչը:
Շատ նկարիչներ առաջին իսկ օրերից վախենում են մոտենալ բնորդուհուն, քանի որ անգամ նրա խալի, կնճիռի կամ այտերի փոսիկի ֆիզիկական հպումից կարող են սպանել հոգու հրճվանքը, սպանել այն գաղափարը, որը ծնվել ու զարգանում է մտքում:
Նրանք գիտեն, որ կնոջը տիրելու ամենադյուրին ձևը նրան նկարելն է:
Բայց սա այդ դեպքը չէր:
Կտավը համարյա պատրաստ էր:
Բացակայում էին միայն Տիրոջ Որդու և Վերոնիկայի գլուխները:
Միգուցե նկարի ոչ թե Վերոնիկայի դեմքը, այլ` շրջած գլուխը և ոչ թե ճակատի քրտինքը մաքրելու պահը, այլ բութ հայացքով հռոմեացի զինվորի` Տիրոջ Որդու աջ կռնակի տակ խրված նիզակի ծայրն ու կաթող արյունը:
Միայն մեկ պահ է հարկավոր բնորդուհուն, վախի կամ կարեկցանքի մեկ վայրկյան:
Իսկ թե ինչպես պետք է պատկերի Տիրոջ Որդու գլուխը, նկարիչը գիտեր վաղուց:
«Չեմ հասցնի»,- մտածեց նկարիչը ու վրձինը շպրտեց ներկապնակի մեջ:
Ալինան սկսեց հանել շորերը` աչքի տակով նայելով նկարչին:
- Մի՞թե քո կյանքում չեն եղել ցավալի դեպքեր: Չե՞ս կարող ինչ-որ բան հիշել քո կյանքից:
- Ո´չ, իմ կյանքում ամեն ինչ նորմալ է:
Նա չհասցրեց հագնել իր ամենօրյա զգեստը, երբ նկարիչը մոտեցավ ու գրկեց նրան:
«Միևնույն է, նա չի կարող էլ շարունակել: Բավական է, որ կարողացա նկարել նրան` թեկուզ առանց դեմքի»:
-Չհասկացա, թե ինչպես ցանկացա քեզ: Ես ամուսնացած եմ, ունեմ ընտանիք: Ամուսինս չի աշխատում, ինձ փող է հարկավոր: Հասկանո՞ւմ ես, ես ստիպված…
Տեղի տվեց, քանի որ նկարչի ձեռքերն արդեն քրքրում էին կուրծքը…
Ընկան բազմոցին…
- Դու ի՞նչ է, հիվա՞նդ ես, թե՞…
- Ո´չ,- ասաց նկարիչը: - Չի ստացվում: Չեմ հասկանում, թե ինչու: Գլխումս անընդհատ Վերոնիկայի դեմքն է: Ոչ մի կերպ չեմ կարողանում պատկերացնել…
Ալինան սկսեց հագնվել` արհամարհական հայացքներ գցելով նրա կողմը: Չբավարարվածությունից հայացքը զզվանք էր արտահայտում:
- Այսօրվա գումարը սեղանին է, վերցրո´ւ... Վաղն էլ կփորձենք, եթե չստացվի, էլ չենք շարունակի, կզրկվես մնացած գումարից: Ինչպես պայմանավորվել ենք:
- Կստացվի, ես վստահ եմ, վաղը կստացվի: Կանեմ, ինչպես ցանկանում ես:
Սեղանից վերցրեց օրվա հասանելիք դրամը, մոտեցավ բազմոցին մերկ նստած նկարչին, համբուրեց այտն ու հեռացավ:
* * *
Պատուհանի մոտ կանգնած ծխում էր, երբ լսեց դռան բացվելու ձայնը:
Առանց նայելու էր գիտեր, որ իր քաղաքացիական կինն էր:
Հասմիկը մտավ ներս, նայեց թափթված սենյակին, մոտեցավ, կտավի վրայից վերցրեց սպիտակ սավանը:
- Չես վերջացրել, ինչո՞ւ: Այսօր գալու է պատվիրատուն, մոռացե՞լ ես:
- Չի ստացվում, չեմ կարողանում պատկերացնել:
- Դե, ասենք, նույնիսկ եթե ստացվի, իսկ Տիրոջ Որդու գլուխն ինչ ես անելո՞ւ:
Չպատասխանեց:
Մոտեցավ լուռ, ձեռքը դրեց Հասմիկի կրծքերին: Համբուրեց պարանոցը: Զգաց, որ ստացվում է:
- Քեզ ի՞նչ եղավ, ինչ է պատահել: Ի՞նձ ես ուզում:
Հասմիկը մեկնվեց բազմոցին…
* * *
Սիրած կինը երգ է, թռիչք: Հաճելի բույր է:
Բառեր են, որ երբեք պետք չէ բարձրաձայնել:
Լռություն է, որից շրջապատը խլանում է:
Աչքեր են, որոնց գույնից կուրանում ես ինքդ…
Սիրած կինը հոգիների համբույրն է, այնժամ, երբ ցերեկը գիշեր է, իսկ գիշերը ասես վերջին անգամն է, ու վախենում ես քնել` մտածելով, որ կարող է արթնանաս ու երազ լինի…
Բայց ամենագլխավորը սիրած կինը միշտ ահռելի մի սուտ է, որովհետև եթե նա կա, ուրեմն չկաս դու, եթե կաս դու, ուրեմն նա շատ հեռու է, այնքան հեռու, որ երբ փորձում ես դիպչել նրան` մահանում ես երջանկությունից…
* * *
- Պատկերացնո՞ւմ ես, եթե ստացվի, ինչ գումար է: Հնարավորություն կունենանք տասը տարի ապրելու ու ստեղծագործելու Իտալիայում:
- Դու փորձել ես նրա հետ ու չի՞ ստացվել,- կնոջ ձայնում վիրավորանք էր:
- Ո´չ, ի՞նչ ես ասում: Բայց վստահ եմ, որ չեմ կարողանալու նկարել, չի ստացվի:
- Իսկ դու փորձի´ր անկողնում: Դե, հասկանում ես ինձ: Կստացվի: Կհիշես նրա կրքոտ դեմքը ու… համոզված եմ: Չեմ նեղանա: Հանուն գործի մի անգամ կարելի է:
Նրա ամուսինը միշտ դրսում է սպասում, երբեք ներս չի մտնի: Երբ առաջին օրը տեսավ, որ նրան մերկ չես նկարում, այլևս ներս չի մտել, նկատել եմ:
- Խելքդ գցե՞լ ես, ի՞նչ կիրք: Պետք է նկարեմ նրա…
- Վստահեցնում եմ, որ կստացվի: Ես քեզ կօգնեմ: Երբևէ սխալվե՞լ եմ: Վե´ր կաց, արա´գ հագնվիր: Կես ժամ մնաց, գալու է այն հաստափոր պատվիրատուն:
Հաստափորը, ինչպես նրան կոչեց Հասմիկը, Վատիկանի նկարչական մի մեծ սրահի տնօրենն էր ու «Վերոնիկա» նկարի պատվիրատուն:
Երբ մտավ ներս, սուրճ էին խմում:
- Դե, ինչպե՞ս են մեր գործերը: Մնացել է երկու օր, եթե հիշում եք: Եթե նկարը ինձ դուր գա, կստանաք գումարի բանկային կտրոնը, իսկ արդեն օդանավակայանում` երկու տոմս դեպի Իտալիա: Ամեն ինչ պատրաստ է: Պետք է միայն օդանավակայանում ներկայացնել անձնագրերը` տոմսերում ազգանուններն ավելացնելու համար, և վերջ:
- Կհասցնենք, մի´ անհանգստացեք,- Հասմիկի ձայնը հանգիստ էր:
- Ուրեմն պայմանավորվեցի՞նք: Ես վաղը չէ մյուս օրը գալիս եմ: Եթե ամեն ինչ լավ լինի, մյուս օրը թռչում ենք երեքով: Այդպե՞ս է:
- Այո´,- ասաց Հասմիկը` թեք նայելով նկարչի մտազբաղ դեմքին:
* * *
Առավոտյան ժամը ինն էր, երբ եկավ Ալինան:
Առանց որևէ խոսքի սկսեց հանվել` համապատասխան շորերը հագնելու համար: Նկարիչը մոտեցավ հետևից ու գրկեց իրանը:
- Դու ի՞նչ է, նորի՞ց ես ցանկանում փորձել, - ծիծաղեց, բայց նկարչի ձեռքերը, որոնք արդեն փորն էին մերսում, չհեռացրեց:
Ձեռքերի վրա նկարիչը նրան տարավ ու տապալեց բազմոցին…
* * *
Երջանկություն է, երբ ցանկանում ես ունեցածդ , այլ ոչ թե ունենում, ինչ ցանկանաս:
Կյանքը կարճ է…
Խախտի´ր կյանքի բոլոր կանոնները…
Ների´ր արագ…
Համբուրի´ր դանդաղ…
Սիրի´ր անկեղծ…
Ծիծաղի´ր անբռնազբոս…
Երբեք մի´ ափսոսա այն բանի համար, որ քեզ ստիպել է ժպտալ…
* * *
Այնքան էին տարված անկողնային ցանկալի պատերազմով, որ չլսեցին բացվող դռան ձայնն ու չնկատեցին ներս մտնող Հասմիկին, որը կանգնած կրծոտում էր շրթունքները:
Հետո արագ շուռ եկավ ու առանց դուռը փակելու հեռացավ…
-Դու կստանաս այն, ինչ երբեք չես երազել,- նկարիչը շշուկով էր խոսում` ասես վախենալով արթնացնել Ալինայի մերկ մարմինը:
- Ես սիրում եմ քեզ: Գիտեմ, թե որքան լավն ես: Ի՞նչ ես գտել այդ ակնոցավոր Հասմիկի մեջ…
… Սենյակ ներխուժեցին Ալինայի ամուսինն ու Հասմիկը:
Հասմիկի հայացքը հաղթանակած ախոյանի հայացք էր…
Ամուսնու հայացքը` կատաղած վայրի կարմիր ցուլի…
Նկարչի հայացքը գամված էր Ալինայի դեմքին …
Ալինայի դեմքը, հայացքը…. արդեն տասը օր էր հենց դա էր պակասում նկարչին:
Այնքան էր կլանված Ալինայի հայացքով, որ չկարողացավ խույս տալ իր վրա կարկտի պես տեղացող հարվածներից…
* * *
- Թո´ղ,- Հասմիկի սառը թրջոցներ դնող ձեռքերը հրեց մի կողմ:
Մոտեցավ, կտավի վրայից քաշեց, մի կողմ շպրտեց սավանը, վերցրեց վրձինը…
Նկարեց ամբողջ գիշեր:
Առավոտյան` քանի դեռ Հասմիկը չէր եկել, զանգահարեց ու կանչեց պատվիրատուին:
- Բայց դեռ մեկ օր կա, ինչո՞ւ շտապել:
- Պետք է որոշ հանգամանքներ ճշտել: Նախ` կզանգահարեք մեկ ժամ հետո ու Հասմիկին կասեք, որ մեր մեկնումը հետաձգվում է մեկ օրով: Հետո էլ ինձ կտաք օդանավի տոմսերը, բանկի կտրոնը: Կգնանք օդանավակայան: Նկարը կարող եք հիմա տանել` որպես երաշխիք և վերջապես նայեք…..
Կտավի վրայից վերցրեց սավանը:
Պատվիրատուն չկարողացավ թաքցնել հիացմունքը:
Տիրոջ Որդին անքթիթ նայում էր Վերոնիկայի դեմքի սպիտակությունից ավելի խոշոր թվացող աչքերին, լայն բացված բերանին, որտեղից ասես ելնում էր հոգեվարքի աղեգալար ճիչը…
Աջ ծունկը խաչի ծանրությունից հպվել էր գետնին, և Տիրոջ Որդին ասես ուր որ է կընկնի:
Դեռատի Վերոնիկան աջ ձեռքում սեղմած կապույտ թավշյա թաշկինակը հպել էր Տիրոջ Որդու ճակատին, որից կաթում էր քրտինքը…
Ձախ ձեռքի փխրուն դաստակին սեղմված` փայլում էր արծաթե ապարանջանը, իսկ մատներն ասես շոյում էին նիզակի առաջացրած մուգ կարմիր, թաց վերքը…
Տիրոջ Որդու հայացքն ուղղված չէր դեպի Գողգոթա, այլ իրեն անվախորեն մոտեցած Վերոնիկային …
Վերոնիկայի` ալիքավոր ծալքեր ունեցող քղանցքով շրջազգեստի տակից պարզ երևում էր ասեղնագործ կարմիր մետաքսե աստառը…
Հերարձակ, ալիքվող սև սաթե մազերը, մանուշակագույն թավշե շրջազգեստի վրա գալարվելով, ասես մաքառում էին` փորձելով հնարավորինս մեղմնել Նրա ցավերը…
Երկուսի հայացքներն էլ արտահայտում էին նույն ցավը, սարսափը, կարեկցանքը, կատաղի մոլուցքը` պայքարելու կյանքի …
Վերոնիկայի թաշկինակի հպումից Նա կարծես ուժ էր վերագտել` դեմառդեմ նայելու իր երեսուներեք տարիներին…
Ծարավից չորացած շուրթերը կարծես շշնջում էին. «Ես հավերժ ապրելու եմ Քո մեջ»…
Երկու դեմք` միևնույն արտահայտությամբ: Ահա կտավի գաղտնիքը: Տիրոջ Որդու և Վերոնիկայի հայացքները նույնն էին …
* * *
Օդակայանում դեռ երկուսով էին:
- Ձեր կինն ուշանո՞ւմ է:
- Ո´չ: Պետք է որ ժամանակին գա, դեռ տասը րոպե կա: «Կհասցնի՞ արդյոք, կգա՞»,- մտածեց նկարիչը:
Հեռվից ձեռքով ողջույնի նշան անելով` մոտենում էր Ալինան:
Նկարչական սրահի տերը զարմացած էր:
- Նա՞ է գալիս, Վերոնիկա՞ն:
- Ձեզ համար նշանակությո՞ւն ունի: Այո´, նա է ինձ հետ գալիս:
Օտարերկրացին զարմանքով ուսերը թոթվեց ու մոտեցավ օդակայանի պատուհաններից մեկին…
* * *
Տան պատերը ծածկված էին Հասմիկի ամենատարբեր դիրքերով նկարներով, որոնք
ասես լրացնում էր մի կենդանի պատկեր` բազմոցին նստած Հասմիկը` դեմքն առած ափերի մեջ, արմունկներով կռացած ծնկներին:
Նա նայում էր պատից պոկած ու հատակին գցած նկարին, որտեղ ինքն էր, իր կաթնահունց մարմինը, ուռուցիկ ստինքներով կուրծքը, ողորկ կոնքերի կորագծերը, փորը, սադափագույն ազդրերը, իրարից քիչ հեռու ձգված ոտքերը ու նրանց արանքում ծվարած գրգռիչ, նկարչի համար մատչելի, բայց արդեն կարծես իր բնակչին կորցրած սիրո սևափայլ խորհրդանիշը:
* * *
Դու վախենում ես նեղացնել նրան, ով քո կողքին է, հեռացնել նրան քեզնից քո անզգույշ ասած որևէ բառով, բայց հեռացնում ես քո իսկ լռությամբ:
Լռությունը Սուտն է:
Սուտը` Սիրո մահը…
