Նախ, երբ չկա 12 ատենակալների դատարան, այլ ինչպես Սովետ Միության տարիներին կար՝ դատավորի «ներքին համոզմունք» իդիոտիզմը, ապա նման դատարանը չի կարող չկոչվել դիկտատորակա՛ն:
Ի՞նչ է նշանակում դատարանի, այսինքն մեկ չինովնիկի «ներքին համոզմունք»:
Օրինակ, ես համոզված եմ, որ ՀՀ-ի յուրաքանչյուր դատավոր կաշառակեր է, և դրանում համոզված է ՀՀ ողջ բնակչությունը: Դե արի քեզ դատենք, այ ապուշ:
Երկրորդ, Բռավո՛ դատապաշտպանին, որը ՀՀ արդարադատությանն ու հասարակությանը հայելի դեմ տվեց: Ֆրանսիացի դատապաշտպանը մտածում է օրենքի գերակայության հիմքով, պարզ ու հստակ՝
1- Վարորդական իրավունք ունեցե՞լ է:
2- Հարբա՞ծ է վարել:
3- Երթևեկության կանոնները խախտե՞լ է:
Եթե մեղադրող կողմը չի կարողանում ապացուցել այս երեք չափորոշիչները, ապա իրավունք չունի շարունակելու: Անկախ նրանից, թե ում են դատում:
Բայց այսօրվա հայ հասարակության ԽՈՒՃՈՒՃ մտածողությունը, որը դատական համակարգի հիմքն է, անմեղսունակ է: Նա, տատանվելով ողբերգության և արդարադատության մեջ, չի՛ կարողանում հստակ հասկանալ, որ դրանք տարբե՛ր բաներ են: Օրինակ, հայ քննիչը չի հասկանում, որ իր «ներքին համոզվածությունը» ԶՐՈ է, եթե նա օրենքի սահմաններում չի կարող ապացուցել հանցանքը: Եվ նա իր անկարողությունը համարում է անձնական վիրավորանք՝ «Ո՞նց թե արա...», ինքը քննիչ լինի, ու իրան չքծնե՞ն...
Նախ, օրենքը պետք է լինի հստակ ու կանոնակարգված՝ լինի ազատ դատավորի «ներքին համոզմունքից»: Երկրորդ, ի վերջո ՕՐԵՆՔԸ գործիք է, այն կարելի է օգտագործել լիարժեք կամ կիսատ-պռատ՝ կապված տվյալ հասարակության օրենքի նկատմամբ ունեցած մշակույթից:
Հասարակության կենցաղային մշակույթից ու մտածողության ձևից ուղիղ կախվածություն մեջ է թե՛ անհատի կյանքը, թե՛ երկրի վիճակը: Օրինակ, մեր հասարակությունում տասից իննը չի հասկանում, որ հայրենասիրությունը սկսվում է փողոցի մայթին ծխախոտի մնացուկը չնետելով, հետիոտնի ու երթևեկության կանոնները պահպանելով և այլն...
