Տարօրինակ զգացողություն եմ ունենում, երբ փորձում եմ հիշել իմ երազները:
Ինձ թվում է, թե իրական կյանքից իմ երազները բաժանված են մի բարակ շղարշով, ու շղարշից այն կողմ քաոսային ձևով թափառում են տարբեր երազներ՝ հույսով, որ կարող է ձեռքս պարզեմ ու բռնեմ որևէ մի երազի օձիքից, քարշ տամ իրական կյանք…
Նրանց մեջ կան թույլ ու ուժեղ երազներ:
Ուժեղները շատ մոտ են բաժանող շղարշին ու միշտ պատրաստ են անցնելու այս կողմ:
Թույլ երազները ավելի հեռու են, կծկված, քաշված մի կողմ:
Այդ բոլորի ետևում երևում է մի դուռ. դա՞ էլ է երազ, թե՝ ոչ, չեմ հասկանում:
Մի՞գուցե փորձեմ ինքս անցնել շղարշն ու մոտենալ դռանը:
Պետք չէ բերել իրական կյանք, ի՞նչ իմանաս՝ ինչ դուռ է:
Քայլ եմ անում դեպի շղարշն ու փորձում անցնել սահմանը:
Չորս կողմից վրա են տալիս երազները, հատկապես չարաճճիները:
Մեկն ականջս է քաշում, մյուս երազը օձիքիցս սողում է ներս, երրորդը փորձում է շորերս հանել, չորորդը կպել է շուրթերս ու չի ուզում պոկվել…
Մի կերպ հասա դռանը:
Դռան վրա թղթի մի կտորի վրա գրված է «Խնդրում եմ թույլ տալ հանգիստ ապրել»:
Զգույշ թակեցի:
- Մտե՛ք, բա՛ց է:
Ներսում գրասեղանի ետևը մի մարդ է նստած, ծանոթ դեմքով, հարազատ աչքերով:
Ում եմ նմանեցնում չեմ կարողանում հիշել:
Ձեռքին մի մատիտ է, որով կտկտացնում է սեղանին, այնպես ինչպես ես եմ անում:
- Լսում եմ, եղբայր, մո՛տ արի, քո տունն է, ինչո՞ւ կանգնած մնացիր:
- Ուղղակի ցանկանում էի իմանալ ի՞նչ դուռ է, համ էլ կծանոթանանք, իմ անունը …, - չի թողնում ավարտել:
- Գիտեմ, չե՞ս կարողանում հիշել, նմանեցնել, գոնե մոտավոր, - ժպտում է:
- Իսկ դուք, կներեք…
- Ես այս բոլոր երազների Տերն եմ, ինձ այդպես էլ ասում են, Տե՛ր:
- Եվ ինչ, դա ի՞նչ է նշանակում:
- Դե քո գաղափարը, երազանքները, անցյալը, ապագան… դրանք բոլորն էլ իմ ձեռքում են, եթե իհարկե հավատում ես երազներին:
- Եթե չեմ հավատո՞ւմ:
Բերանը բաց ծիծաղում է, տեսնում եմ թե, որ և քանի ատամներ են պակասում, ճիշտ այնպես ինչպես ինձ մոտ:
Ես հասկացա, որ դա ես եմ, ուղղակի երազում:
Կարծես թե ինքնատիրապետումս հասավ իր գագաթնակետին ու անցա իմ սովորական տոնին:
- Ապա մի վեր կաց, ու դուրս այստեղից, սա ի՛մ սեղանն է, ի՛մ սենյակը ու դու ավելորդ ես քանի ես այստեղ եմ:
Մարդը կարծես կորցրեց վստահությունը կամ գոնե հասկացավ թե ում հետ գործ ունի:
- Լավ, լավ, ես կարող եմ հեռանալ, բայց դու գլուխ չես հանի ոչ մի բանից: Դե, ասենք, թեկուզ թղթապանակներից, որոնց վրա քո երազային կենսագրությունն է:
- Լավ, համոզեցիր, խելոք նստիր այ այնտեղ,- ցույց տվեցի քիչ հեռու դրված առանց թիկնակ աթոռը:
- Թղթապանակներն ինչո՞ւ են տարբեր գույնի:
- Դե որ տարբերվեն, այ օրինակ այս վարդագույն թղթապանակում էրոտիկ երազներն են, կապույտում ՝ ռոմանտիկ երազները, սպիտակում, դե այսպես ասած իրական, կանաչում՝ միստիկական և այլն:
- Իսկ սև գույնի թղթապանակում, իմ դժբա՞խտ երազներն են:
- Ոչ, այդտեղ քո մահվան երազն է, քո մահը երազի տեսքով: Դա չի կարելի նայել: Այդպես ընդունված չէ:
- Դու ինքդ նայել ես, այդպե՞ս չէ:
- Այդպես է, բայց ես ուրիշ, - ձեռքերը տարածում է:
- Դու՝ դա ես եմ, իսկ ես չեմ նայել, ուրեմն կնայեմ:
- Գիտեմ, որ չեմ համոզի, անիմաստ է…
Զգույշ բացելու փոխարեն բարկացած միանգամից բացեցի թղթապանակն ու ամբողջ սենյակը միանգամից լցվեց սև թափանցիկ գույնով:
Երազի տարբեր կտորներ խառնվեցին իրար խառնելով ամբողջ սենյակը:
Սենյակում պարում էին սեփական մահվանս տարբեր կտորները:
Պատուհանից երևում էր լուսինը՝ սև գույնի, կարծես մարտինիի բաժակի մեջ գցած ձիթապտղի մի հատիկ:
Սենյակի աջ անկյունում երկու հոգի փորձում են մեխել դագաղի կափարիչը:
Մեկին չճանաչեցի, իսկ մյուսը Ռաֆիկն է, հարևանս:
(Ասա թե դու որ օրվա մեխողն ես, քո տանն ամեն ինչ ես եմ արել, կամ այս որ դարն է՝ մեխովի դագաղ):
Հոգեհացի սեղանի մոտ քաոսային վիճակ է, չորորդ բաժակից հետո ում մտքով ինչ անցնում է վեր է կենում կենաց ասում:
Սեղանի մոտ տարբեր փոքրիկ խմբերից լսվում են.
«Ինչ գեղեցիկ թաղում է…»
«Անուղղելի կորուստ…»
«Հանգուցյալը բարոյական մարդ էր…»
«Այս լոբուց փորձիր, լավ է սարքած…»
«Ապրեն երեխեքը, բա ի՞նչ, թաղումը կյանքում մեկ անգամ է լինում…»
Տղայիս շփոթված դեմքը, աղջկաս լացակումած աչքերը թափառում են սենյակով մեկ:
Ամեն ինչ շարժվում է, խառնված իրար հետ տարբեր պատկերներ հասցնում են խելագարության:
Այսքան շարժում, այսքան տխուր երաժշտություն, այսքան ծանոթ ու անծանոթ դեմքերի կարծես հավաքել են մի տեղ, լցրել պտտվող մի թափանցիկ անիվի մեջ ու մի անտեսանելի ձեռքով պտտում են գլուխ պտտող արագությամբ:
Սենյակի հատակի մակերեսով մեկ փռվել է բանակականության հետ գրկախառնված, ոտնատակ ընկած խիղճս:
Առաստաղից կախվել է երկար ու սուր լեզուս, անընդհատ փորձում է մի բան ասել, բայց կարծես չի ստացվում, ես չեմ լսում նրան:
Հարցականներ դարձած բազմաթիվ մտքեր այս քաոսում պահմտոցի են խաղում իրար հետ:
«Քեզ միս դնե՞մ…»
«Կարտոֆիլը լավ չէ եփված…»
«Տեսնես ինչքա՞ն փող ծախսվեց…»
«Թթվաշ խնձորից շատ լավ մուրաբա է լինում, ո՞ւմ մտքով կանցնի, չէ՞…»
Հոգեհացի սեղանից դուրս, սրահի դռանը հենված է մի կին:
Ինչպես միշտ գեղեցիկ է, նույնիսկ սև շորերով:
Իր ամբողջ էությամբ իմ ճաշակն է թե՞…
Առաջին անգամ եմ տեսնում թե ինչպես է արտասվում սերը, երբ մերժված չէ:
Լաց է լինում:
Ինչո՞ւ:
Արդեն մեկ ժամ կլինի ոչ ոք էլ լաց չի լինում:
- Մոտեցիր, ես վստահ եմ, որ միայն իմ արցունքները քեզ կօգնեն, մի շփոթվիր, ամեն ինչ հենց այնպես է ինչպես որ պետք է լիներ, դե մոտեցիր, այստեղ վախենալն արդեն անիմաստ է, իմ արցունքները…
Փորձում եմ մոտենալ, հանկարծ Տիրոջ ձեռքը բռնում է իմ ձեռքից:
- Մի՛ արա, այդպես ճիշտ չէ, թող ամեն ինչ ընթանա իր հունով, պետք չէ խառնվել ոչ մի բանի, միայն նայիր:
Հրում եմ ինքս ինձ: Իմ երազ-կեսը ընկնում է հատակին ու վախեցած աչքերով նայում ինձ, որ փորձում եմ խառնվել իր՝ Տիրոջ գործերին:
Ճիշտ է, ճիշտ չէ, նշանակություն չունի, ինձ կանչում են, պետք է մոտենամ, անպայման:
Ես երբ կանչել եմ նա եկել է, հիմա ինչո՞ւ պետք է նրա կանչին չարձագանքեմ:
Մոտենում եմ, ծնկում:
Երկու ափերս դարձնում եմ շերեփ, արցունքները լցվում են ափիս մեջ:
Տա՜ք են, թա՜ց, վախենում եմ հանկարծ գոլորշիանան ու ափերս մնան չոր:
Գլուխս բարձրացնում եմ ու նայում դեմքին:
Արցունքների միջից տեսնում եմ մի շողացող թույլ լույս, վախ, որ կարող է նորից հեռանամ:
Ափերիս մեջ եռում են արցունքները:
Բարձրացնում եմ կենդանի այդ շերեփը դեպի շրթունքներս:
- Չանե՛ս,- ծղրտում է իմ երկրորդ կեսը,- այդպես ճի՛շտ չէ:
Ըմպում եմ ափիս մեջ հավաքված արցունքներից մի կում, ու զգում որ երակներումս սկսեց մի տաք գետ հոսել, անցավ ամբողջ մարմնովս մեկ ու լցվեց գլուխս:
Կանգնեցի: Գլուխս պտտվում է:
Բոլոր պատկերները կարծես կիզակետները կորցրած նկարներ, սկսում են կամաց կամաց լողալ օդում, պտտվել ու բարձրանալով հպվել առաստաղին:
Պտույտ…
Պտույտ…
Պտույտ…
Սենյակի մի հատվածն է միայն, որ չի մասնակցում այդ պտույտին, այդ վայրենի արագությանը, մի փոքրիկ հատված, որտեղ այս ամենից կարծես վախեցած,անակնկալի եկած, կամ այս ամենին անտարբեր ու մտքերով հեռու, կանգնած է մեծ թոռս՝ իմ մեծացրած նկարը կրծքին սեղմած::
Անպայման պետք է մոտենալ:
Մոտենում եմ, բայց չգիտես ինչու՝ հայտնվում պատուհանի մոտ:
Բակում երեք խաչեր են ու սև լուսին…
Աշխարհում միայն մեկը չէ, որ խաչվել է:
Միայն մեկին են հիշում:
Բալենու բարակ ճյուղերից պատրաստված խաչի վրա ես եմ:
Կողքս մի այլ խաչ է, հին տախտակներից պատրաստված՝ վրան մի կին, մաշված շորերով:
Կրծքին մի տախտակ է վրան շրթներկով գրված «Դրամաշորթ»:
Քիչ այն կողմ`դիմացս, երկու ջրի մեջ փտած գերաններից պատրաստված խաչի վրա, կարմիր սպորտային համազգեստով մի մարդ է խաչված:
Գլխավերևում ամրացված տախտակը դատարկ է:
Իմ տախտակը, երևի վատ մեխելուց, ընկած է գետնին, հակառակ կողմով, չի երևում ինչ է գրված վրան:
- Մայրիկ, ո՞ւմից ես դրամ շորթել…
- Էհ, տղա ջան, ինձ համար Սևանի լողափերից մեկում ավազների մեջ փնտրում ու հավաքում էի ապակու կտորներ, որ երեխաների ոտքերը չվնասվեն, հեռվում կանգնած «Շտապօգնության» մեքենայից զանգահարել էին ոստիկանություն, բողոքել, որ դրամ եմ հավաքում հանգստացողներից:
Եկան, բռնեցին տարան, ասում էին ինչու եմ ուրիշի գործին խփում, այդպես էլ չհասկացա թե ի՞նչ եղավ ու ինչպես հայտնվեցի այստեղ:
Դեմքս շրջեցի դիմացս մարդուն: Սպասում էր:
- Քո ի՞նչ գործն է թե ինչի համար, ավելի լավ է ուշադիր եղիր, խաչդ ընկնում է:
Ձեռքերիցս մեխված տեղերից արյուն է կաթում, լավ չեն մեխել, երևի էլի Ռաֆոն է մեխողը եղել:
Իմ տեսքով մարդը տեղից վեր կացավ, մի շարժումով բռան մեջ հավաքեց երազի բոլոր կտորները, խնամքով սեղմեց ու տեղավորեց թղթապանակի մեջ:
- Ասացի չէ՞, որ դա նայել չի կարելի: Բայց պետք է ասեմ, որ բախտդ բերել է: Ավելի ճիշտ երկուսիս բախտն է բերել:
- Ձե՞ռք ես առնում:
- Ոչ, այն մարդկանց բախտն է բերում, ովքեր կարողանում են հեռանալ կյանքից կենդանի մնալով:
- Ես չեմ վախենում մահից, ուղղակի չեմ ցանկանում ներկա գտնվել իմ մահվան ներկայացմանը:
- Մահը դա կյանքի ճանապարհի ավարտը չէ, հավատա՛, դա սխալների վրա աշխատելու ամենահավանական սկիզբն է: Հասկացա՞ր:
Ես կարծես կորցրեցի իմ նրա հանդեպ ունեցած առավելությունը ու աչքերս կիսափակ ցածր ձայնով ասացի.
- Կգա ժամանակը, ե՞րբ, չգիտեմ: Կգա մահը ու այն հաստատ կունենա իմ աչքերը:
Ցավալին դա է:
- Մի բան հարցնե՞մ, կպատասխանե՞ս անկեղծ:
- Կաշխատեմ, հարցրո՛ւ, հիմա կարծես թե ոչ մի բան նշանակություն չունի ինձ համար:
- Այս ամբողջ քաոսում, որ դու տեսար, հատկապես ի՞նչը դուր չեկավ, անկեղծ եղիր, ես ամեն բան կկազմակերպեմ:
Առանց երկար մտածելու պատասխանեցի:
- Ռաֆոյի դագաղի կափարիչ մեխելը, բա այդպես մեխ են խփո՞ւմ:
Դեղին ատամների արանքից դուրս ժայթքեց ժպիտի նման մի բան:
- Լավ, հասկացա: Հիմա գնա քեզ կանչում են: Հիշիր, մեկ մարդու մահը մահ է, բայց դու մենակ չես այլ միլիոնավորվորների հետ, իսկ դա արդեն վիճակագրություն է:
* * *
Լսում եմ ինչ որ տղամարդու ձայն:
- Դե ինչ կարող եմ ասել, ըստ վիճակագրության…այ քեզ բան, աչքերը բացեց… ներս եկեք:
Դեմքիս վրա կռացան հարազատներիս դեմքերը:
- Փառք Աստծո, ինչպե՞ս ես:
Հիվանդասենյակի օդը խեղդող է, տարօրինակ ծանր:
- Պատուհանը բացեք, - ձայնս մի քիչ խռպոտ է, բայց հաստատուն:
- Ուրեմն ուշադիր լսեք, մահվան ոչ մի շոու, ես չեմ ուզում այդպես մահանալ, պա՞րզ է:
Նայում եմ տղայիս:
- Անպայման տերտեր կկանչես, ես ճիշտ է հավատացյալ չեմ, բայց քեզ շատ կօգնի, կենացների հերթականություն, ավելի զսպվածություն, հնարավորություն կտա քեզ ավելի վստահ զգալու, պա՞րզ է:
Իմ մահճակալի վրա կռացած դեմքերի մեջ կարծես մի դեմք է պակասում, չեմ կարողանում հասկանալ թե ում:
Մի քիչ գլուխս բարձրացրեցի ու քիչ հեռվում տեսա բոլորից առանձին, միայնակ կանգնած մեծ թոռանս՝ կրծքին ամուր սեղմած վերջին անգամ նրա համար գնածս խաղալիքը:
