Hayeli.am-ը գրում է.
Պարո՛ն Թումանյան, այսօր կայացել է օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի տնօրենի մրցույթը, որին նաև Դուք էիք մասնակցում: Սակայն երկրորդ փուլ Դուք չանցաք: Ինչպե՞ս եք գնահատում ընդհանրապես այդ մրցույթը:
Իմ նպատակը օպերային թատրոնի իմ պատկերացրած մոդելով զարգացումն էր: Հենց սկզբից ես ֆեյսբուքում հրապարակեցի իմ զարգացման ծրագիրը: Դրանով ես մշակույթի նախարարությանն ու էլի շատ-շատերի ուզում էի բացատրել, թե ես ինչ թատրոն եմ ուզում ունենալ, եթե դառնամ տնօրեն:
Ես նշել էի երեք տարբերակ: Առաջինը օպերային թատրոնի ակադեմիական տարբերակն է, որը աշխարհում շատ ընդունված է որպես օպերային ակադեմիական թատրոնի տեսակ, որի նպատակն է պահպանել արվեստի համամարդկային բարձր արժեքները: Դա թատրոնի հատուկ տեսակ է և ունի հատուկ կարգավիճակ, ինչպես, օրինակ, Հայ առաքելական եկեղեցին: Ակադեմիական թատրոնն ու ունի իր կանոնակարգը, արարողակարգը: Սա այն թատրոն է, որտեղ բացառապես արվեստ է ներկայացվում:
Կա երկրորդ տեսակը, որտեղ օպերային թատրոնը մի քիչ շոուի է վերածվում: Այստեղ կարելի է ինչ-որ փողեր աշխատել, դրա համար ինչ-որ ձևեր մտածել: Կա նաև թատրոնի երրորդ տեսակը, որ ժողովրդական տանն է հավասարեցված: Սովետի ժամանակ էլ նման բան կար, դա այն թատրոնն է, որտեղ կարելի բեմադրել և օպերա, և ժամանակակից պարեր, համերգներ, ռավիզ, ինչ ուզես:
Դուք, որքան հասկացա, կողմ եք առաջին տարբերակին և դեմ եք, որ օպերային թատրոնի բեմում սովորական համերգներ ներկայացվեն:
Ես դեմ եմ, որ օպերայում ամեն մի պատահական համերգ բեմադրվի, օպերայում պետք է բեմականացվեն միայան պետական գաղափարներ ներկայացնող բեմադրություններ: Այսինքն՝ օպերայում պետք է միայն արվեստ ցուցադրվի՝ բարձր արժեքներ ներկայացվի: Մենք պետք է հասկանանք օպերայի էությունը՝ ինչ է այն իրենից ներկայացնում: Ես չեմ ասում արգելել ընդհանրապես. կարելի է նաև համերգների տրամադրել, բայց դա պիտի արվեստ լինի: Սովորական համերգների ու ռաբիս շոուների համար ուրիշ բեմեր կան, թող ցուցադրեն, ինչքան ուզում են:
Բայց օպերան նաև գոյատևելու խնդիր ունի. եթե բեմը տրամադրվում է Ձեր նշած համերգներին ու շոուներին, դա փող է բերում, որը շատ կարևոր է թատրոնի համար…
Հավատացե՛ք ինձ, եթե որակով ներկայացումներ արվեն, եթե վատ ներկայացումները իրար վրա չկուտակվեն, մեր ներկայացումներով էլ կարելի է գումար աշխատել: Վատ ներկայացումներին մարդիկ իհարկե չեն գնա: Ես դեմ եմ, որ հանուն փողի օպերայի բեմում աղբ ցուցադրվի: Սա մեր միակ թատրոնն է, մենք 5-6 հատ օպերա չունենք, որ ասենք՝ լավ, թող այս մեկն էլ այսպես լինի: Գերմանիան, օրինակ, ունի 81 օպերային թատրոն, որոնք կոմերցիոն են, և մեկ դասական օպերային թատրոն, որը պետական է: Մոսկվայում <<Բոլշոյ Տեատրը>> հատուկ կարգավիճակ ունի՝ նա կոմերցիայի խնդիր չունի, նրա նպատակը այլ է: Պատահական չէ, որ ես ասում եմ՝ եկեղեցին ու օպերան իրար նման են. եկեղեցին կարող է կոմպերցիայով զբաղվել: Օպերայում մենք պետք է համաշխարհային աստիճան ապահովենք. դա է նպատակը:
Վերադառնանք քննությանը՝ Դուք օբյեկտիվ չե՞ք համարում տնօրենի ընտրությունը: Նման բան եք հայտարարել:
Ես ոչ թե քննություն եմ ոչ օբյեկտիվ համարում, այլ մոտեցումը: Այդ մրցույթը ես համարում եմ ոչ պրոֆոսիոնալ ընտրության ձև: Այդպիսի մրցույթով հնարավոր չէ ընտրել մի մարդու, ով կզարգացնի օպերան: Եթե թատրոնը չունի գեղարվեստական ղեկավար, որը մշակույթի ռազմավարն է, նա արդեն դատապարտված է կործանման: 2008 թվականից օպերան այդ վիճակում է:
Գեղարվեստական ղեկավարի ֆունկցիան վերապահված է տնօրենի՞ն:
Տնօրենը գեղարվեստական ռազմավարության հարցում ոչ մի ֆունկցիոնալ դեր չի կարողանում կատարել՝ սոլիստները անկապ են, ներկայացումները չեն կայանում, բալետն անկապ է, մեկն ասում է՝ ես սա չեմ ուզում, մյուսն ասում է, ես նա չեմ ուզում, միշտ ինչ-որ ֆինանսական հարցեր կան: Բայց իրականում այդ հարցերը ոչ թե ֆինանսական են, այլ մշակութային: Դա գեղարվեստական ղեկավարի բացակայության խնդիրն է: 4 տարի շարունակ չե՞ք հասկացել, որ թատրոնը չի կարողանում նորմալ աշխատել, որովհետև չունի գեղարվեստական ռազմավար:
ԶԼՄ-ներում կան խոսակցություններ, որ երկու հաղթողներից նախարարը օպերային թատրոնի տնօրեն է նշանակելու Անդրանիկ Արզումանյանին, որը, ասում են, Արմեն Սմբատյանի մարդն է: Անդրանիկ Արզումանյանի անունը Ձեզ՝ իբրև օպերային աշխարհի մարդ, ծանո՞թ է:
Անդրանիկ Արզումանյանին ես չեմ ճանաչում, շատ հնարավոր է, որ նա շատ բարեպաշտ ու չքնաղ մարդ է: Ես չգիտեմ՝ նա Արմեն Սմբատյանի մարդն է, թե ում մարդն է, ես բամբասանքներին տուրք չեմ տալիս: Ինձ փաստն է հետաքրքիր: Արմեն Սմբատյանի մասին էլ ոչ մի լավ կամ վատ բան չեմ կարող ասել. ես նրան չեմ ճանաչում: Երբ ինքը Հայաստանում էր, ես արտասահմանում էի աշխատում: Երբ ես եկա, ինքն արդեն գնաց Մոսկվա: Մեկ անձով ոչինչ չի որոշվում, պետք է ընդհանուր համակարգը, մեխանիզմը փոխվի:
Խնդիրը մոտեցման մեջ է: Մենք պետք է հասկանանք՝ ի՞նչ մոտեցում ունենք օպերայի հանդեպ: Օպերան, փաստորեն, մի ՊՈԱԿ է, որի տնօրենը թոշակի է անցել, մենք նոր տնօրեն ենք բերում: Հիմա ոչ մի կապ չունի, թե այդ տնօրենը որտեղից է, ավելի լավ, որ Մոսկվայից է, համ էլ ռուսերեն խոսել կսովորեցնի: Պետք է հասկանալ ուղղակի, որ օպերային թատրոնը ՊՈԱԿ չի կարող լինել. այն պիտի այլ կարգավիճակ ունենա, պետք է լուծել գեղարվեստական ղեկավարի հարցը՝ առանց այդ էլ 4 տարի ուշացել ենք: Թող լինի նաև տնօրեն, որը պետք է լավ մենեջեր լինի, բայց պիտի նաև գեղարվեստական ղեկավար լինի: Հիսուսն ասում էր՝ ինչպե՞ս կարող է կույրը կույրին ճանապարհ ցույց տալ: Հիմա մենք հասել ենք մի վիճակի, երբ կույրն ուզում է պայծառատեսին ճանապարհ ցույց տալ:
Կույրն ո՞վ է այս դեպքում: Մշակույթի նախարա՞րը:
Չգիտեմ՝ ովքեր են կույր, բայց եթե մշակույթի նախարարությունն ու մյուսները աչքերը փակում են, ուրեմն կույր են ձևանում: Այսքան խնդիր ենք բարձրաձայնում, հո ձև չե՞նք անում, կան չէ՞ այդ խնդիրները:
Այդ խնդիրները չե՞ք ներկայացրել նախարարին, նա ի՞նչ մոտեցում ունի:
Իհարկե, միշտ էլ ներկայացրել եմ: Ես նախարարության հետ շատ եմ աշխատում, միշտ ամեն հարցում օգնում եմ, բայց ինչ ասեմ՝ հարցերն այս կերպ են լուծվում: Լավ կլիներ, որ ողջամտորեն լուծվեին: Այս նախարարը արդեն հրաժարական է տվել, տեսնենք, գուցե նոր նախարար նշանակվի, տեսնենք՝ նա ինչ կանի: Կամ էլ նորից պիտի մնանք սպասող: Նախարարությունը գեղարվեսատական ղեկավարին դեմ է, փոխարենը խորհուրդ է ստեղծել, որի անդամ եմ նաև ես: Բայց այդ խորհուրդը չի գործում, ամորֆ վիճակում է:
Օպերայում տնօրենի հետ կապված ստորագրահավաք կար, ի՞նչ արդյունք տվեց:
Մարդիկ, Գեղամ Գրիգորյանի կամ Բարսեղ Թումանյանի համար ստորագրելով, Օպերայի համար, օպերային արվեստի համար են ստորագրում, այսինքն՝ նրանք ուզում են լավ թատրոն ունենալ: Գուցե կան մարդիկ, որ նոր տնօրենի միջոցով են ուզում դա անել. ամեն դեպքում, նպատակը լավ օպերան է:
Գեղամ Գրիգորյանը ի սկզբանե կարծես թե առաջադրվել է որպես հավակնորդ, հետո պարզվեց՝ մրցութային հանձնաժողովում է: Դա ինչպե՞ս եղավ:
Ամենաանհասկանալին էլ հենց դա է:
Դուք ասում եք, որ համակարգային փոփոխություններ են պետք. գուցե նոր տնօրենը կանի այդ քայլերը: Դուք նրա ծրագրին ծանո՞թ եք:
Ենթադրենք, Դուք եկել եք վերականգնելու ինչ-որ շենք. վերականգնելու համար նախ պիտի իմանաք՝ ի՞նչն է՝ քանդված: Եթե չգիտեք, ո՞նց կվերականգնեք:Մենք պիտի հասկանանք՝ ի՞նչը պետք է բուժենք. գլու՞խը, լյա՞րդը, սի՞րտը….Ես կարծում եմ՝ գլուխն է պետք է բուժել, իսկ գոլուխը բուժելու համար գլուխ է պետք:Գիտեք շատ նուրբ հարցեր կան՝ տեսաբանն այլ է, բայց մշակույթ արարելը բոլորովին այլ բան է: Օպերան մշակույթ ստեղծող կառույց է: Մենք ասում ենք՝ այդ կառույցը ներսից փտած է: Նախարությունն ասում է՝ ոչինչ դրսից մարդ կբերենք: Մեր մազերն սպիտակեցին սպասելով, բայց ոչ մի լուրջ աշխատանք այդպես էլ չտեսանք:Մնայուն արժեքները, հատկապես աղքատ երկրներում թանկ հաճույք են, դրա համար պետք է այնպիսի ներկայացում դրվի, որ կարողանաս առանց հոգնելու 10 տարի այն նայել:Սա շոու բիզնես չի, որ ստադիոնում մեծ համերգ անես, գինը հանես և հաջողություն: Բոլորովին ուրիշ մոտեցում է.մենք ուզում ենք մի քիչ օպրեա լինի, մի քիչ շոու, մի քիչ փող: Արդյունքում ռաբիզ կոլաժ է ստացվում: Մեզ թվում է՝ օպերայով կսկսենք, հետո շոու կանենք, հետո մի քիչ կկլկլցնենք, հետո ռուսական մեղեդի կերգենք, ջան-ջան կասենք և գործը պատրաստ է: Սա մեր այսօրվա ռեժիսուրայի մակարդակն է:
Օպարայում ռեժիսուրայի հիմնական խնդիրը ո՞րն է:
Շատ խնդիրներ կան. Օրինակ դնել մի այնպիսի ներկայացում, որ տարբերվի ռուսական, վրացական, եվրոպական ներկայացումներից:Չի կարելի ներկայացման մեջ մի քիչ վերցնել Անգլիայից, մի քիչ Վրաստանից….
Դուք վաղուց եք օպերայում եք. Եթե համեմատելու լինեք 10-15 տարի առաջվա հետ, ի՞նչ է փոխվել:
Գիտեք ահագին բան փոխվել է. և՛ լավը կա, և՛ վատը: Լավ բաներ նույնպես կան, որովհետև անկախ ամեն ինչից անհատներ կան, ովքեր փայլուն երգում են: Ներկայացումները հիմնականում միջին որակի են. շատը լավը չկա, շատ վատն էլ չեն:<<Սպարտական>> օրինակ համեմատաբար լավ ներկայացում է, բայց շատ հին է, կարելի էր նոր ընթացմամբ ներկայացնել: <<Աիդան>> տուրիստական ներկայացում է՝ շատ մեծ բեկորներով, մի տեսակ բարդ է: <<Աիդայի>> փոխարեն կարելի էր 4 այլ ներկայացում բեմականացնել: Օպերայում շատ կարևոր է սոլիստը. Ներկայացումը պետք է կառուցել սոլիստի վրա: Մեզ մոտ ոչ մի կերպ չեն ուզում հասլանալ՝ բեմադրությունն արվում է ռեժիսյորի, պրոդյուսերի, թե՞ սոլիստի համար: Երգը, որ տրվում է սոլիսիտին, հաշվի առնվու՞մ է նա դրանով աճ կունենա՞, թե՞ ձայնը կկորցնի: Մեզ մոտ ռեժիսորն ասում է՝ ես այս ներկայցումն եմ անում և վերջ: Ընդհանուր մի տեսակ խորը գավառամտություն է տիրում: Ճաշակը նահանջել է. բոլորը գլամուրից են խոսում : Բայց հանդիսատեսը միշտ լավն է՝ եթե նրան լավը տվեցիր, նա անպայման կընդունի:
Հարցազրույցը՝ Կարինե Սարիբեկյանի
