Յուրաքանչյուր մարդ իր կյանքում հատուկ թվեր ունի, օրինակ, ծննդյան ամսաթիվը, հեռախոսահամարը և այլն: Բայց Դուք երբևէ մտածե՞լ եք մեր Մոլորակի համար ընդհանուր թվերի մասին: Գիտնականներից պահանջվել են հարյուրավոր տարիներ հիմնական հաստատունները պարզելու համար, որոնք հիմա կառավարում են աշխարհը:
Այս փառահեղ թվերը մեր կյանքի անբաժանելի մասնիկն են, նույնիսկ եթե մարդկանց մեծամասնությունը դրանց մասին անգամ տեղյակ չէ: Եթե նրանցից գոնե մեկը փոխվի, ապա ամբողջ աշխարհը կկործանվի:
Ձգողական հաստատուն
Իսահակ Նյուտոնի կողմից ձգողական ուժի օրենքի հայտնագործության շուրջ լեգենդներ են հյուսվում: Դրանցից մեկը կապված է երիտասարդ գիտնականի գլխին խնձոր ընկնելու հետ: Չնայած ամեն ինչին՝ հենց Նյուտոնին ենք մենք պարտական հիպոթեզով՝ համաձայն որի, յուրաքանչյուր երկու օբյեկտի միջև գոյություն ունի ձգողականություն, որի ուժը համապատասխան է նրանց քաշին, ինչպես նաև նրանց միջև եղած հեռավորության քառակուսուն:
Պետք չէ երկար խոսել ձգողական հաստատունի մասին: Հենց նրա շնորհիվ ենք մենք ամուր կանգնում երկրի վրա, ջրերը ներքև են հոսում, այլ ոչ թե տարածվում տարածության մեջ, իսկ արբանյակները թռչում են երկրի ուղեծրով:
Լույսի արագություն
Լույսի արագությունը փորձնականորեն պարզելու առաջին փորձը կատարել է Գալիլեո Գալիլեյը՝ օգտագործելով հեռադիտակներ և երկու մարդու, ովքեր տարբեր հեռավորությունների վրա հերթականությամբ կրակ էին վառում: Առաջին մոտավոր գնահատականը տվել է Օլաֆ Ռեմերը՝ 1676թ.-ին, որն այդ ժամանակ աստղագիտական դիտարկումներ էր կատարում Յուպիտերի արբանյակների հետ. 220.000.000 մ/վ՝ այդ արդյունքը շատ մոտ է իրականին:
19-րդ դարում գիտնականներն արդեն բավականին հստակ սահմանել էին այս հիմնային հաստատունը: Ալբերտ Մայկելսոնը և Էդվարդ Մորլին կարողացել են իրենց հայտնի փորձարկման միջոցով ցույց տալ, որ լույսի արագությունը կախված չէ ուղղությունից:
Թվում է, թե լույսի արագությունը սահմանափակ է ֆիզիկական մարմինների համար: Միայն ֆոտոնները կարող են շարժվել լույսի արագությամբ:
Գազային ունիվերսալ հաստատուն
Երկար դարեր շարունակ հարյուրավոր հետազոտողներ հետազոտել են տարբեր գազերի վարքագիծը՝ ծավալի, ջերմաստիճանի և ճնշման փոփոխությունների պայմաններում:
Գազի ճնշման և ծավալի հարաբերությունը առաջին անգամ կարողացավ պարզել Ռոբերտ Բոյլը:
Հետազոտողներին աշխատանքները նրանց հանգեցրել էին Դմիտրի Մենդելևիի և Բենուա Կլապեյրոնի հայտնագործություններին, ովքեր սահմանել էին գազի իդեալական վիճակի հավասարումը: Գազային ունիվերսալ հաստատունը սահմանվում է որպես իդեալական գազի մեկ մոլի ծավալում, երբ անդադար ճնշման տակ ջերմաստիճանը մեկ աստճանով բարձրանում է ըստ Կելվինի:
Բացարձակ զրո
Շատ հեշտ է տաքացնել կերակուրը, քան առանց բնության օգնության սառեցնել այն:
Խտացված գազի ընդլայնման օգտագործմամբ ցածր ջերմաստիճանների հասնելու համար առաջարկը առաջին անգամ արել էր Մայքլ Ֆարադեյը: Օգտագործելով այս սկզբունքը՝ գիտնականները կարողացել են հեղուկի վերածել թթվածինը, ջրածինը, իսկ 20-րդ դարում՝ նույնիսկ հելիումը:
Հեղուկ հելիումի ջերմաստիճանը գրեթե հասնում է բացարձակ զրոյի: Այն թվային արժեքով հավասար է −273,15 °C, ինչը նյութական մարմնինների համար նույնքան սահմանային է, որքան լույսի արագությունը: Ոչինչ այս աշխարհում չի կարող անցնել այս սահմանի ստորին սահմանագիծը:
Ավոգադրոյի հաստատուն
Մենդելևի աղյուսակում ավելի քան հարյուր քիմիական տարր կա, որոնցից և բաղկացած է այս աշխարհը: Նրանցից յուրաքանչյուրին համապատասխանում է իր ատոմը, իսկ ատոմներից կառուցված են մոլեկուլները, ինչպես, օրինակ, ջրի մոլեկուլը՝ H2O:
Բայց որքա՞ն ջրի մոլեկուլներ են պարունակվում թեյի գդալի մեջ:
Իտալացի քիմիկոս Ամադեո Ավոգադրոն, խորհելով այս հարցի շուրջ, մի շարք փորձարկումներ է կատարել և պարզել, որ միևնույն ջերմաստիճանի, ճնշման և ծավալի ժամանակ տարբեր գազեր և հեղուկներ կազմված են մոլեկուլների միևնույն քանակությունից:
Ավոգադրոյի հաստատունը կամ Ավոգադրոյի թիվը սահմանվում է այն ատոմների քանակով, որոնք պարունակում է մաքուր ածխածնի 12 գրամ իզոտոպում:
