Հունիսի 16-ի իմ հոդվածը, որ վերնագրել էի «Ցպահանջ արդարադատություն», ծառայեց նպատակին: Այն լայն արձագանք գտավ, եւ լայնորեն քննարկվեց քաղաքացիական ակտիվության գրեթե բոլոր շերտերում: Սա մի նպատակ էր, որ հետապնդում էի որպես հեղինակ: Ու չնայած հոդվածի ընկալումը բազմաշերտ էր ու բազմապիսի, հիմնական ուղերձն այնուամենայնիվ տեղ հասավ եւ ընկալվեց. 2008 թվականի Մարտի 1-ի էջը փակված չէ: Սրանում, թերեւս, համակարծիք են բոլորը, նույնիսկ նրանք, ովքեր համաձայն չեն հոդվածում արտահայտված մտքերի հետ:
դիլեմաները
Հոդվածը որոշակի շրջանակներում նաեւ քննադատության արժանացավ: Քննադատողների ամենասիրած կռվանը իմ գրած հետեւյալ նախադասությունն էր (մեջբերում եմ).
«Այդպես վարվելու եմ, (Օսկանյանի քրեական հետապնդմանը կողմ եմ քվեարկելու-հեղ) նույնիսկ եթե համոզված լինեմ, որ ԱԱԾ-ի կողմից Օսկանյանին առաջադրված մեղադրանքը ծայրից ծայր սարքովի է: Որովհետեւ քննարկել հարցը’ սարքովի է մեղադրանքը, թե ոչ’ նշանակում է Օսկանյանին քննարկել Սահմանադրության եւ օրինականության դաշտում: Ես հրաժարվում եմ դա անել» (մեջբերման ավարտը):
Իմ այս տողերը մեկնաբանվեցին ընդհուպ մինչեւ որպես հրաժարում Սահմանադրությանն ու օրինականությանը նվիրվածության սկզբունքներից, թե ինչպե՞ս կարելի է որեւէ մեկին դիտարկել Սահմանադրությունից եւ օրինականությունից դուրս: Նման տեսակետ արտահայտածներից մեկը ասել էր, որ ինձ համարում է նախկին քաղբանտարկյալ: Նորություն ունեմ հարգարժան այդ ընթերցողի համար.բանն այն է, որ անազատության մեջ գտնվելու ընթացքում ինձ քաղբանտարկյալ համարելով նա ինձ քննարկել է Սահմանադրությունից եւ օրինականությունից դուրս, որովհետեւ հնարավոր չէ որեւէ մեկին քննարկել Սահմանադրության եւ օրինականության շրջանակներում, եւ նրան համարել քաղբանտարկյալ: Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով ու Սահմանադրությամբ հնարավոր չէ լինել քաղբանտարկյալ: Հայաստանի օրենսդրությամբ եւ Սահմանադրությամբ եթե որեւէ մեկը գտնվում է բանտում, նշանակում է հանցանք է գործել, եւ այդ հանցանքը ապացուցվել է ՀՀ Սահմանադրությամբ եւ օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով: Ընդ որում, համապատասխան դատավճիռը օրենքով սահմանված կարգով մտել է օրինական ուժի մեջ եւ բեկանման ենթակա չէ: Սահմանադրության եւ օրինականության տեսանկյունից աբսուրդ է բանտում գտնվող որեւէ մարդու անմեղ անվանել, որովհետեւ Հայաստանի Սահմանադրությամբ եւ օրինականությամբ մարդու անմեղության եւ մեղավորության հարցը որոշում է դատարանը, իսկ դատարանը որոշել էր, որ ես հանցագործ եմ, ուրեմն այն քաղաքացիները, որ ինձ անմեղ էին համարում, հարցը քննարկում էին Սահմանադրությունից եւ օրինականությունից դուրս:
Ի դեպ, ինձ Սահմանադրության եւ օրինականության շրջանակներից դուրս գալու մեջ մեղադրողները թող այլեւս երբեք չխոսեն նախագահական ընտրությունների կեղծված լինելու մասին: ՀՀ Սահմանադրության եւ օրինականության տեսակետից Հայաստանում երբեւէ նախագահական ընտրություն չի կեղծվել, որովհետեւ Սահմանադրության եւ օրինականության տեսակետից ընտրությունների կեղծված լինել-չլինելու հարցը որոշում են ԸԸՀ-ները եւ ԿԸՀ-ն, դատարանները, իրավապահ մարմինները, եւ ի վերջո, ՀՀ Սահմանադրական դատարանը: Նրանք, ովքեր ի հեճուկս Սահմանադրական դատարանի որոշումների, խոսում են ընտրությունների կեղծված լինելու մասին, հարցը քննարկում են Սահմանադրության եւ օրինականության շրջանակներից դուրս:
Բայց մի րոպե, հիմա ասածներս չմեկնաբանեք, թե ասում եմ նախագահական կամ խորհրդարանական ընտրությունները չեն կեղծվել: Կեղծվել են, էն էլ ո~նց են կեղծվել, ու մշտապես եղել եմ եւ միշտ լինելու եմ այդ կեղծիքների դեմ պայքարի առաջին շարքերում (ով ավելի առաջ է եղել ու լինելու, թող ձայն հանի): Ուղղակի ուզում էի պատկերել ինձ ուղղված մեղադրանքների աբսուրդը եւ ցուցադրել, որ ինչպես ՀՀ հարյուր հազարավոր քաղաքացիներ նախագահական ընտրությունները, իմ դատավճիռը քննարկել են օրենքներից եւ Սահմանադրությունից դուրս, այնպես էլ ես եմ Օսկանյանին եւ նրա դեպքը քննարկել Սահմանադրությունից եւ օրինականությունից դուրս: Այնպես, ինչպես կարելի է բանտում գտնվող մեկին համարել անմեղ, այնպես էլ կարելի է ազատության մեջ գտնվող մեկին համարել հանցագործ: Հենց այսպիսով եւ սրանով է խաթարված Սահմանադրական կարգը Հայաստանում երբ ֆորմալ ընթացակարգերը ձեւի մեջ ճշգրիտ լինելով, կատարելապես զուրկ են սահմանադրական բովանդակությունից: Ֆորմալ ընթացակարգերը այլընտրանքային, սահմանադրական բովանդակությամբ օժտելը Սահմանադրական պայքարը անօգնականության վիճակից հանելու հնարավորություն է: Գուցե թե եզակի հնարավորություն:
լեգիտիմությունը
Բայց արդյո՞ք դա անարխիա չէ, ապօրինություն, վենդետտա, վրեժխնդրություն: Իհարկե ոչ: Հենց սրանում է «Ցպահանջ արդարադատություն» հոդվածի ողջ իմաստը. այն ինչի մասին խոսել եմ, կատարելապես լեգիտիմ է ՀՀ օրենքների եւ Սահմանադրության շրջանակներից ներս: ՀՀ օրենքներով եւ Սահմանադրությամբ ԱԱԾ-ն, որպես պետական մարմին, իրավունք ունի՞ նախաքննություն անել: Ունի: Մեղադրանք առաջադրելու իրավունք ունի՞: Ունի: Գլխավոր դատախազը, որպես պետական պաշտոնյա, իրավունք ունի՞ պատգամավորին անձեռնմխելիությունից զրկելու հարցով դիմել Ազգային ժողով: Ունի: Ողջ ընթացակարգը նախատեսված է Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով: Հիմա, ենթադրենք, Աղվան Հովսեփյանը Վարդան Օսկանյանին հարցով եկավ խորհրդարան’ ինչ պիտի անեմ: Որպես ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, պետք է առաջնորդվեմ իմ խղճով ու համոզմունքներով: Ի դեպ, այս կետում մեջբերեմ ՀՀ Սահմանադրության հոդված 66-ը. «Պատգամավորը կաշկանդված չէ հրամայական մանդատով, առաջնորդվում է իր խղճով եւ համոզմունքներով»:
Հիմա, Օսկանյանի վիրտուալ հարցը քվեարկելիս պետք է առաջնորդվեմ իմ խղճով ու համոզմունքներով: Իմ խիղճն ու համոզմունքն ասում են, որ Աղվան Հովսեփյանը, Վարդան Օսկանյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, Սերժ Սարգսյանը, Հովիկ Աբրահամյանը, Սամվել Նիկոյանը միեւնույն հանցախմբի անդամներ են, որոնց Մարտի 1-ի համար պատասխանատվության ենթարկելը համարում եմ մեկը իմ քաղաքական գործունեության առաջնահերթություններից: Եթե Վարդան Օսկանյանի փոխարեն լիներ նշված անձանցից որեւէ ուրիշ մեկը, նույն դիրքորոշումն էի ունենալու: Տվյալ դեպքում էլ ասել եմ, որ քվեարկելու եմ ոչ թե հանուն Աղվան Հովսեփյանի առաջադրած մեղադրանքի, այլ 2008 թվականի Մարտի 1-ի հեղաշրջման ու սպանությունների բացահայտման: Ոմանք ասում են, թե Աղվան Հովսեփյանի առաջադրած մեղադրանքը այդ մասին չէ: Թքել եմ Աղվան Հովսեփյանի առաջադրած մեղադրանքի վրա, դիրքորոշում արտահայտելիս չեմ առաջնորդվելու նրա գրած մեղադրանքով: Առաջնորդվելու եմ իմ խղճով ու համոզմունքներով, ինչի լիազորությունը ինձ տվել է Սահմանադրությունը: Իսկ Օսկանյանին դիտարկում եմ Սահմանադրությունից եւ օրինականությունից դուրս, որովհետեւ ինչպես օրենքից դուրս է, որ անմեղ մարդը լինի բանտում, այնպես էլ օրենքից դուրս է, որ տասը մարդու կյանք խլած պետական հեղաշրջումը մատնվի մոռացության, հանցագործները մնան ազատության մեջ: Ու կօգտվեմ իմ սահմանադրական իրավունքից’ նման բան թույլ չտալու համար:
Ի դեպ, եթե քննիչ կամ դատավոր լինեի, այսպես չէի խոսի’ մինչեւ ձեռքիս տակ չունենայի ամբողջական, լրիվ, օրենքով նախատեսված կարգով ձեռքբերված ապացույցներ: Որովհետեւ քննիչը պարտավոր է առաջնորդվել օրենքի խստիվ պահպանմամբ ձեռքբերված կոնկրետ ապացույցներով, իսկ պատգամավորը’ իր խղճով եւ համոզմունքներով: Եթե վարչապետ լինեի, կամ նախագահ, կոնկրետ այս հարցում հրամայաբար կլինեի ծայրահեղ կաշկանդված եւ մաքսիմալ չեզոք, որովհետեւ նախագահի կամ վարչապետի լիազորությունները սահմանված են Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով, եւ վարչապետն ու նախագահը չեն կարող լիազորություններ գործադրելիս առաջնորդվել խղճով ու համոզմունքներով, նրանց բոլոր քայլերը կանոնակարգված են եւ սահմանափակված, նրանք պարտավոր են առաջնորդվել կոնկրետ ընթացակարգերով: ԱԺ պատգամավորի լիազորություններն էլ են սահմանված օրենքներով ու Սահմանադրությամբ, եւ սահմանված է, որ պատգամավորը առաջնորդվում է իր խղճով ու համոզմունքներով: Իմ խիղճն ու համոզմունքն ասում են. եթե որեւէ պատճառաբանությամբ Օսկանյանին քաղաքական հալածյալի պսակով պատվեմ, դրանով կնպաստեմ Մարտի 1-ի էջը փակվելուն, ինչը թույլ չտալու տասնյակ հրապարակային խոստումներ եմ տվել:
վերջաբան
Նորօրյա ընդդիմադիր Վարդան Օսկանյանը, որ կրքոտ կերպով հակադարձում է փողերի լվացման մեղադրանքին, ակտիվ քաղաքականություն վերադառնալու պահից ոչինչ չի ասել 2008 թվականի Մարտի 1-ի մասին, ու հիմա էլ չի ասում: Մի՞թե հանրությանը որեւէ բան չունի պատմելու այդ մասին, մի՞թե Մարտի 1-ի էջը համարում է փակված: Պատրա՞ստ է արդյոք հանրության համար բացահայտել Մարտի 1-ի անհայտ կողմերը, պատրաստակա՞մ է արդյոք վկայություններով հանդես գալ դատարանում եւ պատմել’ ով, երբ, ինչպես արձակեց ՀՀ քաղաքացիներին ոչնչացնելու հրամանը: Օսկանյանի հարցով Գլխավոր դատախազի մուտքը Ազգային ժողով պիտի վերածել 2008թ. Մարտի 1-ի գործով դռնբաց դատավարության: Հենց սրա մասին է «Ցպահանջ արդարադատություն» հոդվածը:
ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆ
