Kinoashkharh.am-ը գրում է.
Հետխորհրդային հայ կինոյի ճակատագրի, ստեղծված իրավիճակի, հետագա զարգացումների և մերօրյա կինոյի վերաբերյալ իր տեսակետների մասին է խոսում “Կինոաշխարհի” հետ Երևանի կինոյի և թատրոնի պետական ինստիտուտի ռեկտոր, “Գոյ” թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ռեժիսոր Արմեն Մազմանյանը: Նա համոզված է ու վստահ, որ հայկական կինոն կգտնի զարգացման նոր ուղիներ ու եղանակներ:
- Ի՞նչ տեղի ունեցավ կինոյի ոլորտում հետխորհրդային տարիներին:
- Մի պահ եղավ, երբ ինձ և բոլորիս թվում էր, թե վերջ, էլ հայ կինո չի լինելու: Էնպես քրքրվեց, էնպես ջախջախվեց, էնպես պարալիզվեց, որ այլևս հույս չկար… Սկսված տնտեսական կատակլիզմների հետևանքով փլուզվեց ամբողջ կինոցանցը, վերացավ կինովարձույթը, վաճառվեցին կինոթատրոնները, վերացավ կինոհանդիսատեսը: Եվ ծնվեց այն սերունդը, որի համար կինոմշակույթը` որպես այդպիսին, խորթ և օտար երևույթ էր:
Ի՞նչ ունենք: Պարադոքսալ վիճակ, ինժեներատեխնիկական հին սերունդ, որն անգործ է: Ունեինք ահռելի մեծ տեխնոբազա, որը կոչվում էր “Հայֆիլմ”: Ավերվեց: Թե ովքեր են կինոյի զարգացման համար շատ կարևոր այդ ենթակառույցի ներկայիս սեփականատերերը, չգիտեմ: Բայց համոզված եմ, որ նոր սեփականատերերը պարզապես այն վերագործարկելու ցանկություն չունեն: Անհասկանալի է: Մինչդեռ կարելի էր այն տասնյակ լուսավորողներին, տասնյակ օպերատորներին, տասնյակ տեխնիկներին ու գրիմյորներին, որոնք անգործ են մնացել, ապահովել աշխատատեղերով, միաժամանակ ունենալ հավելյալ եկամուտ` սպասարկելով այլ կինոընկերությունների:
- Հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ այս իրավիճակում պետությունը “Հայֆիլմ” կինոստուդիան կրկին հետ վերցնի մասնավորից և ազգայնացնի, կամ ինչ-որ այլ որոշում կայացնի:
- Ազգայնացնելու մասին չեմ կարող ասել, բայց համոզված եմ, որ եթե ոչինչ չի արվում, կա՜մ սաբոտաժ է, կա՜մ փնթի, անգրագետ բիզնեսմեններ են: Այդ դեպքում, պետությունը պիտի հարց դնի. տվել ենք` չես անում, հետ տուր` տանք ուրիշին:
“Հայֆիլմը” պետք է վերավաճառել այնպիսի գործարարի, որը որոշակի բիզնես ծրագիր ունի և հստակ պատկերացում, թե ինչպես պետք է վերականգնել ու վերագործարկել այդ երբեմնի հզոր արտադրական կինոբազան` նախապես ճշտելով ներդրումների ու որոշակի ժամանակահատվածում ակնկալվելիք եկամուտների չափերը: Եվ, եթե այդ մարդը պայմանավորված ժամկետներում դա չկարողանա կատարել, պետք է նրանից էլ հետ վերցնել:
- Այսուհանդերձ, անկախության շրջանում Հայաստանում ֆիլմեր արտադրվել են:
- Այո, այսուհանդերձ մի քանի օազիսների շնորհիվ, մի քանի սկզբունքային մոտեցումների շնորհիվ կինոն ոչ միայն չմեռավ, այլև սկսեց զարգանալ: Սկսած “Մոսկվա” կինոթատրոնից, որը երբեք չդադարեց որպես կինոթատրոն գործելուց, և վերջացրած ՙՈսկե ծիրանով՚, որն ուղղակի պատմական փրկություն էր: Դա իմ քաղաքացիական, մշակութաբանական գնահատականն է, կանցնի 30 տարի, և մենք կհասկանանք, որ դա մեր մշակույթի մեջ բեկումնային, ազգանվեր գործ էր:
“Հայֆիլմի” վաճառքից հետո ստեղծված Հայաստանի ազգային կինոկենտրոնը պետական համեստ բյուջեով սկսեց ֆիլմեր արտադրել: Սկզբում արտադրվում էր տարեկան 1, 2, 3 կամ 4 ֆիլմ, որոնցից հաջողվածները սկսեցին գնալ Եվրոպա, Ասիա, մասնակցեցին փառատոների, որոնց հաշվին էլ նոր կապեր ու հեռանկարներ ուրվագծվեցին: Այսինքն` ընթանում է կինոկոմունիկացիոն ինտեգրացում աշխարհի հետ: Միաժամանակ Ազգային կինոկենտրոնը նոր ծրագրեր է իրականացնում, որոնք նույնպես խթանում են կինոգործընթացները: Դրա լավագույն օրինակը բուհ-կինոկենտրոն համագործակցությունն է. արդեն պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որ կինոկենտրոնը պետական միջոցներից ֆինանսավորելու է մագիստրանտական կուրսերի լավագույն ուսանողների դեբյուտային ֆիլմերը: Առհասարակ, կինոյի հարցում ավելի օպտիմիստ եմ, շարժում տեսնում եմ: “Կրեատիվ”` լավ իմաստով, երիտասարդություն կա, գոնե` գրագետ, ոչ թե ամբիցիոզ, տրեխավոր, անլվա ուղեղով, և կա արդյունք, քիչ թե շատ: Մի խոսքով, կինոյում շարժում կա: Արվեստը ֆենիքսի պես բան է, ժամանակի սերնդի հետ վառվում-մեռնում է, հետո այդ մոխրից նորից ծնվում:
- Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն իրողությանը, որ այսօր Հայաստանը չունի Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված այնպիսի ֆիլմ, որը աշխարհին կներկայացներ ողբերգության իրական էջերը:
- Ես մնում եմ իմ համոզմանը, որ կինոյի ոլորտում այսօր ամենակարևորը ազգային խնդիրն է: Մենք պետություն ենք, որի սահմանադրության մեջ ցեղասպանության ճանաչումը ամրագրված է որպես առաջնայնություն: Մոտենում ենք 100-ամյակին ու չունենք գոնե պետական մակարդակի տենդերային մեկ-երկու ֆիլմ, որոնցից մեկը դառնար գոնե “Շինդլերի ցուցակ”: Առանց նման ֆիլմի նշել Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելից, կնշանակի ուղղակի պարտություն, ինչպես այսօր պարտվում ենք ադրբեջանցիներին ինտերնետային դաշտում: Այստեղ էլ կպարտվենք, եթե ճիշտ և ճկուն չգործենք:
Բայց երբեք ուշ չէ: Հաստատ համոզված եմ, որ կան շատ մարդիկ, որոնք սցենարներ ունեն այդ թեմայով: Անգամ ես ունեմ նման մի սցենար` “Տոհմածառ” անվանումով: Այնպես որ սցենարը խնդիր չէ, բայց շատ կարևոր է լավ ֆիլմ նկարելու համար: Ուզում եմ խոսել նաև “Վարդանանքի” սցենարով ֆիլմ նկարելու մասին: Դա շատ նուրբ թեմա է, ուզում եմ` դրա մասին մի քիչ լուրջ մտածենք: Արդյոք նպատակահարմա՞ր է այսօր կրոնական պատերազմի մոտիվով ֆիլմ նկարելը, երբ աշխարհին հետաքրքրում են կրոնական հանդուրժողականության, ոչ թե կրոնական տարբերության խնդիրները: Երկրորդ` պարսիկը մեր միակ բարեկամ հարևանն է, և չգիտենք` արդյունքում այդ երկրի քաղաքացին ինչ արձագանք կտա այս ֆիլմին:
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ
