Ին-Յան (չինարեն՝ 陰陽, 阴阳, լատինատառ տառադարձումը՝ yīn yang, ճապոներեն՝ ин-ё). հին չինական բնափիլիսոփայության ամենահիմնական գաղափարներից է: Այն հանդիսանում է չինական ավանդական բժշկության տեսական հիմքը: Աշխարհը շրջապատող երևույթները, միացնելով մարդուն և բնությանը, չինական բշկության կողմից մեկնաբանվում են որպես երկու սկզբների՝ Ինի և Յանի փոխազդեցությունը, որոնք ներկայացնում են մեկ իրողության տարբեր ասպեկտները:
Փիլիսոփայական գաղափարը
Փոփոխությունների գրքում Յանը և Ինը ծառայում էին որպես լույսի և խավարի, կոշտի և փափուկի, տղամարդու և կնոջ սկիզբը բնության մեջ: Չինական փիլիսոփայության զարգացման ընթացքում Ինը և Յանը ավելի շատ սիմվոլիզացնում էին ծայրահեղ հակադրությունների փոխազդեցությունը՝ լույս և խավար, ցերեկ և գիշեր, արև և լուսին, երկիր և երկինք, տաք և սառը, դրական և բացասական, զույգ և կենտ և այլն: Չինաստանում մի քանի հազարամյակ առաջ այս սկզբունքը սկզբում հիմնված էր ֆիզիկական մտածողության վրա: Սակայն զարգացման հետ միասին այն դարձավ ավելի մետաֆիզիկական հասկացություն: Ճապոնական փիլիսոփայության մեջ պահպանվել է ֆիզիկական մոտեցումը, այդ պատճառով Ին-Յան օբյեկտների բաժանումը չինացիների և ճապոնացիների մոտ տարբեր է: Նոր ճապոնական կրոնում՝ (օօմոտօ-կյո) դա աստվածային Իձուի (Կրակ) – Միձուի (ջուր) հասկացությունն է:
Յանը և Ինը միասնական են և անբաժան: Սկզբից Ինը նշանակում էր հյուսիսային, ստվերային, իսկ Յանը՝ հարավային, լեռան արևոտ լանջ: Ավելի ուշ Ինն ընկալվում էր որպես բացասական, սառը, մութ և կանացի սկիզբ, իսկ Յանը՝ դրական, լուսավոր, տաք և տղամարդկային սկիզբ:
«Նեյ-Ցզին» աշխատության մեջ ասվում է.
Յանի մաքուր էությունը ձգտում է երկինք, Ինի ամպամած էությունը ձգտում է երկիր
Երկինքը Յանի էությունն է, երկիրը՝ Ինի
Արևը Յանի էությունն է, իսկ լուսինը՝ Ինի,
Ինի էությունը հանգիստն է, իսկ Յանինը՝ շարժունությունը
Յանի էությունը ծնում է, իսկ Ինի էությունը՝ մշակում:
Ին-Յանի հինգ տարրերը
Այս երկու սկզբների փոխազդեցությունն ու պայքարը ծնում է հինգ տարր՝ Ու-սին՝ ջուր, կրակ, փայտ, մետաղ և հող, որոնցից ծագում է նյութական աշխարհի ողջ զանազանությունը՝ կապված մարդու հետ: Հինգ տարրերը գտնվում են մշտական շարժման և հարմոնիայի մեջ՝ փոխադարձելով միմյանց (ջուր->փայտ->կրակ->հող->մետաղ->ջուր) և միմյանց հաղթահարելով (ջուրը հանգցնում է կրակը, կրակը հալեցնում է մետաղը, մետաղը ոչնչացնում է փայտը, փայտը՝ հողը, իսկ հողը կլանում է ջուրը):
Յան- Սպիտակ, տղամարդու սկիզբը, ցերեկ, չոր, կրակ, տաք, ակտիվ, եռանդուն
Ին-սև, կանացի սկիզբը, գիշեր, ցուրտ, թաց, ջուր, պասիվ
Արևը Յանն է, շողում է իր լույսով, տաքացնում է, իսկ Լուսինը Ինն է՝ սեփական լույս չունի, շողում է այլ լույսի արտացոլանքով, տաքություն չի տալիս: Տղամարդը Յանի մարմնավորումն է, քանի որ տուն պահող և կառուցողն է, իսկ կինը Ինի մարմնավորումն է՝ տան պահապանը, երեխայի պահողը: Յանը և Ինը կատարելապես լրացնում են միմյանց, չնայած ինչ-որ մի իմաստով հակառակ են: Այստեղ կարևորն այն է, որ Առանց Յանի ինը չի կարող գոյություն ունենալ և հակառակը: Միայն իրենց փոխազդեցությունն է տալիս ամբողջություն, բազմակողմանիություն: Կյանքում միշտ գոյություն ունի միաժամանակ փոխակերպում և պահպանողություն, ստեղծում և օգտագործում, երազ և արթնություն, ուսուցում և ուսուցանում, և դա նորմալ է ,առանց դրա հնարավոր չէ ապրել:
Չարը և բարին Ին-յանի հետ ընդհանրապես կապ չունեն: Ինչպես չարը, այդպես էլ բարին կարող են գորժել ինչպես Ինի այդպես էլ Յանի մեթոդներում:
Յան-մարդիկ
Խարիզմատիկ, ձգտում ունեն կառավարել, առաջնորդել, կրթել և ուսուցանել
Ակտիվություն, կիրք
Կրեատիվություն, անսպասելի գաղափարներ
Իրեն ձևավորելու ձգտում
Ձգտում ստեղծելու, կառուցելու
Որոշակիություն, ճշտություն
Պնդություն, կարգուկանոն, ուղղություն, կանոնավորություն, սկզբունքայնություն
Ձգտում գիտակցականին, ճշտին, պարզին, հասկանալիին
Եռանդ
Խառնվածքով՝ սանգվինիկ կամ խոլերիկ
Ով է Յան-մարդը
Մասնագիտությամբ՝ գովազդ անող, շոումեն, բիզնեսմեն, արվեստագետ, քաղաքագետ, հաղորդավար
Յան -մարդիկ կոչվում են Յանկեր:
Ին-մարդիկ
Կոնֆլիկտներ լուծելու ձգտում, հակասությունների պակաս, հարաբերությունների կառուցում
Պատրաստակամություն և հնազանդություն,
Վարքի ճկունություն,
Ենթարկվածություն, սառնարյունություն, հանգիստ, զգոնություն
Հավաքականություն, կենտրոնացում, ուշադրություն
Կարեկցանք, խղճահարություն
Ձգտում բուժելու, պաշտպանելու, աջակցելու
Համեստություն, լռություն
Կոկիկություն, ճշտություն, գործողությունների կանխատեսելիություն
Միապաղաղություն, ջանասիրություն՝ ամենօրյա գործերի մեջ
Սեր միստիկայի, գաղտնիքների, հանելուկների նկատմամբ
Խառնվածքով՝ Մելանխոլիկ և ֆլեգմատիկ
Ին՝ վարպետ, գիտնական հետազոտող, արհեստավոր, գրող, պահակ, դայակ, բուժքույր, կուսակրոն, ծրագրավորող: Իները ենթարկվող են, հազվադեպ են ընկնում փառքի հետևից: Կյանքի նախապատվությունը՝ ասկետիզմ, համեստություն, տնարարություն:
Ին մարդիկ անվանվում են Ինդուսներ:
