"Մորաքույրը Փարիզից", "Սե լա վի", "Դոն Ժուան ավիա", "Օպերացիա Նեմեսիս" ներկայացումներով Նարեկ Դուրյանը նոր շունչ հաղորդեց երևանյան թատերական կյանքին: Ժամանակակից մտածողությամբ, դերասանական հաջող խաղով ու ռեժիսորական հետաքրքիր լուծումներով Դուրյանը երևանցիներին բերեց թատրոն:
Մեր զրույցն էլ ռեժիսոր ու դերասան Նարեկ Դուրյանի հետ տեղի ունեցավ հենց թատրոնում:
-Պրն Դուրյան, այսօր մարդիկ թատրոն հաճախում են, չէ՞: Օրինակ՝ Ձեր ներկայացումները լեփ-լեցուն դահլիճներում են անցնում:
- Գիտեք, պետք է հասկանալ, թե հատկապես ինչ սկզբունքներով է առաջնորդվում կամ պետք է առաջնորդվի ժամանակակից թատրոնը: Մեր օրերում ոչ միայն ֆինանսական ճգնաժամ է, այլև ավելի վտանգավոր ու գուցե անբուժելի ճգնաժամ` ուղեղի ճգնաժամը: Մարդիկ հոգնել են, վազվզում են, ամեն ինչ փոխվել է: Օրինակ՝ անգամ հեռախոսով խոսելու, հեռուստացույց դիտելու ձևն է փոխվել. ժամանակին հինգ ալիք էինք դիտում, հիմա՝ 135, որոնք մորթում են թատրոնն ու կինոն: Դարը փոխվել է: Ասենք, նույն Շիրվանզադեի ստեղծագործությունները հիմա ուրիշ կերպ պետք է մատուցել: Ներկայացում բեմադրելիս միշտ մտածում եմ, որ մատչելի լինի, մարդիկ շատ չմտածեն: Ինչպե՞ս է գովազդն արվում. ես թատրոնը միշտ մարքետինգի հետ եմ համեմատում: Աֆիշի մասին ենք, չէ՞, մտածում, բա եթե այդքան կարևոր չէ, ինչո՞ւ ենք երկար մտածում. գրիր, կպցրու մի անկյունում: Մոտեցումը, ձևը պետք է փոխել: Ասեմ, որ չեմ գտնում այն դրամատուրգիան, որը ես եմ ուզում. իրավիճակ, ծիծաղ, խաղ, շարժում, դինամիկա, այդպիսի դրամատուրգիայի չեմ հանդիպում: Տվել են, կարդացել եմ մի քանի կոմեդիաներ, լավ է, ծիծաղելի է, միտք կա, պարապ կոմեդիա չէ, բայց դինամիզմ չկա:
- Գիտեմ, որ Ձեր ներկայացումների սցենարն ինքնուրույն եք գրում, ինքնուրույն էլ բեմադրում ու խաղում եք…
- Այո՛, դա այդպես է: Պարզապես պետք է հետևողական լինել կյանքում, ես երբ ինչ-որ բան եմ նկատում, որն ինձ հետաքրքրում է, բեմ եմ բարձրացնում: Պետք է ժամանակի հետ շարժվել: «Կոկա-կոլայի» նման գովազդի կարիք չունեցող հսկա ընկերությունը երկու տարին մեկ փոխում է շշի տեսքը, ինչո՞ւ, որովհետև ժամանակի հետ է քայլում, գիտի՝ մեր միտքը փոխվել է, ուրեմն նոր բան է պետք անել: Եթե այսպես ես մտածում, ներկայացումը երկար է ապրում: Իհարկե, ես միշտ որոշ շտկումներ, այսպես ասած իմպրովիզներ անում եմ, դա հնարավորություն է տալիս պահպանելու կենդանի վիճակը:
- Զարմանալի մի բան եմ նկատել: Դուք հաճախ ավելի շատ նախընտրում եք համագործակցել նոր, սկսնակ դերասանների հետ, քան, ասենք, փորձառուների: Պատճառը ֆինանսնե՞րն են, թե՞ ժամանակը: Չէ՞ որ հայտնիները գերադասում են հեռուստատեսային սերիալները:
- Գիտե՞ք` որն է իմ երազանքը:
- Չգիտեմ:
- Իմ երազանքն է միայն բեմադրել ներկայացում, հանդես չգալ այնտեղ որպես դերասան: Օրինակ՝ հրավիրել 20-21 տարեկան երիտասարդների ու կարողանալ բեմադրությունն այնպես անել, ինչպես ես եմ ցանկանում, և առաջ տանել նրանց:
Չնայած այս պահին հարմար նյութ չեմ գտնում: Կոմպոզիտոր Արթուր Գրիգորյանի առաջ կարելի է խոնարհվել: Մի կողմ եմ ուզում դնել բոլոր կարծիքները: Ինչքա՜ն ջահելներ մեջտեղ եկան: Իհարկե, մեր ասպարեզները նույնը չեն. շոու-բիզնեսում ավելի հեշտ է արտադրանքը «ծախվում», սպառվում, քան թատրոնում: Մտածում եմ, որ դա լավ գործ է:
- Կատակերգության միջոցով ժամանակակից հիմնախնդիրները բարձրացնելը որքանո՞վ է շահավետ, ի՞նչ է դա տալիս հանդիսատեսին:
- Գիտեք, միշտ այն համոզմանն եմ եղել, որ թատրոնը տրիբունա չպետք է լինի, քաղաքականությունը մեր գործը չէ, պետք է պարզապես քո ասածը ասես, ստեղծես իրավիճակ, իսկ որոշումը թողնես հանդիսատեսին, մարդկանց: Պրոպագանդայից պետք է հեռու լինել, չպետք է երազել, այդ պատճառով «Մորաքույրը Փարիզից» ներկայացման մեջ վերջում ասում եմ՝ գնա՞լ, թե՞ մնալ։ Ես չեմ ասում, չէ, պետք է գնալ կամ չպետք է գնալ: Ամեն բան թողնում եմ հանդիսատեսին:
- Գիտե՞ք այն դեղատոմսը, թե ինչու են Ձեր ներկայացումներն այսքան պահանջված:
- Կարծում եմ՝ մատչելիության ու պարզության համար, իմ ներկայացումները պարզունակ չեն: Բայց բարդ բաներ էլ չպետք է ներկայացնել, խճճել հանդիսատեսին: Պետք է մարդ նստի ու բավականություն ստանա, մտածի ու գնա: Եվ անպայման դերասանական խաղը: Հիմա նկատվում է, որ դերասանական խաղը կրկին կարևորվում է, ինչն ուղղակի հրաշալի է:
- Հետաքրքիր էր «Օպերացիա Նեմեսիս» ներկայացումը, որը կարծես տարբերվում էր բոլորից, բայց նաև ինչ-որ չափով նման էր…
- «Նեմեսիսն» այն օպերացիան էր, որով հայ երիտասարդները սպանեցին 1915-ին Հայոց ցեղասպանությունը կազմակերպողներին: Կարծում եմ՝ նմանատիպ ներկայացումներ հաճախ պետք է լինեն` ամիսը չորս-հինգ անգամ, սակայն, ցավոք, այդքան հանդիսատես չունենք: Ես որոշեցի հենց սա բեմադրել, քանի որ այն մեր հերոսական էջերից է: Գտնում եմ, որ դա ուղղակիորեն կապվում է այսօրվա ղարաբաղյան պայքարի հետ: Ցավոք,մեր իրականությունում Սողոմոն Թեհլերյանի նմանները քիչ են: «Նեմեսիսի» մեջ Սողոմոն Թեհլերյանը երգիչ, դերասան Ավո Խալաթյանն է, իսկ Թալեաթ փաշայի դերակատարը՝ դերասան Սարգիս Գրիգորյանը:
- Արդեն բավական երկար ժամանակ է, ինչ Հայաստանում եք: Հետաքրքիր է՝ այս տարիների ընթացքում հայ հանդիսատեսը փոխվե՞լ է:
- Իմ հանդիսատեսի մասով կարող եմ ասել: Իմ հանդիսատեսը խայտառակ պահանջկոտ է: Ցավոք, պետք է ասեմ, որ մեր օրերում հումորը շատ էժանացավ, այդ պատճառով այն գնողները շատացան, ինչը հանդիսատեսի խնդիրը չէ: Այս դեպքում սկսում է հնչել գռեհիկ, կոպիտ հումորը՝ նպատակ ունենալով զուտ ծիծաղեցնել մարդուն, իսկ պարզունակից մինչև ցածր որակ մեկ քայլ է: Հավատում եմ, որ վերելք է լինելու, մարդիկ կարծես հոգնել են վուլգար խոսքից, սերիալներից…
- Դուք երկար տարիներ ապրել ու ստեղծագործել եք Ֆրանսիայում: Ի՞նչ Ձեզ տվեց 20-ամյա անկախ Հայաստանը:
- Առաջինը՝ իմ վերադարձը հայ բեմ, ինչը երևի քիչ բան չէ: Ես չէի մեկնել Հայաստանից, հեռացել էի Խորհրդային Հայաստանից՝ Սովետից: Գիտեք, անկախությունը, իրոք, մեծ ձեռքբերում է: Բայց անկախությունը միմիայն բառով չէ, մարդիկ պետք է անկախ լինեն: Չձգտեն գնալ դուրս ու գտնել աշխատանք, հաստատվել: Օտար երկրներին չնախանձելու երաշխիքներից մեկն էլ անկախ ապրելն է ու գոհացնող աշխատանք ունենալը:
- Ձեր ներկայացումների մեջ հիմնականում արծարծում եք հասարակության մեջ ստի տարածվածության գաղափարը…
- Այո՛, իմ բոլոր ներկայացումներում էլ դա կա: Ես գրոտեսկ, չափազանցություն շատ եմ սիրում: Եվ երբ թատրոնը պայմանականություն եմ անվանում, հենց այդ էլ երևի ինձ ստիպում է գրոտեսկի դիմել, այդ կերպ հաղորդակցվել հանդիսատեսի հետ: Իրականում ամենամեծ սուտը կենցաղում է ծնվում, և մենք՝ դերասաններս, ամենամեծ «խաբեբաներն» ենք, դա կարծես մեր մասնագիտությունն է: Հաճախ մարդիկ քաղաքականացված են ընկալում ամեն ինչ, բայց իրականում իմ ներկայացումները քաղաքական բովանդակության հետ կապ չունեն, դրանք ավելի շատ հասարակական են:
- Ո՞րն է Ձեր ներկայացումներում հավատամքը, ի՞նչն եք թիրախավորում:
- Պատմել հանդիսատեսին այն ամենի մասին, ինչ նրան հետաքրքրում է. ես ուրիշ կրեդո չունեմ: Եթե դահլիճում ներկա է, ասենք, 200 մարդ, ապա յուրաքանչյուրին պետք է հետաքրքրի այն, ինչը ներկայացնում եմ բեմից: Նորից եմ ասում՝ հանդիսատեսին հետաքրքրելու համար պետք է կարողանաս քայլել ժամանակին զուգահեռ, համընթաց և վստահ եմ, որ դա է այսօր թատրոնի գլխավոր երաշխիքը: Չպետք է թատրոնը շփոթել սրբավայրի կամ դաստիարակչական-կրթական հաստատության հետ: Թատրոնը, չեմ վախենում ասել ու ամեն անգամ կրկնել, շոու է` նախատեսված դիտման համար: Հարցի այլ կողմն էլ կա. այն, ամեն դեպքում, զարգացած, գրագետ ու դաստիարակված մարդկանց տեղ է:
- «Սե լա վի»-ն յուրօրինակ ընկալվող բառակապակցություն է: Դա նաև Ձեր այցեքարտերից մեկի անվանումն է: Ինչպիսի՞ն է կյանքը Նարեկ Դուրյանի համար, նրա աչքերով:
- Խաղ է, երբեմն շատ անարդար, բայց, ամեն դեպքում, խաղ է, որտեղ մեկ շահում ես, մեկ էլ պարտվում: Բայց փաստ է, որ այնուամենայնիվ խաղում ես: Ես ճակատագրին չեմ հավատում. ով ինչ անում է, իրեն է անում:
Միքայել ԱՀԱՐՈՆՅԱՆ