«Աղմուկ էլ թող չբարձրացնեն, այդ օրենքն ընդունվելու է»
Նիկոլ Փաշինյան, 16․09․2019
Խոսքը բանկային գաղտնիքի մասին օրենքի նախագծի մասին է, որի ընդունման մասին ազդարում է գործադիր իշխանության ղեկավարը՝ մեր երկրի խորհրդարանական կառավարման համակարգի պարագայում, մինչդեռ այս խորհրդարանը ոչ միայն կարող է մերժել կառավարության ներկայացրած ցանկացած օրենքի նախագիծ, այլև անվստահություն հայտնել վարչապետին։ Այդ պարագայում ինչո՞ւ է Փաշինյանը նսեմացնում իր թիմակիցներին՝ խորհրդարանական մեծամասնությանը՝ ներկայացնելով նրանց որպես գործադիրի, իսկ ավելի ճիշտ՝ իր անձի կցորդ։
Ի՞նչ է տալու այս օրենքը մեր երկրին․ նպաստելու է տնտեսության զարգացմա՞նը, ներդրումնե՞րն են ավելանալու, երկրում բիզնես միջավա՞յրն է բարելավվելու։ Իհարկե ո՛չ։ Ուղղակի գործադիրի գործերն են հեշտացնելու իրենց կարծիքով ապօրինի փողերի բացահայտման հարցում։ Բայց ո՞ր ճանապարհով են գնում․ գտնում են խարդախին ու քրեական գործ հարուցո՞ւմ, թեպետ այդ պարագայում այսօրվա օրենքներով էլ կարող են նրա բանկային գումարների մասին տեղեկանալ։ Չէ, հիմա ուզում են գտնել թիրախավորված հավանական խարդախին, պարզել, թե որքան գումար ունի բանկերում, ու արդեն վրան գործ հարուցելը կդառնա տեխնիկայի գործ, երբ չկարողանա հիմնավորել, թե որտեղից իրեն այդ գումարները։ Ու անտրամաբանական է, երբ վարչապետն օրինակ է բերում, թե եվրոպական որոշ երկրներում էլ նմանատիպ օրենքներ են գործում, ու ինչպես տեսնում ենք, բանկային համակարգը չի փլուզվել, մոռանալով, որ այդ երկրներում ոչ ոք չի պահանջում հիմնավորել, թե որտեղից են այդ գումարները, տվյալ պետությունները բավարար լծակներ ունեն օրինապաշտ քաղաքացուն, հարկատուին խարդախից, հարկեր թաքցնողներից ու փողեր լվացողներից տարբերելու։
Լա՜վ, գործադիրն ամբողջությամբ մեկ մարդու ձեռքում է, օրենսդիրը՝ նույնպես, դատական իշխանությունը բուռը վերցնելը մի քիչ դժվար է ստացվում, բայց վարչապետը չի հրաժարվել այդ մտքից և այլ քայլեր է ձեռնարկում, հիմա ի՞նչ, անցել են արդեն բանկային համակարգը կցորդ դարձնելո՞ւն։ Տարիների ընթացքում բանկային ոլորտի օրենսդրական կարգավորման, պրակտիկ պրոֆեսիոնալների քրտնաջան աշխատանքի ու ոլորտն արդյունավետ դարձնելու շնորհիվ, հասարակության ու տնտեսվարողների վստահությունը շահելու արդյունքում ունենք կայուն ու կայացած բանկային համակարգ, մեր ֆինանսական շուկայի փոքր ծավալների ու տնտեսության ոչ բարձր մակարդակի պարագայում ի՞նչ ենք ուզում, դա էլ քանդենք ու գցենք ցնցումների մե՞ջ։
Ընդամենը մեկ տասնամյակ առաջ համաշխարհային ֆինսանսատնտեսական ճգնաժամի հետևանքով մեր երկրում ունեցանք 14․1 տոկոս տնտեսական անկում, բայց այդ պարագայում բանկային համակարգը չփլուզվեց, մարդիկ իրենց գումարները չհանեցին բանկերից ու այլ տեղերում չտեղաբաշխեցին կամ էլ բարձի տակ չպահեցին, անգամ այդ գումարներով անշարժ գույք չեռք չբերեցին, երբ գները ճգնաժամի պատճառով նվազել էին, քանի որ ավելի հուսալի համարեցին գումարները թողնել բանկերում։ Հիմա ի՞նչ ենք ուզում, որ ավանդների արտահո՞սք լինի բանկերից։
Այսօր դեռ կայուն չէ մեր տնտեսությունը, ինչը շատերի համար բարենպաստ չէ բիզնեսի համար։ Մարդիկ ռիսկի չդիմելու համար գումարները պահում են բանկերում ավանդների տեսքով, ու բնական է, եթե բարենպաստ բիզնես միջավայր ունենանք, մարդիկ նաև ներդրումներ կանեն տնտեսության իրական հատվածներում՝ ավելի մեծ շահույթի ակնկալիքով։ Իսկ եթե կան գործարարներ, որոնք արդեն գիտեն՝ ինչ են ուզում անել ու վստահ են, որ մեծ շահույթ կստանան, նրանք էլ գնում, բանկերից վարկեր են վերցնում, որոնց զգալի մասը գոյանում է մեր քաղաքացիների ավանդներից։ Իսկ հիմա պատկերացրեք, որ մեր քաղաքացիներն այդ գումարները բանկերից հանում են, ի՞նչ պետք է անեն՝ բարձի տա՞կ պահեն, որ եկամուտ չբերի, ու գողերի համար թիրախ դառնան, թե՞ անշարժ գույք գնեն, երբ դրանք իրենց պետք չեն, ու դրանով անշարժ գույքի շուկայում առաջարկի ու պահանջարկի կեղծ հարաբերակցություն ձևավորեն ու գների տատանում առաջացնեն, իսկ որոշ ժամանակ անց հասկանանք, որ այդ շուկան էլ ցնցումների մեջ ընկավ ու փլուզման եզրին կանգնեց, թե՞ բանկերից հանված ավանդները՝ որպես վաշխառուական կապիտալ, մասնավոր անձանց տրամադրեն կասկածելի ու ռիսկային գործարքների միջոցով։
Եթե միջազգային փորձից ենք խոսում, ապա քաղաքակիրթ աշխարհն անում է ամեն ինչ, որպեսզի մարդկանց գումարները չենթարկվեն ռիսկերի այս կամ այն երկրի քաղաքական կոնյուկտուրայի պատճառով։ Եթե բանկերը իրենց ինքնուրույնությունը չկարողանան պահել ու զոհ գնան գործադիրի կամ ուժային կառույցների ճնշումներին, ապա դրանով զարկ կտան միայն գումարների ապօրինի շրջանառության մեծացմանը։ Բանկային համակարգն այնքան է կայացած ու կատարելագործված, իսկ փողերի ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարն՝ այնքան խիստ, որ հիմա արդեն անգամ ապօրինի փողերն են փորձում տարբեր մեխանիզմներով բանկերի միջոցով լվանալ, իսկ մենք ցանկանում ենք փողորը բանկերից հանել, մտովի հարյուր տարի առաջվա Չիկագո տեղափոխվել ու Ալ Կապոնեի մեթոդներով փողերը լվացքատներո՞ւմ լվանալ։
Իսկ գուցե ոչ թե հետ նայենք, այլ առաջ՝ դեպի առավել զարգացած երկրներ՝ իրենց բանկային կայացած համակարգերով։ Օրինակ՝ Շվեյցարիայում բանկային գաղտնիքն ամրագրված է դաշնային օրենքում՝ «Բանկերի ու խնայդրամարկղերի մասին», դեռ 1934-ին։ Ու թեպետ Շվեյցարիայի կառավարությունն էլ չէր ցանկանում զերծ մնալ գայթակղությունից՝ հարկային օրենսգրքի խախտման դեպքում քրեական պատասխանատվության խստացման ճանապարհով գնալու արդյունքում հեշտացնել բանկերից ինֆորմացիա ստանալը, սակայն դա հանդիպեց կտրուկ դիմադրության ու արդյունքում կյանքի չկոչվեց։
Ո՞ր ճանապարհով ենք գնում՝ հե՞տ, թե՞ առաջ, դեպի բանկային համակարգի ամրապնդո՞ւմ, թե՞ փլուզում, այդ դեպքում հանուն ինչի՞։ Մինչև հիմա իշխանության ներկայացուցիչների փաստարկները խիստ անհամոզիչ են, գուցե այդ պարագայում ականջալուր լինեն այդ քայլին չգնալու տեսակետին կողմնակիցների համոզիչ փաստարկներին։
