Բոլոր ժամակաների ամենախորհրդավոր և քննարկվող նկարչի Լեոնարդո դա Վինչիի անձի մասին շատ լեգենդներ են հյուսվել ու շարունակում են հյուսվել: Նույնն արվում է նաև նրա աշխատանքների վերաբերյալ:
«Մոնա Լիզայի», «Ջինևրա դե Բենչիի դիմանկարի» և «Չքնաղ Ֆերոնիերայի» հետ միևնույն շարքում է «Կզաքիսով տիկինը» կտավը, որի վերաբերյալ մի շարք պարզաբանումներ են արվել:
1. Շատ հետազոտողների կարծիքով՝ սա Չեչիլիա Գալերանիի դիմանկարն է, ով Լյուդովիկո Սֆորզայի՝ Միլանի դքսի սիրուհին էր:
2. Իսկ ո՞վ էր Չեչիլիան: Այս կինը ծնվել էր Սիենա քաղաքում, մեծ ընտանիքում: Նրա հայրը՝ Ֆացիոն, միլանյան դատարանում որոշ բարձրաստիճան պաշտոններ է զբաղեցրել, այդ թվում՝ եղել է Ֆլորենցիայում դեսպան: Իր եղբայրների հետ միասին Չեչիլիան լատիներեն ու գրականություն էր ուսումնասիրում:
1483 թ.՝ 10 տարեկան հասակում, աղջիկն ամուսնացել է Ստեֆանո Վիսկոնտիի հետ, սակայն 1487 թ. անհայտ պատճառներով ամուսնալուծվել է: 1489 թ. Չեչիլիան տնից տեղափոխվում է Նուովոյի վանք և այնտեղ հանդիպում է իր դքսին: 1491 թ. մայիսի 3-ին նրանք որդի են ունենում, ում անվանում են Չեզարե: Սակայն Լյուդովիկոն միաժամանակ ամուսնանում է ոմն Բեատրիչե դ՛Էստեի հետ, որից հետո Չեչիլիան որոշ ժամանակ շարունակեց ապրել նրա ամրոցում:
Ավելի ուշ Բեատրիչեն մահանում է: Չեչիլիան բարիդրացիական հարաբերությունների մեջ է մտնում Լյուդովիկոյի մեկ այլ սիրուհու՝ Լուկրեցիայի հետ, այնուհետև դառնում է դքսի օրինական կինը և նրա համար ևս 4 երեխա է ծնում: 1492 թ. Լյուդովիկոյի հետ ամուսնությունից հետո Չեչիլիան նրանից նվեր է ստանում Կարմանյոլի ամրոցը:
Չեչիլիան Լեոնարդոյի հետ ծանոթանում է Սֆորզի ամրոցում: Այսպես՝ 1489 թ. նկարիչը սկսում է անել այս կնոջ դիմանկարը: Չեչիլիան հաճախակի նկարչին ճաշի էր հրավիրում միլանյան մտավորականների հետ: Լեոնարդո դա Վինչին պահել էր այլն նամակի սևագիրը, որն ուղղված էր Չեչիլիային և սկսվում էր այս բառերով. «Իմ սիրահարված աստվածուհի…»: Հայտնի է նաև, որ այս երկուսը միմյանց հետ «դու»-ով էին հաղորդակցվում, մինչդեռ նախկինում անգամ ընկերներն էին իրար «Դուք»-ով դիմում: Հետազոտողները կասկածներ ունեն, որ նրանց միջև ինտիմ կապ է եղել:
3. «Կզաքիսով տիկինը» դա Վինչին նկարել է երեք փուլով: Ըստ ուսումնասիրող Պասկալ Կոտի՝ ի սկզբանե կտավում ոչ մի կենդանի չի եղել: Մաքրելով կտավը կեղտից ու փոշուց՝ Կոտը հետաքրքրական դետալ է նկատել. ի սկզբանե կնոջ ձեռքերն ազատ են եղել, և կզաքիսը հայտնվել է ավելի ուշ:
4. Հարց է առաջանում՝ այդ դեպքում ինչո՞ւ է ավելացվել կզաքիսը: Այսպես՝ այս պատասխանի մի քանի հնարավոր վարկածներ կան: Համաձայն դրանցից առաջինի՝ կզաքիսը հունարենով հնչում է որպես գալե (γαλῆ): Կտավում, ինչպես նշվեց, ամենայն հավանականությամբ, պատկերված է Չեչիլիա Գալերիանին՝ Միլանի դուքս Լյուդովիկ Սֆորզի սիրուհին: Ինչպես հայտնի է, կզաքիսն Սֆոնզերի տան խորհրդանիշն էր: Ըստ երկրորդ վարկածի՝ կտավն անելու պահին Չեչիլիան հղի է եղել, իսկ կզաքիսը թաքցնում է նրա փորը. կզաքիսը համարվում էր մաքրության ու անմեղության խորհրդանիշ:
5. Ի դեպ, նախկինում կարծում էին, որ կտավն արել են Լեոնարդոյի աշակերտները՝ Մարկո դ՛Օջոնոն, Ամբորջիո դե Պրեդիսն ու Բոլտրաֆինոն: Միայն XXI դարում Պասկալ Կոտին հաջողվեց ապացուցել, որ դրա հեղինակը Լեոնարդո դա Վինչին էր, քանի որ դրա վրա հենց նրա մատնահետքերն են հայտնաբերվել:
6. Առաջին աշխարհամարտի տարիներին «Կզաքիսով տիկինը» կտավը ապահովության համար ուղարկել են Դրեզդենյան պատկերասրահ: Երկրորդ աշխարհամարտի սկսվելուց առաջ այն կրկին թաքցրել են, սակայն 1939 թ. սեպտեմբերին այն, միևնույն է, հայտնվեց նացիստների ձեռքում:
7. Լեհաստանի շրջափակումից հետո՝ 1939 թ., կտավը տեղափոխվեց Ֆրիդրիխ կայսեր բեռլինյան թանգարան, որն այսօր հայտնի է որպես Բոդեի թանգարան: 1940 թ. Հանս Ֆրանկը՝ Լեհաստանի գեներալ-քաղաքապետը, հրամայեց այն Կրակով վերադարձնել: Պատերազմի ավարտին այն հայտնաբերվել է Բավարիայում և 1946 թ.. վերադարձվել է Լեհաստան:
Այսօր կտավը գտնվում է Կրակովի Չարտորիսկիների թանգարանում, և դա Լեոնարդոյի միակ կտավն է, որը գտնվում է Լեհաստանում:
