Մենք կսկսենք մի քիչ ավելի գիտակից ապրել, երբ կհասկանանք, որ ազատությունը ենթադրում է պատասխանատվություն: Որովհետև ազատությունը միշտ ընտրության ազատություն է, և դու պատասխանատվություն են կրում քո կատարած ընտրության համար, ինչպես նաև՝ չկատարած:
Այդ ժամանակ կհասկանանք նաև կամավոր ստրուկներին, որոնք մեզանում շատ են:
Հոգեբան Վլադիմիր Լևին բանաստեղծություն ունի ազատության և ստրկության մասին:
«Рабство - это тепло,
из кастрюльки оно
в твою жизнь потекло,
из бутылочки, из материнской груди,
из тюрьмы, где не ведал, что все впереди,
из темнейшей, теснейшей, теплейшей тюрьмы,
где рождаемся мы,
а свобода, а свобода, сынок, холодна,
ни покрышки ни дна, а свобода...
Рабство - это еда,
это самое главное: хлеб и вода,
и забота одна, и во веки веков
одинаковы мысли людей и быков,
любит клетку орел, усмиряется лев,
поселяется в хлев,
а свобода,
а свобода, сынок, голодна,
ни воды ни вина, а свобода...
Рабство - это твой друг,
твой заботливый врач,
твой спасательный круг,
обвивающий шею, сжимающий грудь -
плыть не можешь, зато веселее тонуть,
как душевно,
как славно с дружком заодно
опускаться на дно, а свобода...».
