Միտք 1. Ցեղասպանությունն ու Ռուսաստանը։
«Ամեն տարի ապրիլի 20-ից սկսում եմ նորից կարդալ մեր պատմությունը։ Ուզում եմ հասկանալ, թե երբ ու ինչից սկսվեց մեզ ցեղասպանելը։
Թուրքերը միշտ էլ հնարավորություն ունեցել են տեղահանելու կամ վերացնելու մեզ, բայց դա նրանց պետք չի եղել իրապես։ Նրանք միշտ էլ հասկացել են, որ քրդերն ավելի վտանգավոր են, քան հայերը։ Որ քրդերի հակակշիռը հայն է:
Հայերը վտանգավոր դարձան ռուսների հայտնվելուց հետո, քանի որ հայ առաջնորդներն, ինչպես միշտ, (թոխմախի մհերի ասած) ծրագրեցին «թուրքի լուծը փոխել ռուսի լուծով»:
1890-ից սկսվեցին ռուսական հատուկ ծառայությունների ինտենսիվ գործողությունները Արևմտյան Հայաստանում, և հայերը դարձան ավելի ու ավելի վտանգավոր, անկառավարելի: Ռուսներն անհասկանալի պատճառով դարձան դարավոր բարեկամ (չնայած Ռուսաստանում հայերն անհամեմատ ավելի վատ վիճակում էին), իսկ թուրքերը դարձան դարավոր թշնամի: Մինչդեռ ռուսները չպաշտպանեցին հայերի պայքարը։ Հենց ռուսներին էր պետք Արևմտյան Հայաստանն առանց հայերի։ Ու եղավ այն ինչ եղավ։
Այսօր էլի ընկել ենք ռուսների խելքին։
Մնում է մեկ հարց. արդյո՞ք ցեղասպանությունն է մեր մեծագույն դժբախտությունը...»։
(անանուն)
