Interpress.am-ը գրում է.
ԱՄՆ ցամաքային ուժերի զանգվածային ներխուժման, այժմ դեռ, վաշինգտոնյան դեբատը, թե ի՞նչ անել Իսլամական պետության զինյալների հետ, տեղակայվել է քաղաքականության և «փափուկ ուժ»-ի ոլորտում:
Նախագահ Օբաման, վերջերս «բռնի ծայրահեղականությունը» թիրախավորող գագաթնաժողովի մասին նշելով, հայտարարեց, որ պայքարը «վերջին հաշվով սրտերի ու ուղեղների համար է»: Նույն ոգով Ջեյմս Ֆալլոուզը և Քեննեթ Ս. Բրաուերը Atlantic Monthly-ին առաջարկեցին, որ ռազմական լուծումը պետք է բացառվի ի օգուտ լոկ քաղաքականի, որը ինչպես գրել էր Բրաուերը, «իր ետևից կբերի ԱՄՆ-ի կողմից Սայքս-Պիկոյի սահմաններին դեմ դուրս գալը»՝ նկատի ունենալով Իրաքը քրդական, սուննիական և շիական երկրների բաժանելուն» աջակցելը:
Մարկ Սայկսը և Ֆրանսուա Ժորժ-Պիկոն 99 տարի հետո դարձյալ լուրերում են, երբ նրանց համաձայնությունը օգնեց գծել ժամանակակից Մերձավոր Արևելքը: Քանի որ Իսլամական պետության զինյալները շարունակում են վերագծել Սիրիայի և Իրաքի սահմանները, մենք պետք է գրեթե ամեն օր հիշենք, որ այս երկու դիվանագետների աշխատանքը չեղարկվում է:
Սայքս-Պիկոն կլիշե է դարձել, Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Օսմանյան կայսրության դաժանորեն մտածված մասնատման համար ունիվերսալ գանգատ, որից հետո էլ սկսվեց անավարտ ճգնաժամերի ժամանակակից դարաշրջանը: Այս հավատուրաց ժառանգության չեղարկմամբ, ինչպես Բրաուերն ու Ֆալլոուզը կանխատեսում են, իրաքցի ու սիրիացի սուննի մուսուլմանները այժմ ձգտում են Իսլամական պետությանը հետ միավորվել՝ ձգտելով առավել լավ ինչ-որ բանի, այսինքն, հնարավոր է առավել քիչ թեոկրատիտ իրենց սեփական պետությանը:
Սայքս-Պիկոյին վերջ դնելը գրավիչ գաղափար է: Այն նաև նախադեպը չունեցած երևույթ է՝ դավաճանել պատմական անգրագիտության ամենահիմնական տեսակը: Որպեսզի սկսենք, հիմա 1916 թվականի համաձայնագրով ոչ մի ժամանակակից սահման Սիրիայի և Իրաքի մրցակցային մասնակցությամբ գծված չէ, չեն եղել նաև առավել ուշ շրջանի վեճերը, ինչպիսին Իրաքի և Քուվեյթի բաժանումը, Իսրայել/Պաղեստինի բաժանումը (Անդր)Հորդանանից:
Վերցնենք վերջին շրջանի լրահոսի ամենահայտնի օրինակը. Մոսուլ քաղաքը, որը 2014 թվականի հունիսին զավթեց Իսլամական պետությունը և հուշում դարձավ կրոնագետ Աբու Բաքր ալ-Բաղդադիին նոր խալիֆայության ծնունդը հայտարարելու համար, իրականում տեղակայված է 1916 թվականին Ֆրանսիայի «Սիրիական» գոտում, և Բրիտանիան այն գրավել է միայն 1918 թվականի նոյեմբերին:
Սայքս-Պիկոյի սահմանների առասպելը մեծ բռնություն է գործել պատմական հասկացության վրա: Անգամ թղթի վրա, 1916 թվականի համաձայնագիրը բազմիցս վերանայվել է, առաջին անգամ 1917 թվականին Իտալիայի և Հունաստանի պահանջները տեղավորելու, իսկ հետո մերժելու համար Ռուսաստանի ռազմական հաղթանակները այն բանից հետո, երբ 1918 թվականին մարտին բոլշևիկները անջատողական խաղաղություն ստորագրեցին, ապա 1919 թվականին հին ռուսական գոտիները ԱՄՆ-ին տալու համար:
«Ամերիկյան մանդատը» չհաջողվեց միայն, երբ ԱՄՆ Սենատը 1920 թվականին հրաժարվեց վավերացնել հետպատերազմյան պայմանագրերը: Այժմյան Սիրիայի և Իրաքի տարածքները ուժգնորեն վիճարկվում էին դաժան պայքարում ոչ միայն դիվանագետների, այլ նաև բրիտանական, ֆրանսիական, արաբական, հայկական ու թուրքական զորքերի մարտերում: Սահմանները հաստատվել են զենքով: Միայն Սիրիան դեռ հետագայում էլ կմասնատվեր, երբ Թուրքիան 1939 թվականին կբռնակցեր Հաթայ պրովինցիան:
Առավել հյուսիսում էին «ռուսական» գոտիները, որոնք տարբեր ձևաչափերով տրվել էին Հունաստանին, ԱՄՆ-ին, իսկ հետո անկախ Հայաստանին: Այլ վիճելի տարածքը խոստացվել էր Ֆրանսիային, մինչև Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի գլխավորությամբ թուրքական ազգայնական ուժերը վերադարձրեցին գրեթե ամեն ինչ՝ արյամբ դարբնագործելով այսօրվա Թուրքիայի սահմանները՝ առանց նույնիսկ Սայքս-Պիկոյի պայմանագրի փոքրիկ հիշատակման:
Պաղեստինը, մինչդեռ, 1916 թվականից հետո առավել դրամատիկ պայքարի ականատեսն է եղել՝ անգլիացիների, սիոնիստների, հաշիմյանների և տեղաբնակ արաբների պահանջների առճակատմամբ, որոնք, ի վերջո, զենքով կարգավորվեցին և առ այսօր մնում են բալանսավորված:
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ