Երեխային հայհոյանք են սովորեցնում ու հրճվում՝ փոքրիկին դարձնելով սեփական գռեհկությունը բավարարելու միջոց. Ռուբեն Բաբայան

Life.panorama.am-ը ներկայացում է Հայաստանի Հանրապետության վաստակավոր գործիչ, Երևանի Հովհաննես Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ռեժիսոր Ռուբեն Բաբայանինի հետ զրույցի երկրորդ հատվածը: Հարցազրույցի առաջին մասն՝ այստեղ:

-Եթե չեմ սխալվում, դուք առաջին մասնագիտությամբ օտար լեզուների մասնագետ եք: Ինչպե՞ս որոշեցիք մտնել արվեստի, երեխաների աշխարհ:

-Գիտեք, շատ հանկարծակի ստացվեց. արդեն դիսերտացիա էի գրում, քննական շրջանում էի: Սկսեցի աշխատել Տիկնիկային թատրոնում՝ որպես գրական մասի վարիչ: Կամաց-կամաց ինձ այնքան գրավեց այս աշխարհը, տիկնիկների խաղը, որ հասկացա՝ կարող եմ դիսերտացիա չգրել, բայց թատրոնով չզբաղվել ՝չեմ կարող:

-Թատերական ինստիտուտը պատրաստում է դերասաններ, ռեժիսորներ, իսկ տիկնիկավարները որտե՞ղ են պատրաստվում:

-Մենք ունենք նաև տիկնիկային թատրոնի դերասանի բաժինը: Դա կոչվում է այսպես՝ «Դրամատիկ թատրոնի և կինոյի դերասան. մասնագիտացումը՝ տիկնիկային արվեստ»: Ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ այսօրվա դերասանը պետք է կարողանա անել ամեն ինչ: Ժամանակակից թատրոնի պահանջներն այնպիսին են, որ դերասանը պետք է և՛ մնջախաղաց լինի, և՛ հոյակապ երգի, պարի, և՛ տիկնիկային, և՛ դրամատիկ թատրոնի դերասան լինի: Այդպիսին են աշխարհում այսօրվա պահանջները: Չի կարող լինել զուտ մեկ ուղղությամբ դերասան, պետք է կարողանա ավելին անել, խնդիրներ են դրվում:

-Պարոն Բաբայան, տիկնիկային մշակույթի մեջ ներգրավվելը արդյո՞ք արտիստների հոգեբանությունը փոխում է:

-Լավ հարց է. կարծում եմ, նրանք դառնում են ավելի թատերային, քանի որ շատ դժվար է փորձել անշունչ առարկայով արտահայտել զգացմունքները, մտքերը, հարաբերությունները: Բայց դա նաև շատ հետաքրքիր է: Վերջիվերջո, թատրոնը խաղ է. ներկայացման ժամանակ հստակ գիտակցում ենք, որ այս կամ այն դերասանը ոչ թե դանիացի արքայազն է, այլ հայ տղա, սակայն միևնույն է, մենք հուզվում ենք, մեր զգացմունքներով աջակցում իրեն: Խնդիրն այն է, որ նա ոչ թե կարողանում է մեզ խաբել, հավատացնել իր ով լինելու մեջ, այլ մեզ ներգրավում է այս խաղի մեջ: Բնականաբար, տիկնիկային թատրոնն ավելի բարդ է, քանի որ այդ զգացմունքները, հույզերն ու մտքերը պետք է փոխանցել անշարժ առարկայի  միջոցով: Կարծում եմ, տիկնիկային արվեստով զբաղվելն ավելի լայնացնում է դերասանի մտահորիզոնը: Չէ՞ որ մենք արվեստագետ ենք համարում այն մարդկանց, ում երևակայությունը գնում է ավելի հեռու:

-Ժամանակ առ ժամանակ շրջիկ տիկնիկային թատրոններ են բացվում ու փակվում: Պե՞տք են դրանք մեր երեխաներին: Ի դեպ, շատ հաճախ այդ թատրոնները մարզերի երեխաների շնորհիվ են գումար աշխատում, քանի որ այնտեղ մշակույթի պակաս կա և ստիպված են ընդունել այն, ինչ մատուցում են:

-Կարծում եմ, բոլոր նրանք, ովքեր լուրջ են զբաղվում այս գործով, այլ ոչ թե փորձում են գումար աշխատել, ուրեմն պետք են: Որքան շատ թատրոններ լինեն, այնքան լավ, քանի որ կուժեղանա մրցակցությունը: Հրաշալի է, երբ դպրոցներում են բացվում թատերական խմբակներ: Բայց երբ նման շրջիկ խմբեր ստեղծվում են փող աշխատելու համար, դպրոցների վրա տոմսեր են վաճառում՝ գումարի կեսը դնելով տնօրենի, մյուս կեսն՝ իրենց գրպանները՝ չկարևորելով, թե երեխաներն ինչ կնայեն, դա արդեն վատ է: Որքան էլ թատերական ասպարեզում ես կողմնակից եմ ազատությանը, կարծում եմ, այս հարցում պետք է սահմանափակումներ լինեն. օրինակ, բժշկությամբ չի կարող ամեն ոք զբաղվել, նա պետք է համապատասխան լիցենզիա ունենա: Նույնն էլ այստեղ. բացարձակ սահմանափակումներ չդնելով ՝ պետք է ստեղծել մասնագետներից ստեղծված հատուկ հանձնաժողով, որը կորոշի՝ այս կամ այն բանը կարելի՞ է երեխային մատուցել, թե՞ ոչ, անկախ նրանից, դա պետակա՞ն, թե՞ մասնավոր թատրոն է, համայնքայի՞ն, թե՞ շրջիկ: Յուրաքանչյուր թատրոն կարող է ունենալ անորակ արտադրանք և այդ արտադրանքի մուտքը դպրոցներ, մանկապարտեզներ, առավել ևս մարզեր պետք է արգելվի: Բայց, որպեսզի մարզեր գնան լուրջ խմբեր, թատրոններ, պետությունը պետք է իր վրա վերցնի որոշակի դերակատարում: Մարզի երեխան չպետք է զգա, որ ինքն այս կամ այն հարցում շրջանցված է, անտեսված: Նա իրավունք ունի ստանալ մշակույթի իր բաժինը:

-Նկատե՞լ եք, ովքեր են այսօր մեր երեխաների համար ձևավորված հերոսները:

-Հիմնականում հերոսները ձևավորվում են մուլտֆիլմերի միջոցով, թեև ունենք ավանդական հերոսներ՝ կարմիր գլխարկը, երեք խոզուկները, կոշկավոր կատուն: Այս հարցում ևս ծնողների դերը շատ մեծ է. ի՞նչ են ծնողները քարոզում իրենց երեխաներին՝ բռնություն, ագրեսիա, թե՞…: Երբեմն լսում ես, որ ծնողը երեխային ասում է. «Քեզ վիրավորեցին, քարը վերցրու, խփի գլխին»: Նաև շատ տարածված է, որ փոքրիկ երեխային հայհոյանք են սովորեցնում ու հետո հրճվում այդ խոսքերի վրա՝ ոգևորելով երեխային: Չեն գիտակցում, որ արդեն իսկ պատրաստում են, մեղմ ասած, ոչ քաղաքակիրթ անձնավորություն: Չի կարելի երեխային դարձնել փորձադաշտ, սեփական գռեհկությունը բավարարելու միջոց: Այսպիսի երեխաներն ունենում են համապատասխան հերոսներ, որոնք ագրեսիվ են: Երեխայի դաստիրակությունը, հոգին կերտելը նուրբ աշխատանք է, որտեղ ծնողներին պետք է օգնության հասնեն ուսուցիչները: Բայց այստեղ խնդիր ունենք նաև դասատուների ճաշակի հետ. նրանք պետք է երեխաների հետ խոսեն բարություն սերմանող մուլտֆիլմերի հերոսների մասին, այլ ոչ թե քննարկեն մեկ օր առաջ տեսած քրեական սերիալը: Մի խոսքով, բոլորս էլ շատ գործ ունենք անելու (ժպտում է)::

-Գալիս ենք այն եզրահանգմանը, որ առողջ հասարակություն ունենալու համար պետք է սկսել դեռ օրորոցից:

-Այո, պետք է սկսել երեխաներից, այն օդից չի գա: Երեխան շատ բաց է և ուզած պայմանականություն շատ հանգիստ ընդունում է, նրա երևակայությունը սահմաններ չունի: Նկատե՞լ եք, թե երեխաներն ինչ անկեղծ են իրենց խաղի մեջ. խաղում են ընտանիք, բժիշկ, ոստիկան: Երբ անկեղծ չես խաղում երեխայի հետ, նա անմիջապես արձագանքում է կեղծիքին, լացում է, գոռում, չի լռում: Եթե կարողանանք մեր երեխաների մեջ ներմուծենք կարևորագույն պահանջները, ապա վաղը առողջ հասարակություն կունենանք: Օրինակ, երեք խոզուկները շատ խորիմաստ պատմություն է. ուզո՞ւմ ես տունդ ամուր լինի, գայլը ներս չմտնի, ապա ամուր կառուցիր: Այդ ժամանակ ոչ մի թշնամի քո համար վտանգավոր չի լինի: Այ այսպիսի հասարակ հեքիաթներով անգլիացիները ստեղծել են իրենց երկիրը: Նույն խնդիրն ունենք և մենք:

-Պարոն Բաբայան, կպատմե՞ք Ձեր ընտանիքի մասին

-Հայրս թատերագետ էր, մայրս աշխատում էր վավերագրական ֆիլմերի կինոստուդիայում, քույրս՝ հայֆիլմում: Այնպես որ, ես երեխա ժամանակից հաճախակի էի լինում մշակութային օջախներում: Սակայն ծնողներս երբևիցե չփորձեցին ինձ ուղղորդել: Ինքս էի սխալվում, սխալներս ուղղում:  Կնոջս հետ ծանոթացել ենք Տիկնիկային թատրոնում, ամուսնացել ենք 22 տարի առաջ: Երկու որդիներիցս մեկը ուսանող է, մյուսը՝ դպրոցական: Մեծ դուստրս ապրում է Մոսկվայում: Տնտեսագետ է: Իսկ մեծ տղաս գնում է արվեստի կառավարման ուղղությամբ:

-Հետաքրքիր է, ծնող-երեխաներ հարաբերություններն ինչպե՞ս են ձևավորվել:

-Գիտեք, ես մանկավարժության մեջ միայն մեկ սկզբունք եմ ընդունում՝ սեփական օրինակը: Երեխային կարելի է հազար ու մի բան քարոզել, դաստիարակել, սովորեցնել, բայց եթե նա տեսնում է, որ ծնողը չի կատարում այն, ինչ սովորեցնում է, ապա ամեն ինչ անիմաստ է դառնում: Ես աշխատում եմ երեխաներիս հետ լինել ազնիվ, անկեղծ: Ցանկացած հարցի շուրջ փորձում եմ շփվել, կիսվել, օրինակով ցույց տալ. տղաները պետք է սովորեն համապատասխան վերաբերմունք ունենալ կանանց նկատմամբ: Տղամարդը պետք է լինի պաշտպան, հարգալից վերաբերմունք ունենա կնոջ հանդեպ…Պետք է հարգես բոլորի կարծիքը, հարգես թույլերին: Գուցե չհամաձայնես դիմացինիդ կարծիքի հետ, բայց դա քեզ իրավունք չի տալիս ձեռք առնել, վիրավորել: Ես ինձ լավ եմ զգում իմ երեխաների հետ:

-Դա նշանակում է, որ երբեք սերունդների բախում, տարաձայնություններ չե՞ք ունենում:

-Ոչ, ունենում ենք, իհարկե, և դա բնական է: Եթե սերունդների մեջ տարաձայնություններ չլինեն, կյանքը կանգ կառնի: Բայց մենք փորձում ենք միմյանց հասկանալ, պատճառը, արմատները գտնել, հնարավորության դեպքում որոշակի բաներ փոխել: Իսկ եթե ոչինչ հնարավոր չէ փոխել, ապա պետք է գնալ զիջումների, հասկանալ, որ ամենամեծ ուժը հանդուրժողականությունն է: Ամեն ինչ կարելի է սիրո շնորհիվ հարթել: Կարորը սերն է: Ճիշտ է, բոլորիս ինչ-որ բաներ միմյանցից բաժանում է, բայց կան կարևոր բաներ, որոնք մեզ միավորում են, և դրանք շատ ավելի ուժեղ են: Կարող ենք յուրաքանչյուրս մեր կարծիքին մնալ՝ հասկանալով, որ մեզ միավորում է սերը, որն ամենակարևորն է: