Ամենավատ բանը հիշողությունը կորցնելն է…
Մի ֆիլմ կար, անունը «Memento» էր, ու եթե հիշողությունս ինձ չի դավաճանում (չնայած էդ դավաճանելու գործում հիշողությունս լավ է), էս ֆիլմը իրական փաստերի վրա էր հիմնված, կամ, առնվազն, իրական հիվանդության պատմության։ Հերոսն ամեն առավոտ արթնանում էր հիշողությունն ամբողջովին կորցրած։ Ամեն Աստծո օր սկսում էր զրոյից հայտնագործել իր ինքնությունն ու որպիսությունը։ Ո՞վ է, ի՞նչ է, ինչացո՞ւ է (ո՞ւրդու տղա ա), ինչու՞ է գտնվում էնտեղ, որտեղ գտնվում է, ի՞նչ նպատակ ունի (կամ ունի՞ ընդհանրապես), ո՞վ է ընկեր, ո՞վ է թշնամի… Օրվա ընթացքում հավաքած տեղեկությունները, արած բացահայտումները գիշերը «փչվում» են, զրոյանում… կամ առավելագույնը՝ զետեղվում էս մեր հերոսի մարմնի տարբեր հատվածներին՝ դաջվածքների տեսքով, որ գոնե մի նոր տեղից կառչելու տեղ ունենա, հաջորդ օրը գոնե մի քայլ առաջ անելու հնարավորություն…
Երբ հիշողությունդ կորցնում ես, կորցնում ես ինքդ քեզ…
Մեզ ու մեր հասարակությանը էդ ֆիլմի հերոսին եմ նմանեցնում։ Ամեն նոր փուլում եղած ու կուտակած ինֆորմացիան ջնջում ենք ու վրայից անցնելով մտնում նոր փուլ։ Ամեն նոր փուլ զրոյացնում է նախորդների կուտակային ինֆորմացիան։ Ո՞վ էր մեր թշնամի, ո՞վ էր բարեկամը։ Ինչի՞ն էինք ձգտում, ու՞մ դեմ էինք պայքարում, ինչու՞…
Նախկին թշնամիները բարեկամներ են, նախկին բարեկամները՝ թշնամի…
Էն հերոսը գոնե իր ջանդակին բան ման էր գրում՝ թե անունս էս է, նպատակս էս է, վեր կենամ՝ էս համարով պիտի զանգեմ, էսինչ տեղը գնամ… հալբաթ էսօր մի քայլ առաջ անեմ, մի «նակոլկա» ավել…
Մեր «ջանի» դաջվածքները բոլորը հին են, խունացած ու տարիքից՝ լոճված. աջ ուսներիս Գառնի-Գեղարդ, ձախին՝ Սևան ու ծիրանի չիր, մեջքներիս՝ դոլմա ու դուդուկ, դաստակներիս՝ Ազնավուրի կիսադեմն ու Քարդաշյանի տկլոր նկարը։ Նոր դաջվածք չունենք։ Տեղ չլինելուց է, թե ինչից է՝ չեմ հասկանում։
Ու էսպես ամեն հերթական փուլում զարթնում ենք անցյալից «մաքրված», կուտակածը կորցրած, ուղեղներս լվացած ու լվացքին փռած… Ու մեր մաքուր, ժավելած ուղեղները չեն կենտրոնանում, թե, այ բալամ, հլա մի րոպե… էս մեկը որ էսենց կուրծք է ծեծում, թե էն մեկելը մեր առաջնորդն է, մեր փրկության հույսն է, էն նույն մարդը չէ՞ր, որ էդ մեկելի դեմ ինչ մաղձ ու թարախ ասես թափում էր, շրջապատին համոզում, թե դրանից ինչքան շուտ ազատվեք, ժողովո՛ւրդ, էնքան լավ… Հլա շուրջներս նայենք, տեսնենք քանի՞սը կան էդ տեսակից։ Վխտում են բոլոր ճամբարներում։ Էն մեկը քրֆում էր, հիմի տաքուկ պաշտոնից գովաբանում։ Պաշտոնին մուննաթ… Էն մյուսը վերջին խոսքերով պախարակում էր ու մականունով դիմում, հիմի քամակը բռնել ման է գալիս ու պարոնով դիմում։ Փողին մուննաթ…
Ու բոլորիս համար կարծես մեկ է։ Կարծես էդպես էլ պիտի լինի։ Կարծես ճիշտն էդ է։
Մեկն էլ թե մի փաստ է հիշում կամ հիշեցնում, ոհմակի պես վրա ենք տալիս, թե՝ ա՛յ առիթավորված սրիկաներ, ա՛յ աբիժնիկներ, էս հիշեցնում եք, որ ի՞նչ… ի՞նչ եք ուզում սրանով ասել, պարապ ե՞ք մնացել…
Էստեղ ու էնտեղ կարդում եմ ու զարզանդում… Որովհետև հասկանում եմ, որ հիշողությունը, փաստորեն, փող արժի։ Ու մեր հիշողությունը պարբերաբար կորում է ոչ թե նրանից, որ գլխներիս հարված ենք կերել, այլ նրանից, որ էդ անտերը մեզնից առնում են ու դենը գցում…
Չնայած՝ էսպես երևի հարմար էլ է։ Քիչ բան ես հիշում՝ ավելի երջանիկ ես, նյարդերդ ավելի հանգիստ, ապագայի նկատմամբ հավատն՝ ավելի մեծ։ Էդ ապագային չհավատալու հիմքերն ավելի քիչ են, ախր։ Իսկ հիշողություններումդ մի քիչ շատ ես պրպտում, ավելի շատ ես հիասթափվում բոլորից ու գուցե նաև ինքդ քեզնից։ Էդ կինոյի տղան, օրինակ, վերջը կարծեմ պարզեց, որ ինքը իր սիրելի էակին էր սպանել։ Չեմ հիշում՝ իր փրկությունը մոռացության մեջ գտա՞վ, թե՞ հաջորդ օրը սկսեց նորից որոնել իր ինքնությունը։ Չհիշելը հարմար է. չհիշելու համար ոչ ուշունց կտան, ոչ էլ ծնոտդ կջարդեն։ Ես էլ երևի իրոք պարապ եմ մնացել, որ հերթական տեսահոլովակի տակի մեկնաբանություններից ազդված՝ նստեցի, էսքան անիմաստ բառ լցրեցի էստեղ։ Գնամ գործ անեմ։
* – Լատիներեն սխալական ասացվածք այն մասին, թե «ժամանակը խլում է ամեն ինչ, բացի հիշողությունից»։