Կլիմաքսը պատասխանատու շրջան է յուրաքանչյուր կնոջ կյանքում: Այդ ընթացքում նրա օրգանիզմում տեղի են ունենում ֆիզիոլոգիական փոփոխություններ, որոնք պայմանավորված են լինում ձվարանների ֆունկցիայի խաթարմամբ: Դրա արդյունքում արտադրվող հորմոնների քանակը, առաջին հերթին էստրոգենը, աստիճանաբար նվազում է: Հաճախ կլիմաքսը կնոջ համար անցնում է բացարձակապես անցավ, բայց երբեմն այս ընթացքն ուղղեկցվում է կլիմակտերիկ սինդրոմի զարգացմամբ, որն ընթանում է քրտնարտադրությամբ, սրտխփոցներով, գլխացավով, անկայուն տրամադրությամբև քնի խանգարմամբ: Առավել բարդ դեպքերում զարգանում են վեգետատիվ-անոթային հոգեէմոցիոնալ խանգարումներ, որոնք կարող են հանգեցնել աշխատունակության անկման: Իգական սեռական հորմոնները կնոջը երկար տարիներ պաշտպանում են սրտի իշեմիկ հիվանդության զարգացումից, բարձրացնում են ոսկրային հյուսվածքների խտությունը, ազդում են կենտրոնական նյարդային համակարգի ֆունկցիայի վրա: Մոտ 45 տարեկանից սկսած կանանց սեռական գեղձերի՝ ձվարանների, ֆունկցիան սկսում է աստիճանաբար նվազել կնոջ մոտ խանգարվում է դաշտանային ցիկլի կանոնավորությունը, փոխվում է դրանց տևողությունը, շարունակում է նվազել սեռական հորմոնների մակարդակը, որի արդյունքում էլ ընդհատվում է ցիկլը, փոփոխվում են ֆիզիկական և հոգեբանական վիճակները, առաջ է գալիս ճգնաժամային մի ժամանակաշրջան՝ կլիմաքս:
«Կլիմաքս» հունարենից թարգմանաբար նշանակում է «աստիճանավորվածփուլ»: Ճգնաժամի տևողությունը միջինում 10-15 տարի է: Այդ ժամանակաշրջանը սկսվում է մոտավորապես 45 տարեկանից և ավարտվում է 60 տարեկանում: Բժիշկները ճգնաժամային այս ժամանակաշրջանում առանձնացնում են մի քանի փուլեր՝ պրեմենոպաուզա, մենեոպաուզա, պոստմենոպաուզա և պերիմենոպաուզա:
Պրեմենոպաուզան սկսվում է 40 տարեկանից հետո և կարող է տևել 2-ից մինչև 10 տարի: Այդ ժամանակ կնոջ մոտ փոփոխվում է դաշտանային ցիկլը և ի հայտ են գալիս ճգնաժամային սինդրոմի առաջին ախտանիշները՝ գիշերային քրտնարտադրություն, սեռական կյանքի հանդեպ հետաքրքրության անկում, հուզական վիճակի խախտումներ (դյուրագրգռվածություն, նյարդայնություն, քնկոտություն, հոգնածություն, մոռացկոտություն, դժվարություններ ուշադրության կենտրոնացման հարցում, գլխապտույտ, սրտխփոց, դեպրեսիա և այլն):
Մենոպաուզան կնոջ կյանքում մի ժամանակահատված է, որը հաստատվում է վերջին դաշտանադադարից 12 ամիս անց: Եթե այդ ժամանակահատվածում այլևս դաշտան չի եղել, ուրեմն դաշտանային ֆունկցիան ամբողջովին դադարել է: Երբեմն մենոպաուզայից մի քանի տարի անց կարող են լինել բնական դաշտաններ: Ամենից հաճախ դա կապված է ձվարաների կարճաժամկետ աշխատանքի վերսկսման հետ, սակայն նման դեպքերում ավելի լավ է խորհրդակցվել բժիշկի հետ, անցնել անհրաժեշտ բոլոր հետազոտությունները, որպեսզի բացառվեն սեռական օրգանների հիվանդությունները: Սովորաբար մենոպաուզան առաջանում է 48-52 տարեկանում:
Պերիմենոպաուզան մի ժամանակահատված է, որը միավորում է պրեմենոպաուզան և մենոպաուզային հաջորդող առաջինտարին: Հենց այդ ընթացքում են կնոջ հորմոնալ համակարգում տեղի ունենում նկատելի փոփոխություններ:
Պոստմենոպաուզան դաշտանադադարից հետո 65-69 տարեկանն ընդգրկող ժամանակահատվածն է: Այդ ժամանակ կարող են ի հայտ գալ մեզասեռական համակարգի հետ կապված որոշակի ախտանշաններ՝ չորություն, այրում և քոր հեշտոցում, անմիզապահություն, մաշկի, մազերի և եղունգների հետ կապված փոփոխություններ: Հորմոնների պակասը կարող է հանգեցնել սրտի իշեմիկ և հիպերտոնիկ հիվանդությունների, հնարավոր է օստերոպորոզի զարգացում և ոսկրերի ամրության անկում:
Հասուն տարիքում մեծ ոսկրերի կոտրվելու հավանականությունը մեծանում է մի քանի անգամ:
Կլիմաքսի բուժումը
Կլիմաքսի բուժումը պետք է լինի անհատական և համալիր մոտեցմամբ: Խորհուրդ է տրվում կարգավորել աշխատանքի և հանգստի ռեժիմները, խուսափել հոգետրավմատիկ, սթրեսային իրավիճակներից, հոգեթերապիա անցնել, ներառել աուտոգենային ուսուցում, ֆիզիոթերապիա, դիետա, ֆիզիոթերապևտիկ բուժում, ասեղնաբուժություն, սովորաբար նշանակվում են վիտամիններ, հոմեոպատիկ դեղեր (օրինակ Կլիմաքսան կամ Կլիմադինոն), բուսական սեդատիվ դեղորայք և այլն: Այս գործողություններց հետո նշանակալի արդյունքի բացակայության դեպքում կարող է նշանակվել հոգեմետ դեղորայք կամ ներյրոլեպտիկներ, բետաադրենոբլոկատերներ, կալիում պարունակող դեղորայք, բրոմոկրեպտինև այլն:
Քանի որ կլիմաքսի խանգարումները կապված են կանացի սեռական հորմոնների մակարդակի անկման հետ, այս հիվանդության բուժման հիմնական մեթոդը փոխարինիչ հորմոնալ թերապիայի նշանակումն է: Այն կարող է նշանակել միայն բժիշկը՝ ելնելով տվյալ հիվանդի անհատական առանձնահատկություններից:
Փոխարինիչ հորմոնալ թերապիայիանցկացումը հնարավոր է միայն մանրակրկիտ հետազոտությունից հետո, որը թույլ է տալիս բացահայտել այնպիսի հիվանդություններ, որոնց դեպքում փոխարինիչ հորմոնալ թերապիայի նշանակումը խորհուրդ չի տրվում: Մինչև փոխարինիչ հորմոնալ թերապիայի նշանակումն անցկացվող հետազոտությանը ներառում է՝
· Գինեկոլոգիական զննում, ատիպիկ բջիջների վրա արգանդի վզիկից վերցված քսուքի հետազոտություն (ցիտալոգիա):
· Մամոգրաֆիա:
· Արգանդի և լոձաթաղանթի, այդ թվում նաև ձվարանների ուտրաձայնային հետազոտություն:
· Արյան մակարդելիության հետազոտություն:
· Արյան լիպիդային բաղադրության հետազոտություն:
· Էլեկտրոսրտագրում:
· Լյարդի ֆունկցիայի հետազոտություն:
· Վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի հետազոտություն:
· Արյան ճնշման, քաշի բարձրացման հետազոտություն:
Օգտագործվում են տարբեր դեղորայքներ, որոնք պարունակում են կանացի տարբեր հորմոններ: Բուժման տևողությունը տարբեր է: Կինը, ստանալով սեռական հորմոն պարունակող դեղորայք, պետք է ամեն տարի անցնի վերոնշյալ հետազոտությունները:
Փոխարինիչ հորմոնալ թերապիանկարելի է շարունակել 1-2 տարի, որպեսզի արագ վերացվեն կլիմակտերիկ խանգարուների դրսևոևումները, մինչև 5 տարի՝ կանխելու համար սեռական օրգանների խանգարումները, սիրտանոթային հիվանդությունների և օստեոպորոզի առաջացումը:
Տվյալ հիվանդի համար դեղամիջոցի ընտրությունը կարող է կատարել միայն բժիշկը, քանի որ նշանակված բուժումը միայն այդ դեպքում կարող է լինել անվտանգ:
Շատ կանանց մոտ կլիմաքսի առկայությունն ասոցացվում է ծերության հետ, այդ պատճառով էլ նրանք շատ հիվանդագին են տանում այս ժամանակահատվածը:
Այնինչ կլիմաքսր ճիշտ կլինի համարել դեպի նոր կյանք տանող մի աստիճան: Ի վերջո մեր կյանքի մոտավորապես երրորդ կամ չորրորդ մասն անցնում է պոստմենոպաուզայի ժամանակահատվածում, և հենց կնոջից է կախված այն, թե ինչպիսին կլինի նրա նոր կյանքը:
Աղբյուրը՝ www.sotskiy.am
Նյութի հեղինակային իրավունքը պատկանում է www.sotskiy.am կայքին
