Kinoashkharh.am-ը գրում է.
Գրող, թարգմանիչ, հրապարակախոս,1975- 85 թթ. «Հայֆիլմ» կինոստուդիայի գլխավոր խմբագիր Ալեքսանդր Թոփչյանի հետ հարցազրույցի երկրորդ մասը:
-Կինոսցենարների Ձեր սահմանած որակական չափանիշները` հիմնված հայ գրողների
ստեղծագործական մտքի վրա, ընդգրկել են համամարդկային արժեքներ: Դուք, համենայն
դեպս, ջանացել եք, որ այդպես լինի: Նախորդ դարի 70-80-ականներին Հայոց ցեղասպանության փաստը կինոյի լեզվով բարձրաձայնելու
չիրականացված դեպքեր եղե՞լ են:
- Մի օր Հենրիկ Մալյանին տվեցի Վահան Թոթովենցի ՙԿյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա՚ վեպն ու ասացի` կարդա, հոյակապ նյութ եմ առաջարկում քեզ: Հաջորդ օրը եկավ շատ բարձր տրամադրությամբ, հիացած. ուրախությունից երգում էր: Զանգեցի Ստեփան Ալաջաջյանին, քանի որ վստահ էի, որ միայն նա կարող էր Թոթովենցի գործը սցենար դարձնել: Մալյանն էլ միացավ նրան, դարձավ նաև համասցենարիստ: Կազմ-պատրաստ սցենարը տարանք Մոսկվա: Մերժվեց, բայց ոչ թե գեղարվեստական, այլ քաղաքական նկատառումներով: «Հայֆիլմում» աշխատածս տարիներին դա միակ սցենարն էր, որ Մոսկվան մերժեց: Բայց որպեսզի չնեղացնեն Մալյանին, առաջարկեցին. «Ստեղծագործական նույն կազմով նոր սցենար գրեք, բերեք»: Ասացի, որ կարող ենք վերցնել նույն հեղինակի մեկ այլ գործ: Վերադարձանք Երևան, ու Թոթովենցի «Բաց կապույտ ծաղիկներ» պատմվածքի հիման վրա կարճ ժամանակում գրվեց նոր սցենար, որը Մոսկվան հաստատեց, ու նկարահանվեց «Կտոր մը երկինքը»: Բայց ես ուզում էի, որ հենց «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա» վեպն էկրան բարձրանար: Թոթովենցը բազմաթիվ լեզուներ գիտեր, զարգացած, լուսավոր մարդ էր, մեծ գրող. նա Անդրանիկ զորավարի գրագիրն է եղել: Թոթովենցի այդ պատմվածքը վսեմ, բարձր երազների կործանման մասին է: Ցեղասպանության խնդիրը հենց այդ տեսանկյունից պետք է բարձրացնել:
- Հայոց ցեղասպանության 100- րդ տարելիցը մոտենում է: Ի՞նչ ենք դնում աշխարհի
սեղանին, ի՞նչ գրական ստեղծագործություն կամ ֆիլմ: Մենք հրեաների հետ
համեմատվելու ոչ մի եզր չունենք: Նրանք արվեստի միջոցով Հոլոքոստի վրա են հրավիրել
միջազգային հանրության ուշադրությունը: Իսկ ի՞նչ կարող ենք անել մենք:
- Շատ կարևոր է, թե ինչ գաղափարախոսություն ենք մշակել մենք: Ու սա միայն կինոյի խնդիրը չէ, այլ նաև պետության: Ցեղասպանության խնդիրը մշտապես մեր ճանապարհը փակում ու թույլ չի տալիս, որ ավելի լայն նայենք աշխարհին: Հենց ուզում ենք մի քիչ շունչ քաշել, ցեղասպանության խնդիրը տագնապի թելը քաշում է` հիշեցնելով, որ դեռ կարևոր հարց ունենք լուծելու: Բայց ես կտրականապես մերժում եմ այն թշվառ, ընչազուրկ, տգեղ հալածյալի կերպարը, որ տասնամյակներ շարունակ մեր մշակույթը գուրգուրում ու փայփայում է: Թշվառին ոչ ոք չի սիրում: Հռոմեացիներն ասում էին. «Թշվառներն իրենց արժանի ճակատագիրն են ստացել»: Դաժան է, բայց ճշմարտություն է պարունակում: Թշվառին լավագույն դեպքում ժամանակավորապես աղքատախնամի չոր հաց կտան, որ չմեռնի: Թշվառը չի կարող պահանջատեր լինել. միայն մուրալ կարող է: Ու նրան այդպես էլ ընկալում ու ընդունում են: Մենք պետք է լինենք պահանջատեր, իսկ դրա համար պետք է արժանապատվություն ունենալ: Իսկ որպեսզի արժանապատվություն ունենանք, պետք է ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը վերլուծենք բարձր արժեքների տեսանկյունից: Գարսիա Լորկայի կորուստը ոչ միայն իսպանացիներինն է, այլև ամբողջ աշխարհինը: Նույնն էլ Ռուբեն Սևակի կորուստը: Բայց արդյոք մենք կարողացա±նք դա ապացուցել ու համոզել աշխարհին: Թե± մինչև հիմա ողբալով ասում ենք.«Գիտե՞ք` թուրքերն ինչ արեցին: Մի գիշերում ազգի ծաղիկը մորթեցին»: Ու դեռ սպասում ենք, որ աշխարհն ասի` վա¯յ-վա¯յ-վա¯յ, խեղճ ժողովուրդ, ի¯նչ մեղք եք: Իսկ եթե մի հզոր գործ գրվեր, որով հարգարժան եվրոպացիներին ապացուցվեր, որ Ռուբեն Սևակն իր արվեստով նույնքան բարձր է, որքան XX դարասկզբի նրանց պոետները, ամեն ինչ այլ կերպ կընկալվեր:
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ
