Ilur.am-ը գրում է.
Այսօր տեղի է ունեցել Հայ ազգային կոնգրեսի հանրապետական խորհրդի նիստ, որտեղ ելույթ է ունեցել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Ձեզ ենք ներկայացնում ելույթն ամբողջությամբ:
Սիրելի գործընկերներ,
Անկախ պետականության վերականգնումից հետո, քաղաքական առումով, Հայաստանն այսօր, թերեւս, ապրում է իր ամենաշփոթ կամ անհստակ ժամանակաշրջանը։ Վստահ եմ, որ ձեզ, ինչպես եւ ողջ հասարակությանը, հուզում են բազմաթիվ հարցեր՝ կապված մեր երկրի ներկա վիճակի եւ ապագա հեռանկարների հետ։ Իմ հակիրճ ելույթում ես կփորձեմ պատասխանել այդ հարցերից միայն մեկին, որը տվյալ պարագայում, կարծում եմ, ամենաշատն է հետաքրքրում բոլորին.
Ինչո՞ւ Հայաստանում մայդան տեղի չունեցավ եւ հայ ժողովուրդն, ի տարբերություն ուկրաինացիների, չընդվզեց Եւրոասոցացման պայմանագրից հրաժարվելու եւ Մաքսային միությանը միանալու անակնկալ որոշման դեմ։ Դրա պատճառները գուցե շատ են, բայց ես կբավարարվեմ մատնանշելով ընդամենը երեքը։
1. Պատճառներից առաջինն ու գուցե ամենահիմնականն, իմ կարծիքով, պատմական է։ Հակառուսական տրամադրված որոշ անհատների եւ մարգինալ տարրերի մշտակա առկայությամբ հանդերձ, Հայաստանում հակառուսականություն, որպես երեւույթ, երբեւէ գոյություն չի ունեցել եւ հիմա էլ գոյություն չունի։ Անկախ նրանից՝ տվյալ կատեգորիկ պնդումը ոմանց դուր կգա, թե ոչ, մենք գործ ունենք մի անհերքելի իրողության հետ, որի ակունքները պետք է փնտրել բացառապես հայ ժողովրդի ոչ հեռավոր պատմության ծալքերում։ Անհնար է ժխտել, որ վերջիվերջո հայ ժողովրդի ֆիզիկական գոյությունն ապահովվել եւ հայոց պետականությունը վերականգնվել է Մեծ Հայքի ռուսական տիրապետության տակ հայտնված տարածքում։ Հետեւաբար, անհնար է նաեւ այս իրողությունը ջնջել հայ ժողովրդի պատմական հիշողությունից՝ վերածված գրեթե կենսագոյության բնույթի ենթագիտակցության, ինչը հատուկ է մանավանդ ցեղասպանության ենթարկված ազգերին։ Այս ամենը չի նշանակում, անշուշտ, որ հայ ժողովուրդը տառապանքներ չի կրել ցարական Ռուսաստանում կամ Խորհրդային միությունում։ Սակայն, ի տարբերություն Օսմանյան Թուրքիայի, այդ տառապանքները չեն սպառնացել նրա ֆիզիկական գոյությանը եւ ամենեւին չեն բխել հայերի նկատմամբ ռուսների տածած խտրական վերաբերմունքից։ Ցարական Ռուսաստանում եւ Խորհրդային Միությունում հայ ժողովուրդը տառապել է այնքան, որքան կայսրության մնացյալ բոլոր ժողովուրդները, ոչ ավելի, եւ ոչ պակաս։ Այս արձանագրումները ոմանք կարող են գնահատել որպես դրական, իսկ ոմանք՝ որպես բացասական երեւույթ։ Ի տարբերություն այդպիսիների, սակայն, ես դրանք դիտում եմ որպես օբյեկտիվ իրականությունից բխող կանխադրույթներ, որոնք անհրաժեշտ են պետականամետ քաղաքական ռազմավարության մշակման եւ իրականացման համար։ Հետեւաբար, ինձ համար հավասարապես մերժելի է թե՛, այսպես կոչված, արեւմտամետների մոտեցումը, որը բացարձակապես չի ձգտում հաշվի նստել նշված գործոնի հետ, եւ թե՛ զորիբալայանական տիպի ռուսամետների գյուլիստանյան փիլիսոփայությունը, որը, անկախ կոնկրետ քաղաքական նկատառումներից կամ ի հեճուկս այդ նկատառումների, ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ ազգային անկարողության (իմպոտենցիայի) խոստովանություն։
2. Հաջորդ պատճառը նույնպես առնչվում է պատմությանը, բայց արդեն ոչ թե իրողությունների, այլ պատմական դասերի առումով։ Դասերից ամենադառն, անշուշտ, 1920 թվականի ողբերգությունն է, երբ Արեւմուտքի վրա անհաշվենկատ խաղադրույք կատարելու եւ, ըստ էության, հակառուսական դիրքորոշում որդեգրելու հետեւանքով, մեր երկրի ժամանակի իշխանությունները ոչ միայն չկարողացան հասնել Արեւմտահայաստանի ազատագրման նպատակին, այլեւ կորցրին առաջին հանրապետության de facto եւ de jure տարածքի ուղիղ կեսը (Ղարսի նահանգը, Սուրմալուի գավառը եւ Նախիջեւանը), անկախությունն էլ վրադիր։ Մյուս դասերը մեր աչքի առաջ են։ Նորանկախ Մոլդովայի, Վրաստանի եւ Ադրբեջանի իշխանությունները, կորցնելով իրականության զգացողությունը, առաջին իսկ օրվանից որդեգրեցին կոշտ հակառուսական դիրքորոշում, ինչի պատճառով ունեցան պետականության կայացման հետ կապված լրջագույն խնդիրներ՝ ուղեկցված զգալի տարածքային կորուստներով։ Ի տարբերություն այդ պետությունների, 1990-ական թվականներին Հայաստանը ոչ միայն խուսափեց նրանց բաժին ընկած ճակատագրից, այլեւ խոհեմություն ունենալով հակասովետական պայքարը չվերածելու հակառուսականի, կարողացավ պահպանել թե՛ իր տարածքային ամբողջականությունը, եւ թե՛ էապես նպաստել Արցախի ազատագրման գործին։
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այստեղ