Hraparak.am-ը գրում է.
Վալտեր Մարությանը ՄԱԿ-ի բարձրաստիճան պաշտոնյա է: Նա ծնունդով Սեւանից է, մասնագիտությամբ՝ տնտեսագետ: Խորհրդային տարիներին աշխատել է վերահսկողության կոմիտեում: Սանկտ Պետերբուրգում թեկնածուական թեզ է պաշտպանել: Դասավանդել է Ժողովրդական տնտեսության ինստիտուտում: Անկախացումից հետո աշխատել է ՀՀ նախագահի վերահսկողության ծառայությունում: Մասնակցել է հարկային օրենսդրության, ՀՀ նախագահի վերահսկողության ծառայության մասին օրենքի մշակմանը: 1993-1998թթ. եղել է Մոսկվայում «Հայկական ավիաուղիների»՝ Եվրոպայում եւ ԱՊՀ-ում գլխավոր տնօրենը:
Նրա մասնակցությամբ «Հայկական ավիաուղիների» բազմաթիվ մասնաճյուղեր են բացվել տարբեր երկրներում: 2001-ից վերադարձել է Հայաստան, աշխատել է ՊԵԿ-ում, ապա՝ տրանսպորտի նախարարությունում. 2008-2011թթ.՝ տրանսպորտի փոխնախարար: 2011-ից հրավիրվել է աշխատանքի ՄԱԿ-ի հեռահաղորդակցության համաշխարհային միություն, Շվեյցարիա, որտեղ էլ մինչ օրս աշխատում է որպես գլխավոր քարտուղարի գլխավոր խորհրդական: Այժմ իր արձակուրդն անցկացնում է Հայաստանում: Մենք մեծ դժվարությամբ համոզեցինք նրան հարցազրույց տալ «Հրապարակին»:
- Ձեր աշխատանքի շրջանակներում Հայաստանի հետ առնչվո՞ւմ եք:
- Ուղղակիորեն՝ ոչ: Վերջին տարիներին աշխատանքի բերումով հանդիպում եմ տասնյակ պետությունների ղեկավարների հետ: Հայաստան պաշտոնական այցերի ժամանակ միշտ հանդիպումներ եղել են ՀՀ նախագահի, վարչապետի, այլ պաշտոնատար անձանց հետ: Քննարկել ենք Հայաստանի վիճակը, խնդիրները, Հայաստանի զբաղեցրած տեղն աշխարհում:
- Ձեր դիտարկմամբ, ի՞նչ խնդիրներ կան Հայաստանում կապի ոլորտում:
- Հայաստանը, որպես աշխարհի մաս կազմող երկիր, հեռահաղորդակցության ոլորտում եւ դրական, եւ բացասական կողմեր ունի: Բացասական կողմերից մեկն այն է, որ մենք մինչ օրս անցում չենք կատարել հեռուստատեսային թվային համակարգի: Իսկ արդեն 2 տարի է մնացել, որ աշխարհում ավարտվի թվային սիստեմին անցումը: Մենք դեռ լուրջ անելիքներ ունենք: Հիմնականում երկրներն անցում են կատարել այդ համակարգին կամ արդեն ավարտում են գործընթացը, իսկ մեր երկրում դեռ չեն ավարտվել կազմակերպչական աշխատանքները: Ես, բնականաբար, որպես ոլորտի մասնագետ, շատ մտահոգված եմ, որ Հայաստանը հասցնի: Հակառակ դեպքում մենք երկու տարի անց այս ժամանակահատվածում կարող ենք հեռուստատեսության բնագավառում ականատես լինել կատաստրոֆիկ վիճակի: Ընդհուպ՝ ժողովուրդը կարող է այլեւս չօգտվել թվային սիստեմից, քանի որ հարեւան երկրները, որոնք անցում են կատարել թվային սիստեմի, փակեն հաճախականությունները, եւ մենք այլեւս չկարողանանք անալոգային հաճախականություններով հաղորդումներ կազմակերպել մեր հանրապետությունում: Իմ անհանգստությունը ես փոխանցել եմ ոլորտի պատասխանատուներին, ինչպես նաեւ նախագահն է շատ մտահոգված, եւ երկար քննարկել ենք այս հարցն ու դրա լուծումները:
- Իսկ ի՞նչն է խանգարում, որ այդ գործընթացն արագ ավարտվի:
- Երկար, շատ երկար` 3-4 տարի միայն կազմակերպչական պրոցես է տեղի ունենում: Ես չեմ կարող ասել, թե որն է դրա պատճառը, բայց բավական ցայտնոտային վիճակ է ստեղծվել: Մենք ունենք նաեւ դրական տեղաշարժեր. դեռեւս 5-6 տարի առաջ ինտերնետը պարզապես հասկացություն էր, բայց հիմա այն հասանելի է ամբողջ Հայաստանում: Ես դա դրական եմ գնահատում: Բավական արագ ինտերնետ ունենք եւ այդ առումով բավական առաջ ենք շատ պետություններից՝ համարյա մոտ ենք եվրոպական երկրներին: Բավական լավ բջջային օպերատորներ ունենք եւ գնային, եւ կապի սփռման առումով:
- Իսկ թանկ չէ՞ Հայաստանում ինտերնետ կապը:
- Ես այդ կարծիքին չեմ: 193 պետությունների մեջ մենք կապի բնագավառում գտնվում ենք մեջտեղում, բայց գնի, սփռման, որակի առումով մենք ավելի առաջ ենք իրականում: Ցավոք սրտի, վերջին տարիներին մեր նախարարությունը եւ ընդհանրապես Հայաստանը շատ դժվար է ամփոփում իր ձեռք բերած արդյունքները եւ ներկայացնում Կապի համաշխարհային միությանը: Ուղղակի ինձ զարմանք է պատճառում, թե ինչը կարող է դրան խանգարել:
- Ո՞ր մարմինն է տրամադրում այդ տվյալները:
- Ընդհանրապես՝ կապի եւ տրանսպորտի նախարարությունը: Բայց, ցավոք, կան մի քանի կազմակերպություններ, որոնք զուգահեռաբար աշխատում են այդ ուղղությամբ: Դրանք տարբեր տվյալներ են հավաքում, որն էլ խանգարում եւ շփոթություն է առաջացնում: Ես առաջարկել եմ, որ ժամանակն է, որ Հայաստանը եւս ունենա կապի առանձին նախարարություն, որը եւ կզբաղվի այդ տվյալների հավաքագրմամբ եւ տրամադրմամբ: Աշխարհի բոլոր պետությունների 80 տոկոսից ավելին ունեն կապի նախարարություն:
- Լավ, իսկ ինչո՞վ է զբաղված մի հսկա նախարարություն, եթե չի կարողանում ամփոփել նույնիսկ այդ տվյալները:
- Եթե Դուք նկատի ուենք, որ հսկա է, ապա ես դրա հետ համամիտ չեմ, որովհետեւ նախարարությունում, որը Դուք հսկա եք համարում, կապի բնագավառում աշխատում են 6-7 հոգի, որը շատ քիչ է:
- Ուրեմն ավելի շատ ներքին վերակազմակերպման խնդիր ունենք:
- Այո, ժամանակն է, որ կառուցվածքային փոփոխություններ կատարվեն: Ես իմ առաջարկությունն արել եմ պետական այրերին: Չի կարող տրանսպորտի նախարարն զբաղվել կապով: Դա անլուրջ է, որովհետեւ տրանսպորտի նախարարը պետք է ճանապարհներով, տրանսպորտով զբաղվի: Կապն ի՞նչ կապ ունի տրանսպորտի հետ: Բայց այստեղ մի ուրիշ, շատ լուրջ խնդիր էլ կա, որը ես ներկայացրել եմ: Մեզ մոտ պետական ապարատում այսօր ստանում են միջինը 100-110 հազար դրամ, իսկ կապի բիզնեսի բնագավառում ստանում են 350 հազար դրամ: Մենք նույնիսկ եթե կապի նախարարություն էլ ստեղծենք, լուրջ խնդիրներ կունենանք մասնագետներ հրավիրելու հետ կապված: Մյուս խնդիրը, որի վրա ես ուշադրություն եմ հրավիրել, հաճախականությունների վերահսկումն է: Վիճակը բավական ծանր է եւ իմ աշխատած տարիներին, եւ հիմա: Բավական բարձիթողի վիճակում են օդային հաճախականությունները: Այդ հարցի վրա Հայաստանը եւս պետք է ուշադրություն դարձնի, որը լուրջ գումարներ կարող է տալ հանրապետությանը:
- Վերադառնալով թվայնացման գործընթացին. Ձեր կարծիքով, ի՞նչ է պետք անել, որ երկու տարում հասցնենք եւ Ձեր նշած կատաստրոֆիկ վիճակի առաջ չկանգնենք: Խնդրում եմ մի փոքր մանրամասնեք:
- Հաճախականություններն աշխարհում շատ թանկ հաճույք են, որոշակի հաճախականություններ հարյուրավոր միլիոններ արժեն: Մի 4-5 տարի հետո լիցենզիաների կարիք այլեւս չի լինի, որովհետեւ բոլորն անցում կկատարեն ինտերնետային հեռուստատեսության, եւ ոչ ոք նրանց չի խանգարի: Հետեւաբար, ավելի լավ է այդ ուղղությամբ աշխատել, քան ընկնել լիցենզիայի հետեւից: Հարյուրավոր հեռուստաընկերություններ կարող են գործել ինտերնետի միջոցով: Թվային հեռուստատեսության դրական կողմը նաեւ այն է, որ մի քանի անգամ ավելի որակով է լինելու ցուցադրությունը: Կոպիտ ասած՝ անորակ հաղորդում ընդհանրապես չի կարող լինել, որովհետեւ պարզապես ցույց չի տա: Անորակ հաղորդման դեպքում թվայինը միանգամից կանջատվի: Հետեւաբար, սա ավելի արդյունավետ ձեւ է, եւ պետք է արագ անցում կատարել:
- Իսկ դա մե՞ծ գումարների հետ է կապված: Կարո՞ղ եք մոտավոր թվեր ասել:
- Հայաստանի համար, ես կարծում եմ, 10-20 միլիոն դոլարի սահմաններում ծախսեր են անհրաժեշտ նոր սարքավորումների տեղադրման համար: Այստեղ երկու տարբերակ կա: Կամ մասնավորը կարող է ներդրումներ կատարի եւ իր գումարները հետ ստանալու համար ստանա դա կառավարելու թույլտվություն: Կամ՝ պետությունն ինքը պետք է կառուցի, եւ, բնականաբար, այն կմնա պետության տրամադրության տակ: Ես ինչքան տեղյակ եմ՝ պետությունը որոշում կայացրել է, եւ վերջնական որոշումն այն է, որ պետությունը պետք է կառուցի այն, եւ արդեն որոշակի գումարներ են տրամադրվել:
- Ենթադրենք, ֆինանսական խնդիրներ չկան, ուրիշ ի՞նչ խնդիր կարող է առաջանալ, որ այս 2 տարվա ընթացքում Հայաստանը չկարողանա անցում կատարել թվային համակարգի:
- Միայն ժամանակի խնդիր կարող է առաջանալ եւ փորձի պակասի: Ինձ խնդրել են, որ համապատասխան մասնագետներ ուղարկեմ Հայաստան, եւ ես պատրաստ եմ այդ մասնագետներն ուղարկել` Բելառուսից, Իտալիայից, Ֆրանսիայից: Մնում է ընտրել:
- Իսկ մեր հարեւաններն ի՞նչ վիճակում են այդ առումով:
- Արդեն ավարտում են: Ինչ վերաբերում է արբանյակներին, ապա Ադրբեջանն արդեն փետրվարին իր առաջին արբանյակն է թողել, հիմա պատրաստվում է երկրորդին, որովհետեւ երկու արբանյակը պարտադիր է, որպեսզի ինքը կարողանա վաճառել իր ունեցածը: Մյուս ԱՊՀ պետությունները հիմա արդեն ցանկություն են հայտնել առանձին արբանյակներ ունենալ, որոշներն էլ ուզում են մյուս զարգացած պետությունների հետ համատեղ գործունեություն ծավալել: Ես ինչքանով տեղյակ եմ՝ մենք ստեղծել ենք «Հայկոսմոս» ընկերությունը եւ Ռուսաստանի հետ համատեղ գործունեություն ենք ծավալում:
- Իսկ ինչո՞ւ հենց Ռուսաստանի:
- Երեւի ռուսերեն հեշտ է խոսելը (ծիծաղում է): Բայց եթե լուրջ, ապա, ինչպես եւ քաղաքականությունը, այնպես էլ գիտությունը, պետք է փորձել համատեղ օգտագործել նաեւ աշխարհի դրական փորձը: Ոչ միայն Ռուսաստանի, այլեւ Եվրոպական Միության երկրների հետ: Պետք է ընտրել նաեւ այլ ուղղություններ, մեկը մյուսին չի խանգարում:
- Ձեր կարծիքով, ո՞ր պետության հետ համագործակցությունն ավելի շահավետ կլինի մեզ համար:
- Դա հաշվարկի հարց է: Եթե վերջնական հաշվարկ կատարվի, պարզ կդառնա: Բայց հիմա ավելի ժամանակակից ձեւեր կան, ավելի ժամանակակից տեխնոլոգիաներ՝ Ֆրանսիայում, Լյուքսեմբուրգում, Կանադայում, ԱՄՆ-ում եւ այլն:
- Թերեւս կրկին բախվում ենք մեծ քաղաքականությանը՝ այստեղ եւս դեր է խաղում «Եվրոպա՞, թե՞ Ռուսաստան» դիլեման: Փաստորեն, անգամ կապի ոլորտում մենք տեսնում ենք, որ պետք է ընտրենք:
- Որպես ՄԱԿ-ի աշխատակից, ես ավելի քիչ իրավունք ունեմ շփվել քաղաքականության հետ: Ուղղակի իմ կարծիքը՝ որպես անձ, կարող եմ ասել, որ ես դժվարություն չեմ տեսնում համատեղելու մեջ: Գուցե քաղաքականության մեջ ավելի խորն է այդ խնդիրը, բայց տեխնոլոգիաների առումով միանշանակ պետք է ընտրել առաջատարը: Ռուսաստանը վերջին տարիներին այս բնագավառում որոշակի անհաջողություններ է կրել:
