Այսօր մարտի մեկն է
Այսօր մարտի մեկն է՝ օր, որը մեր ազգային օրացույցում եկավ համալրելու ցավի և վշտի տարեթվերի առանց այդ էլ ընդարձակ ցանկը: Այդ չարաբաստիկ օրը, երբ առավոտյան կանուխ ՝ դեռ չցրված մթի շղարշի տակ, ոստիկանական ջոկատները թուրքաբարո մոլագարությամբ հարձակվեցին խաղաղ ցուցարարների վրա, ես այնտեղ էի՝ Ազատության հրապարակի հարթակում: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ով այդ օրերին մշտապես՝ օր ու գիշեր չէր հեռանում հրապարակից, բարձրացավ հարթակ և հանդարտության, սթափության կոչերով դիմեց ոստիկանությանն ու ցուցարարներին: Առաջին նախագահը հորդորում էր ոստիկաններին բանակցությունների միջոցով, այլ ոչ թե ուժի գործադրմամբ լուծել իրենց առջև դրված խնդիրը: Սակայն վերջիններս այլ հրաման և այլ նպատակ ունեին…
Այն, ինչ տեղի ունեցավ հետո Մյասնիկյանի արձանի մոտ, ընդամենը մարտի մեկի առավոտյան ցանած ատելության և անհանդուրժողականության սերմերի արյունոտ, մահաբեր ծիլերն էին:
Չորս տարի անց, երբ Րաֆֆին հանդուրժողականության կոչերով նստել էր հացադուլի Ազատության հրապարակում և համառորեն պնդում էր, որ իր այդ քայլը ոչ թե քաղաքական բողոքի, այլ կրոնա – բարոյական իմաստ ունի՝ ծոմ է, շատերը նրան չհասկացան, եղան նույնիսկ այդ քայլը դատապարտողներ և ծաղրողներ: Ես դրանցից չէի: Ավելին, ես մշտապես Րաֆֆու կողքին էի, ինչը շատերին զարմացրել էր, քանզի Րաֆֆին և նրա ղեկավարած «Ժառանգությունն» անցած տարիների ընթացքում չեն խուսափել իմ անկողմնակալ անողոք քննադատությունից: Եվ հանկարծ ես պաշտպանեցի ծոմը, որը քաղաքական կատեգորիա չէ, քաղաքական պայքարի ձև չէ: Այո, եթե քաղաքականությունը դիտում են որպես ինքնանպատակ պայքար իշխանության համար՝ հակադրելով այն հավերժական կրոնաբարոյական իմաստներին:
Րաֆֆու քայլի իմաստը ինձ հասկանալի էր և սրտամոտ: Ազատության հրապարակը մարտիմեկյան չարագործությամբ պղծվել էր և պետք է մաքրվեր, կրոնաբարոյական իմաստով նորից օծվեր: Պետք է վերադարձվեր ժողովրդին ոչ թե ֆիզիկական, այլ նաև սրբազան, պաշտամունքային իմաստով:
Րաֆֆու ծոմապահությունն ուներ նաև երկրորդ՝ անձնական ապաշխարհության իմաստը: Հայասպան ուժերի հարձակման օրը Րաֆֆին հարթակում չէր, ցուցարարների կողքին չէր: Ծոմապահությամբ նա ապաշխարեց չարի դեմ կենաց – մահու մարտի պահին բացակայելու իր մեղքը: Այդ մեղքը քավելու գնով է նա այսօր ընկալվում համաժողովրդական շարժման գործի շարունակողի դերում:
Աստված տա, որ ծոմապահության անհրաժեշտություն այլևս երբեք չլինի…
