Էդգար Ալան Պո. «Ագռավը»

Մի մութ կեսգիշեր, երբ խորհում էի անուժ ու հոգնած,
Հակված գրքերին զարմանահրաշ, վաղուց մոռացված,
Կիսարթուն էի երբ, գրեթե քնած, ձայն լսվեց հանկարծ,
Կարծես թե մեկը մեղմ թակեց, թակեց դուռը սենյակիս.
«Ինչ-որ հովեկ է,- ասացի,- բախում դուռը սենյակիս,
Ընդամենը, ուրիշ ոչինչ»:

Ա՜խ, հիշում եմ ես պարզորոշ, դեկտեմբերն էր ցրտագին,
Եվ անթեղվող կրակները ստվերվում էին հատակին,
Անհամբեր սպասում էի առավոտին ու զուր փնտրում
Հատուցում գրքերում, Լենորի կորստին հատուցում.
Լուսավոր այն կույսին արդ հրեշտակներն են Լենոր ձայնում,
Անանուն է նա այս կյանքում:

Եվ մեղմ, անախորժ, անորոշ սոսափն ալ վարագույրի
Ցնցեց ինձ, պատեց ցարդ անհայտ վախով մի անիրական,
Հանդարտելու համար զարկերը սրտիս` կրկնեցի.
«Ինչ-որ հովեկ է, որ աղերսում է ներս թողնել իրեն,
Ուշացած հովեկ, որ աղերսում է ներս թողնել իրեն.
Հենց այդպես է, ուրիշ ոչինչ»:

Քիչ անց հոգիս քաջալերվեց, վարանքս շատ չտևեց,
«Պարո´ն,- ասացի,- կամ տիկի´ն, ներեցեք խնդրում եմ, բայց
Փաստ է, որ ես` կիսարթուն, իսկ դուք այնպես թույլ էիք թակում,
Այնպես կամաց էիք բախում, բախում դուռը սենյակիս, 
Որ ես հազիվ լսեցի»,- այստեղ դուռը լայն բացեցի.
Մթություն էր, ուրիշ ոչինչ:

Մթին սևեռված` երկար մնացի երկյուղած, ապշած,
Մտքիս եկան տեսիլքներ չտեսնված ու չլսված,
Սակայն անդորրն անխախտ էր, լռության մեջ ոչ մի նշույլ,
Արտաբերված բառը միակ շշնջոցն էր սոսկ`«Լենո՞ր»,
Ես շշնջացի, և արձագանքեց այդ բառը`«Լենո՜ր»:
Լոկ այսքանը, ուրիշ ոչինչ:

Սենյակ վերադարձիս կրակվում էր մարմնիս մեջ հոգիս,
Շուտով նորից լսվեց թակոց` նախորդից փոքր-ինչ ուժգին.
«Իրոք,- ասացի,- մի բան կա պատուհանի վանդակին,
Պետք է տեսնեմ ինչ կա այնտեղ և առեղծվածն այս պարզեմ,
Սիրտս մի պահ հանգիստ առնի, և առեղծվածն այս պարզվի.
Քամին է և ուրիշ ոչինչ»:

Երբ պատուհանի փեղկն իսկույն բացեցի, արագ թևեց,
Ներս շտապեց մի վես Ագռավ վաղնջական, հին օրերի,
Չմատուցեց հարգանքի տուրք, ո´չ կանգ առավ, ո´չ սպասեց,
Կերպարանքով տիրական դռան վերև թևաբախեց,
Դռնից բարձր թևեց, Աթենասի կիսանդրուն թառեց,
Թառեց, նստեց, ուրիշ ոչինչ:

Բայց թռչունն այս եբենաթույր փոխեց թախիծս խինդի
Կերպարանքով իր անհողդողդ, մռայլ, խոժոռ, ամեհի,
«Թեև փետրաթափ ես,- ասացի,- վստահ եմ, երկչոտ չես,
Դաժան, հինավուրց Ագռա´վ, որ լքել ես Խավար ընդերք,
Ի՞նչ է անունդ վեհ Հադեսի երկրում խավարընդերք»:
Ասաց Ագռավը. «Երբեք»:

Շատ զարմացա խոսքից հստակ անճոռնի այս թռչնի,
Թեև պատասխանը նրա անիմաստ էր, անտեղի,
Բայց համաձայնեք, որ երբևիցե կյանքում ոչ մեկին
Դեռ չի վիճակվել տեսնել թռչուն իր տան սեմին,
Կիսանդրուն, լինի թռչուն կամ կենդանի, արու կամ էգ,
Որ ունենա անուն «Երբեք»:

Սակայն կիսանդրուն անվրդով թառած Ագռավը խոսեց
Լոկ մեկ բառ ու կարծես այդ մեկ բառով իր հոգին զեղեց,
Ոչինչ ավել նա չոգեց, փետուր անգամ չշարժեց,
Մինչ շշնջացի. «Ընկերները չվել են անհետ,
Լուսաբացին էլ նա ինձ կլքի, զերթ հույսերս հեք»:
Ապա թռչունն ասաց. «Երբեք»:

Ապշեցի լռությունը հանկարծ խախտած պատասխանից,
«Անշուշտ,- ասացի,- արտասանածը պաշարն էր սուղ`
Սերտած դժբախտ մի վարպետից` անգութ Ճակատագրից
Ծեծված այնքան, որ նրա երգերն ունեն մեկ կրկներգ,
Նրա Հույսի մահերգերն ունեն մեկ տխուր կրկներգ`
«Երբեք – երբեք»»:

Բայց Ագռավը շարունակ թախիծս փոխում էր խինդի,
Շրջեցի թիկնաթոռը դեպի Ագռավն ու դեպ դուռը,
Նստելով թավշին փափկին` սկսեցի մտորել լուռ,
Պարզել, թե ինչ է, չարագույժ թռչունն այս սրտակեղեք,
Ինչ է ուզում զարհուրելի թռչունն այս սրտակեղեք
Ասել կռռոցով իր «Երբեք»:

Ու նստեցի մտազբաղ` չասելով ոչինչ թռչնին,
Որի կրակն աչքերի այժմ այրում էր իմ հոգին,
Գուշակում էի գլուխս հետ հանգիստ հենած փափկին
Թավշին հրաշեկ, կանթեղի լույսից փայլող ու բեկբեկ,
Բայց թավշին հրաշեկ, կանթեղի լույսից փայլող, բեկբեկ
Նա չի նստի, ա՜խ, երբեք:

Օդը թանձրացավ, ասես, բուրեց բուրվառից մի անտես,
Սերոբվեի ոտնաձայները զրնգացին ի ներս,
«Թշվա՜ռ,- գոչեցի,- Աստված, թևով հրեշտակի, քեզ
Տալիս է նեփենտես, որ մոռանաս Լենորին հեք,
Խմի՜ր, օ՜, խմի՜ր նեփենտես , մոռացի՜ր Լենորին հեք»:
Ասաց Ագռավը. «Երբեք»:


«Գուշա´կ,- ասացի,- չարանուն, թռչուն ես, թե չար ոգի,
Սատանա՞ն է քեզ ուղարկել, թե՞ փոթորիկն է ամեհի
Նետել ափն այս ավեր, վայրն անիծված ու ամայի,
Տունն այս սոսկումի, աղաչում եմ, արա´ ինձ իրազեկ,
Կա՞ բալասան Հոլանում , ասա´ ինձ, արա´ իրազեկ»:
Ասաց Ագռավը. «Երբեք»:

«Գուշա´կ,- ասացի,- չարանուն, թռչուն ես, թե չար ոգի,
Հանո´ւն երկնի մեր գլխավերև, Աստծո պաշտելի,
Ասա´ դժբախտիս, հեռու երկրում Աիդի կփարվի՞
Լենորին լուսավոր ու անեղծ` հոգիս սիրաբեկ,
Լենորին աննման գեթ կփարվի՞ հոգիս սիրաբեկ»:
Ասաց Ագռավը. «Երբեք»:

«Բառն այդ թող լինի նշան բաժանման, հա´վք կամ բարեկա´մ,-
Գոչեցի, -դարձի´ր փոթորկիդ կամ Հադեսի մութ աշխարհ,
Չթողնե´ս փետուր ի հուշ ստի, որ թափեց հոգիդ չար,
Թո´ղ ինձ հանգիստ, լքի´ր կիսանդրին ու շտապի´ր դեպի ելք.
Հանի´ր կտուցդ սրտիս միջից ու շտապի´ր դեպի ելք»:
Ասաց Ագռավը. «Երբեք»:

Բայց Ագռավը երբեք չթևեց, թառած-նստած է դեռ
Աթենասի գունատ կիսանդրուն, բարձրադիր ու վեր.
Աչքերը դիվային, քնատ, հանց չարքի աչքեր.
Լույսից կանթեղի հատակին նրա ստվերն է անբեկ,
Եվ հոգիս ստվերի տակից, որ հատակին է, անբեկ
Չի բարձրանա էլ երբե´ք:


Թարգմանությունը անգլերենից`
Մարիամ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆԻ