Առաջին հայացքից թվում է, թե հետախուզությունները միշտ ամեն ինչ իմանում են ու կարող են կանխել հակառակորդների հարձակումը, սակայն միշտ չէ, որ այդպես է, իսկ ռազմական գործում կա խորամանկության գործոնը, որը ռազմավարական գործոն է: Երբեմն ամեն ինչ այլ կերպ է ստացվում անգամ ամենահզորների մոտ:
ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակումը
1941 թ. հունիսի սկզբին Գերմանիան, արդեն գրեթե լիովին պատրաստ էր առաջիկա հարձակմանը: Այն նախագծված էր ընդհուպ մինչև գրոհի կոնկրետ ժամը: Չնայած սահմանի վրա առկա գերմանական զորքերի տեղաշարժերի քողարկվածության բարձր մակարդակին, խորհրդային հետախուզությունը նկատել էր այն: Այդուհանդերձ Կարմիր բանակի ստորաբաժանումները ինչ-ինչ պատճառներով ժամանակին չէին սկսել նախապատրաստվել գերմանական առաջիկա հարձակմանը:
Հունիսի 22-ին՝ գերմանական ավիացիայի հարձակումից ընդամենը ժամեր առաջ միայն, խորհրդային հրամանատարությունը արևմտյան ռազմական շրջաններ ուղղարկեց դիրեկտիվա 1-ը՝ ըստ որի «հունիսի 22-23-ին հնարավոր էր գերմանական ուժերի հանկարծակի հարձակում» մի շարք շրջանների վրա:
Պերլ Հարբոր
1941 թ. դեկտեմբերի 7-ը ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի ամենախայտառակ ամսաթիվն է: Դեռևս 1932 թ. լայնամասշտաբ վարժությունների ընթացքում երևաց, թե որքան խոցելի են Հավայան կղզիները` ծովային և օդային հարձակման վտանգի առջև: Նույնը ապացուցվեց նաև 1937 և 1938 թթ. վարժությունների ընթացքում, սակայն ամերիկյան հրամանատարությունը ոչինչ չփոխեց կղզիների պաշտպանության կազմակերպման մեջ: Ամերիկյան հետախուզությունը տարաբնույթ տեղեկություններ ուներ ճապոնական հավանական հարձակման մասին, սակայն դրանք պատշաճ կերպով չէին մշակվել և ընդհանուր իրավիճակի գնահատումը որոշակի սխալ էր կատարվել: Արդյունքում, դեկտեմբերի 7-ի առավոտյան, հարձակման առաջին ալիքով դեպի Օահու կղզի շարժվեցին 134 մարտական ինքնաթիռներ:
Առավոտյան ժամը 7-ի սահմաններում ռադարները ֆիքսեցին մոտեցող ինքնաթիռները, սակայն այդ փաստն անուշադրության մատնվեց. ամերիկացիները կարծեցին, թե դա մոտեցող ամերիկյան B-17 ռմբակոծիչներն են: Հարձակման մասին բազմաթիվ հաղորդումները կա՛մ անուշադրության մատնվեցին, կա՛մ ընդհանրապես անտեսվեցին:
Առաջին ալիքից հետո կղզու վրա գտնվող գրեթե ողջ ինֆրաստրուկտուրան ոչնչացվել էր: Այդուհանդերձ ամերիկացի օդաչուների մոտ ստացվեց մի քանի ինքնաթիռ օդ բարձրացնել և անգամ որոշակի վնաս հասցնել ճապոնական օդուժին:
Ի վերջո, հարձակման արդյունքում ամերիկյան նավատորմի գրեթե բոլոր նավերը կա՛մ խորտակված էին, կա՛մ վնասված, իսկ օդուժի գրեթե կեսը լիովին ոչնչացված: Մարդկային կորուստները կազմում էին ավելի քան 3000 հոգի: Ճապոնական ուժերի այս հանկարծակի հարձակումը բերեց ցանկալի արդյունքների, սակայն հեռանկարային առումով ամերիկյան այս խայտառակությունն ի վերջո բերեց Հիրոսիմայի և Նագասակիի վրա ատոմային ռումբ «փորձարկելուն»:
Նորմանդիա
Գերմանացիները 1944թ. արևմուտքում ունեին տարբեր տվյալներով 38-60 դիվիզիա: Եվս 179 դիվիզիա և 5 բրիգադա, ընդ որում ավելի պատրաստված, գտնվում էին արևելյան ճակատում:
Դաշնակիցների ներխուժման պլանը մշակելիս շեշտը դրվում էր այն հանգամանքի վրա, որ հակառակորդին հայտնի չեն երկու կարևորագույն բաղադրիչները՝ գործողության վայրն ու ժամանակը: Գաղտնիության ու անսպասելիության ապահովման համար մշակվեց և կյանքի կոչվեց պատմության մեջ խոշորագույն ապաիրազեկման գործողությունը՝ Fortitude, Կոմիտե ХХ:
Ֆորտիթյուդն իր մեջ ներառում էր երկու բանակների ստեղծման իմիտացիա: Դրանցից մեկն իբր ստեղծվում էր հյուսիսում՝ Էդինբուրգում և ուղղված էր դեպի Նորվեգիա, իսկ հարավային «բանակը»՝ Պա-դե-Կալեում: Ֆորտիթյուդի նպատակը դաշնակիցների զորքերի իջեցման իրական վայրից հակառակորդի ուշադրությունը շեղելն էր, ինչն ի վերջո պսակվեց հաջողությամբ և դաշնակիցների ներխուժումը հաջողվեց:
Ներխուժումը Նորմանդիա սկսվեց գիշերային զանգվածային պարաշյուտային դեսանտից, օդային գրոհներով ու գերմանական ափամերձ դիրքերի գնդակոծությամբ, իսկ հունիսի 6-ի վաղ առավոտյան սկսվեց դեսանտն արդեն ծովից: Ափհանումը տևեց մի քանի օր՝ գիշեր ու ցերեկ: Հունիսի լույս 6-ի գիշերը դեսանտային նավերը կուտակվեցին Լա Մանշում: Ֆորտիթյուդը հաջողել էր, և գերմանացիները Նորմանդիայի պաշտպանության համար օգտագործում էին համեմատաբար սակավաթիվ ուժեր, քանի որ չէին սպասում հարձակման:
Նորմանդիայի համար ճակատամարտը շարունակվեց մոտ երկու ամիս և ավարտվեց Փարիզի ազատագրմամբ ու Ֆալեզի կաթսայի անկումով 1944 թ. օգոստոսին:
Յոմ-Կիպուր
1973 թ. հոկտեմբերի 6-ին ժ. 14:00-ին սկսվեց Ահեղ Դատաստանի օրվա պատերազմը: Եգիպտոսն ու Սիրիան, արաբական ևս 6 երկրների աջակցությամբ միաժամանակ հարձակվեցին իսրայելական դիրքերի վրա: Եգիպտական բանակին հաջողվեց առաջին անգամ անսպասելի հարձակում իրականացնել:
Պատերազմի պլանավորումը կատարվում էր խորհրդային ռազմական դոկտրինայի շրջանակներում: Այն ենթադրում էր ուժերի առավելագույն կենտրոնացում, ուղղված Իսրայելի պաշտպանական ստորաբաժանումների ճեղքում՝ դրանք ոչնչացնելու նպատակով: Ընդ որում նրանք ենթադրում էին, որ մոբիլիզացիան կտևի մոտ մեկ օր: Այդ մեկ օրվա ընթացքում արաբական ուժերը պլանավորում էին բեկել հակամարտության ընթացքն իրենց օգտին:
Հոլանի բարձունքներում, որտեղ սկսվել էր սիրիական ներխուժումը՝ ուժերի հարաբերակցությունը հետևյալն էր՝ մեկ իսրայելական տանկայաին գումարտակը մարտնչում էր սիրիական տանկային դիվիզիայի դեմ: Սիրիական առաջխաղացումը խափանվեց բացառապես իսրայելական բանակի խիզախության, ոգու և գրագիտության շնորհիվ: Իհարկե մեծ դեր էր խաղում նաև տանկերի տեխնիկական առանձնահատկությունները, որոնք Իսրայելի բանակի տանկերի օգտին էին խոսում, սակայն քանակային ահռելի տարբերությունը առնվազն հավասարեցնում էր իրավիճակը:
Սինայի թերակղզում իրավիճակը փոքր ինչ այլ էր: Արդեն հոկտեմբերի 7-ին եգիպտացիները գրավեցին Արևելյան Կանտառան` Սինայի՝ մեծությամբ երկրորդ քաղաքը: Իսրայելն իրոք պատրաստ չէր դիմակայելու հակառակորդին: Իսրայելական ստորաբաժանումների հակահարվածները սկզբի օրերին թույլ էին և առանց դժվարության կասեցվում էին եգիպտացիների կողմից:
Այս պատերզմում նախաձեռնությունն անցավ Իսրայելին միայն մեկ շաբաթ անց՝ հոկտեմբերի 14-ին, իսկ դրանից հետո Իսրայելին հաջողվեց ի վերջո ջախջախել հարձակվող զորքերին և հոկտեմբերի 24-ին վերջ դնել ակտիվ ռազմական գործողություններին: Ինչևէ, հարկ է նշել, որ պատերազմի առաջին օրերին Իսրայելը հայտնվել էր անմխիթար վիճակում հենց անսպասելիության գործոնի պատճառով:
Սրանք ցավոք բոլոր գործողությունները չեն, երբ հարձակվողներին հաջողվել է անակնկալի բերել դիմացինին, չնայած հետախուզական տվյալների ակնհայտությանը: Երբեմն ռազմական խորամանկությունը գտնվում է բարձր մակարդակի վրա: Ներկայումս դա հիանալի իրականացնում են նաև տարբեր ահաբեկչական կազմակերպությունները աշխարհի ամենահզոր երկրներում:
