Ուշ թե շուտ բոլորս էլ ստիպված ենք լինում բախվել մահվանը։ Ոմանք փիլիսոփայորեն են մոտենում դրան, մյուսները՝ վախով։ Գերեզմանները մշտապես ինչ-որ խորհրդավոր առեղծվածներով են պարուրված։ Ձեզ ենք ներկայացնում աշխարհի ամենահայտնի 10 գերեզմաններն ու դրանց պարուրող առեղծվածները։
1 Ռոզալիա Լոմբարդո (1918-1920, Կապուչինի ստորգետնյա դամբարան, Իտալիա)
Մումիաներով այսօր ոչ ոքի չես զարմացնի, սակայն Կապուչինի ստորգետնյա դամբարանում գտնվող Ռոզալիա Լոմբարդոյի մումիան անկասկած կփշաքաղեցնի ձեզ։ Ռոզալիան մահացավ թոքերի բորբոքումից 1920թ-ին՝ ապրելով ընդամենը 2 տարի։ Նրա հուսահատված հայրը որոշեց հավերժացնել իր փոքրիկ աղջկա հիշատակը՝ Ալֆրեդո Սալաֆիային վճարելով, որպեսզի վերջինս մումիֆիկացնի նրան։ Սալաֆիան Ռոզալիայի ողջ արյունը փոխեց ֆորմալդեհիդով, մաշկը չորացրեց սպիրտի ու գլիցերինի լուծույթով, իսկ մարմնի վրա սնկերի տարածումը կանխեց սալիցիլաթթվի միջոցով։ Արդյունքն ապշեցուցիչ էր։ Արդեն 100 տարի է անցել, սակայն աղջիկն այնպիսի տեսք ունի, ասես պարզապես քնած է իր ապակյա դագաղում, որը լցված է ազոտով ու հերմետիկ փակված։
2 Վանդակներ մահացածների համար (Վիկտորյանական դարաշրջան)
Վիկտորյանական ժամանակաշրջանը հայտնի է անսովոր ավանդույթներով։ Օրինակ՝ ընդունված էր մահացածների գերեզմանների վրա վանդակներ դնել։ Ավելի կոնկրետ, մահացածներին սովորական ձևով թաղելուց հետո գերեզմանների վրա վանդակ էին հագցնում, որպեսզի մեռյալները դուրս չգային գերեզմանից։ Ինչևէ, սրան կա մեկ այլ բացատրություն. չի բացառվում, որ վանդակները տեղադրվել են դրանք գերեզմանափորերից պաշտպանելու համար։
3 Տաիրա նո Մասկադո (940, Ճապոնիա)
Սամուրայ Մասկադոն Տոկիոյի պատմության մեջ իր անջնջելի հետքը թողեց։ Մասկադոն Հեյանի ժամանակաշրջանում էր ապրում ու գլխավորում Կիոտոյի կառավարության դեմ ելած ամենախոշոր ապստամբությունը։ 940թ-ին նրան գլխատեցին իշխանության դեմ իր հանցանքների համար։ Սակայն Մասկադոյի մարմինը, կամ ավելի ստույգ՝ գլուխը, մահվանից հետո էլ չհանգստացավ։ Ինչպես նշվում է հին ժամանակաշրջանի պատմագրության մեջ՝ նրա գլուխը չէր փտում երեք ամիս շարունակ ու այդ ամբողջ ընթացքում շարժում էր աչքերը։ Հրաման էր արձակվել չմոտենալ ու չանհանգստացնել Մասկադոյի գերեզմանին, քանի որ դա կարող էր աղետալի հետևանքներ ունենալ ինչպես Տոկիոյի, այնպես էլ ողջ Ճապոնիայի համար։ Դրանից ի վեր Ճապոնիայի սնահավատ կառավարությունը զգուշությամբ պահպանում է Մասկադոյի գերեզմանը, որն ամենահին ու կատարյալ պահպանված գերեզմանն է աշխարհում։
4 Լիլի Գրեյ (1881-1958, Սոլթ Լեյք Սիթիի գերեզմանոց, ԱՄՆ)
Առաջին հայացքից ոչ մի սարսափելի բան չկա այս գերեզմանի վրա, սակայն ուշադիր նայելու դեպքում դրա վրա կարելի է տեսնել «666 գազանի զոհ» գրառումը։ Չնայած այս տարօրինակ գրառմանը՝ «զոհ» բառը ոչ թե Բեղզեբուղին, այլ ԱՄՆ-ի կառավարությանն է վերաբերում։ Լիլիի ամուսին Էլմեր Գրեյն անհայտ պատճառներով այնքան էր ատում օրենքն ու կառավարությանը, որ նրանց մեղադրեց կնոջ մահվան մեջ։
5 Չեյզերի ընտանեկան դամբարանը (Բարբադոս)
Երբ կարիբյան Բարբադոս կղզում 1813թ-ին ցանկանում էին թաղել Թոմաս Չեյզին, հայտնաբերեցին, որ ընտանեկան դամբարանում թաղված բոլոր գերեզմանները տեղաշարժված էին, այն դեպքում, երբ դամբարանը չէր բացվել 1808թ-ից ի վեր, երբ մահացավ 2-ամյա Մերի Էնն Չեյզը։ Հսկայական մարմարյա դուռը կնքված էր ցեմենտի շերտով, և դամբարանից ոչինչ գողացված չէր։ Մահացածների գերեզմանները նույն դիրքին վերադարձնելով՝ դամբարանի դուռը կրկին փակվեց՝ ցեմենտով կնքվելով։ 1816թ-ին դամբարանը նորից բացվեց՝ 11-ամյա Չարլզ Բրյուստեր Էյմսի թաղելու համար։ Եվ նորից բոլոր գերեզմանները տեղաշարժված էին, նույնիսկ Թոմաս Չեյզի կապարե ծանր դագաղը, որն ութ հասուն տղամարդ դժվարությամբ էին կարողանում բարձրացնել։
Այս լուրերը հասան Բարբադոսի կառավարչին, ով 1819թ-ին հրամայեց հետաքննություն անցկացնել։ Դամբարանի հատակը ավազով լցվեց, պատերը մանրազնին ուսումնասիրվեցին՝ գաղտնի մուտքեր հայտնաբերելու համար։ Դրանից հետ դամբարանի դուռը կրկին փակվեց։ Մեկ տարի էլ չանցած՝ կառավարիչը հրամայեց կրկին բացել դամբարանը։ Դռան կնիքն անվնաս էր, հատակի ավազին որևէ հետք չկար, սակայն գերեզմանները կրկին տեղաշարժված էին, դրանից որոշները նույնիսկ ուղղահայաց դիրքով էին դրված։ Սրանից հեոո Բարբադոսի կառավարիչը հրամայեց դագաղները տեղափոխել և այլ վայրում թաղել, իսկ դամբարանը դրանից ի վեր այդպես էլ չի բացվել։
6 Մերի Շելի (1797-18551թ․ Սբ. Պետրոսի մատուռ, Դորսեն, Անգլիա)
Երբ Մերի Շելիի ամուսնու՝ Պերսի Բիշի Շելիի մարմինը 1822թ-ին այրվեց Իտալիայի Վիա Ռեդջիոյի լողափին՝ վթարից հետո մահանալուց հետո, պարզվեց, որ նրա սիրտն անվնաս է մնացել։ Մի քանի օր անց մարմնի մոխիրը թաղեցին Հռոմի բողոքականների գերեզմանոցում, իսկ ամուսնու սիրտը Մերին իր հետ Անգլիա տարավ՝ իր մոտ պահելով իր սեղանի վերին դարակում, մինչև 1851թ-ին նա մահացավ ու այն իր հետ թաղվեց թղթի մեջ փաթաթված, որի վրա նշվել է. Ջոն Կիթսի «Ադոնայ. Մահվան էլեգհիա»։
7 Ռուսական մաֆիա (Եկատերինբուրգ, Ռուսաստան)
90-ականներին ինչպես Եկատերինբուրգում, այնպես էլ ԽՍՀՄ-ի ամբողջ տարածքում տարածված էին ռուսական մաֆիայի խմբավորումները։ Քաղաքային գերեզմանոցներում ռուսական մաֆիայի խմբավորումների ներկայացուցիչների բազմաթիվ գերեզմաններ կան, որոնցից յուրաքանչյուրի վրա գրանիտի գերեզմանաքարեր են տեղադրված՝ մահացածների ամբողջական՝ ոտքից գլուխ պատկերներով։ Բացի այդ, շատ գերեզմաններում տեսահսկող սարքեր էին տեղադրվում, որոնք շուրջօրյա հսկողություն էին ապահովում գերեզմանները վանդալներից պաշտպանելու համար։
8 Ինես Կլարկ (1873-1880, Չիկագո, ԱՄՆ)
6-ամյա Ինես Կլարկը մահացավ կայծակի հարվածից 1880թ-ին։ Նրա գերեզմանի վրա աղջկա՝ իրական չափերին հասնող քանդակ տեղադրվեց՝ ժանյակավոր զգեստով նստարանի վրա նստած ու ձեռքում անձրևանոց ու ծաղիկ պահած։ Ծնողների կողմից պատվիրված արձանը տեղադրվեց ապակե խորանարդի մեջ։
9 Քեթի Ջեյ (Դևոն, Անգլիա)
Քեթի Ջեյի գերեզմանը, որը գտնվում է Դարմուրի խորքերում՝ խոտածածկ բլուրի մեջ։ Ջեյն ինքնասպանություն գործեց 1700-ականներին, և քանի որ 18-րդ դարում ինքնասպանությունը խայտառակություն էր համարվում, նրան թույլ չտվեցին թաղել սովորական գերեզմանոցում։ Ջեյին թաղեցին ճանապարհների խաչմերուկում, որպեսզի նրա հոգին չկարողանար իր ճանապարհը գտնել հետմահու աշխարհ։ Ինչևէ, Քեթիի խոտածածկ գերեզմանին մինչև այսօր միշտ թարմ ծաղիկներ են հայտնվում։
10 Ելիզավետա Դեմիդովա (1779-1818, Պեր-Լաշեսի գերեզմանատուն, Փարիզ, Ֆրանսիա)
Պեր Լաշեսի գերեզմանատանն են թաղված Ջիմ Մորիսոնը, Էդիթ Պիաֆն ու Օսկար Ուայլդը։ Այս գերեզմանատանն է նաև թղված Ելիզավետա Դեմիդովան, ում ամուսնացրել էին 14 տարեկան հասակում իշխան Սան-Դոնատոյի հետ։ Երիտասարդ իշխանուհին իր ժամանակի ամենահարուստ կանանցից էր, ով դժբախտ մահացավ։ Նա իր ողջ կարողությունը ժառանգեց նրան, ով կկարողանար մեկ շաբաթ առանց սննդի անցկացներ նրա դամբարանում։ Շատերը փորձեցին, սակայն ոչ ոքի դա այդպես էլ չհաջողվեց, ինչի պատճառով արդեն մոտ 200 տարի ոչ ոք չի կարողացել վայելել նրա կարողությունը։
