1. Ատամի խոզանակ 

03

Առաջին ատամի խոզանակներն այնքան էլ նման չէին խոզանակի, դրանք մաշեցված ծայրերով հասարակ փայտիկներ էին, որոնք քսում էին ատամներին։ Սրանք այնքան էլ արդյունավետ չէին, բայց չեղածից լավ էին։ Նման փայտիկներն օգտագործվում էին Չինաստանում, Եգիպտոսում և անգամ Բաբելոնում՝ սկսած մ.թ.ա. 3000 թ.-ից։  

Ժամանակակից ատամի խոզանակին նմանվող ատամի խնամքի պարագաները շրջանառության մեջ մտան միայն 15-րդ դարում և առաջինը հայտնվեցին Չինաստանում։ Դրանք պատրաստված էին ոսկորից կամ հնդկեղեգից և ունեին բնական ցցամազեր՝ վերցված խոզի վզից։ Այդ ժամանակաշրջանում Չիաստանը սկսեց Եվրոպայի հետ առևտուր անել, այսպիսով կարճ ժամանակ անց նմանատիպ ատամի խոզանակները հայտնվեցին նաև եվրոպական երկրներում, սակայն եվրոպացիների համար խոզի մազերը շատ կոշտ էին, ու նրանք նախընտրում էին ձիու մազերով ատամի խոզանակները։  

Ատամի խոզանակների դիզայնը ժամանակ առ ժամանակ փոփոխվում էր, սակայն ներկայիս ատամի խոզանակները տարածում ստացան միայն 20-րդ դարի սկզբում, երբ Վոլաս Քարոթերսը հայտնագործեց նեյլոնը «DuPont» ընկերության համար։

2. Տարածաչափ

05

Ներկայումս տարածաչափն առկա է ժամանակակից ավտոմեքենաների մեծ մասում։ Այն օգտագործվում է մեքենայի անցած տարածությունը չափելու համար։ Այն գոյություն է ունեցել դեռևս հին հույների ժամանակից սկսած, սակայն պարզ չէ, թե կոնկրետ ով է դրա հայտնագործողը։ Առաջինը հինավուրց տարածաչափի մասին խոսել է Վիտրուվիուսն իր գրքում։ Որոշ մարդիկ կարծում են, որ այս սարքը ստեղծվել է Արքիմեդի կողմից։    

Հնագույն ժամանակներում անիվը պետք է 400 անգամ պտտվեր հռոմեական մղոն (1481 մետր) հատելու համար։ Առանցքացիցը ներառում էր 400-ատամնանի անիվ, որն էլ իր հերթին ամրացված էր մեկ այլ ատամնավոր անվի։ Երբ ամբողջական պտույտն ավարտվում էր, ատամնավոր անվից քար էր շպրտվում արկղի մեջ։ Ճանապարհորդությաան վերջում քարերի հաշվումը ցույց էր տալիս, թե որքան տարածություն էր հատվել։  

3. Երկրաշարժագրաչափ

08

Ներկայումս երկրաշարժագրաչափով ոչ մեկի չես զարմացնի, սակայն զարմանալի է, որ այս գործիքներն առկա են եղել նաև Հին Չինաստանում։ Չինացի պոլիմատ Չժան Հենը համարվում է աշխարհի առաջին մարդը, ով հայտնագործել է երկրաշարժագրաչափը։ «Houfeng Didong Yi» անվանմամբ հայտնի սարքը ստեղծվել է մ.թ.ա. 132 թ։ Ավելի ուշ այն նկարագրվել է «Հոա Հանշու» գրքում՝ իբրև հսկայական բրոնզե անոթ։ Այն ութ կոնտակտային կետ ուներ բրոնզե վիշապների տեսքով։ Վիշապների բերաններում գնդակներ կային։ Հատուկ մեխանիզմի շնորհիվ երկրաշարժի մոտենալուն պես գնդակներն ընկնում էին վիշապների բերաններից։ Այս կերպ մարդիկ տեղեկանում էին մոտալուտ երկրաշարժի մասին։  

4. Բարձրակրունկ կոշիկներ

07
Բարձրակրունկ կոշիկները գալիս են դեռևս 9-րդ դարից։ Այդ ժամանակներում դրանք օգտագործվում էին տղամարդկանց կողմից։ Մոտ 1000 տարի առաջ բարձր կրունկները գործնական, ոչ թե կոսմետիկ նպատակով էին օգտագործվում։ Նետաձիգները կրում էին բարձրակրունկ կոշիկներ, որոնք թույլ էին տալիս իրենց ապահով պահել իրենց ոտքերն ասպանդակների մեջ ձիուց նետարձակելիս։    

Կրունկները դարեր շարունակ օգտագործվում էին՝ թույլ տալով Պարսկաստանին մեկտեղ հավաքել աշխարհի ամենախիզախ նետաձիգներին։ Ժամանակի ընթացքում պարսկական մշակույթի այս տարրը տարածում գտավ նաև Եվրոպայում։ 17-րդ դարում Եվրոպայում կրկին տղամարդիկ էին բարձրակրունկ կրում, սակայն այս անգամ ոչ թե նետաձիգները, այլ ազնվականությունը։

Այս կոշիկները կարգավիճակի խորհրդանիշներ էին հանդիսանում։ Որքան ավելի բարձր էր կրունկը, այնքան ավելի բարձր էր կարգավիճակը։ Գործնականում նման կոշիկներ կրելը շատ անհարմար էր։ Եվրոպայի ազնվականությունը կարմիր էր ներկում կոշիկների կրունկները, որովհետև կարմիր ներկը բավականին թանկ էր, և քչերը կարող էին իրենց թույլ տալ այդ գույնի ներկված կոշիկներ կրել։

5. Մաստակ

10
Մաստակը մոտ 5,000 տարվա պատմություն ունի, թեպետ նախնական շրջանում այն բնավ էլ նման չէր ժամանակակից մաստակին։  Մարդկությանը հայտնի հնագույն մաստակը հայտնաբերվել է Ֆինլանդիայի խրամատներից մեկում։ Այն գալիս է Նոր քարի դարի ժամանակաշրջանից։ Այդ մաստակը կնձիկ էր՝ պատրաստված կեչեկեղևի ձյութից, սակայն դրա վրա հստակորեն նշմարվում էին ատամի հետքերը։ Անգամ այն ժամանակներում մաստակը որոշ բուժական ազդեցություն ուներ։ Կեչեկեղևը փենոլներ էր պարունակում, որոնք օժտված էին հականեխիչ ազդեցությամբ։ Ուստի հավանական է, որ մաստակն օգտագործվում էր լնդերի վարակները բուժելու համար։    

Դարերի ընթացքում բազմաթիվ այլ մշակույթներ ևս օգտագործում էին մաստակի իրենց ուրույն տեսակները։ Հույներն իրենց մաստակը պատրաստում էին մազտաքի ծառի կուպրից։ Բնիկ ամերիկացիները ծամում էին եղևնու կուպրից պատրաստված մաստակներ։ Ինչ վերաբերում է ժամանակակից մաստակին, դրա հիմնադիրները ացտեկներն են։ Մի անգամ նրանք ծամեցին հարավամերիկյան մի քանի ծառերից վերցված բնական մաստակ, որը նրանք կոչում էին «չիկլե»։ 1860-ականներին մեքսիկացի գեներալ Անտոնիո Լոպես դե Սանտա Աննան այդ մաստակը բերեց Ամերիկա՝ գյուտարար Թոմաս Ադամսի մոտ՝ հուսալով, որ դա կարող է օգնել վերջինիս անվադողերի կաուչուկ արտադրել։ Այս նախաձեռնությունը ձախողվեց, սակայն հետագայում Ադամսը օգտագործեց «չիկլեն»՝ որպես իր ղեկավարած «Adams New York Chewing Gum» ընկերության կողմից արտադրվող մաստակների հիմնական բաղադրատարրը։ 100 տարի շարունակ «չիկլեն» մնաց մաստակի հիմնական բաղադրատարրը, իսկ հարյուր տարի անց «չիկլեն» փոխարինվեց սինթետիկ ռեզինանման նյութով, որը շատ ավելի մատչելի էր արտադրության տեսանկյունից։    

Կայքում տեղ գտած մտքերն ու տեսակետները հեղինակի սեփականությունն են և կարող են չհամընկնել BlogNews.am-ի խմբագրության տեսակետների հետ:
print Տպել